Żeńskie hormony płciowe – kiedy je badać i jaka jest ich rola w organizmie?

Napisano 01.02.2022 | Medyczny Asystent | Czas czytania: 5 min.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Żeńskie hormony płciowe są wytwarzane przede wszystkim w jajnikach, przysadce mózgowej oraz nadnerczach. Ich rolą jest regulowanie popędu seksualnego i libido, ale nie tylko, bowiem pełnią one także wiele innych istotnych funkcji. Jakie są najważniejsze hormony płciowe w organizmie kobiety? Za co odpowiadają? Jak często i kiedy badać stężenie hormonów płciowych w organizmie? Podpowiadamy w niniejszym artykule.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Najważniejsze hormony płciowe w organizmie kobiety

Hormony płciowe (inaczej hormony steroidowe) są wydzielane przez żeńskie oraz męskie gonady, przy współudziale przysadki mózgowej, podwzgórza i nadnerczy. Najważniejsze kobiece hormony płciowe to estrogeny, progesteron, prolaktyna, gonadotropiny oraz androgeny. Wpływają one między innymi na [1]: 

Czytaj także:
  • dojrzewanie płciowe i rozwój specyficznych kobiecych cech; 
  • krzepliwość krwi;
  • libido (odczuwanie popędu płciowego);
  • pracę gruczołów łojowych; 
  • prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego;
  • przemianę materii;
  • samopoczucie.

WARTO WIEDZIEĆ: hormony płciowe mogą być także wytwarzane sztucznie. Do syntetycznych hormonów płciowych należą np. pochodne estradiolu oraz pochodne progesteronu. Hormony te wchodzą w skład tabletek antykoncepcyjnych, a ich zadaniem jest nie tylko hamowanie owulacji u kobiety, ale także leczenie różnych zaburzeń hormonalnych (np. endometriozy lub zespołu policystycznych jajników) [2]. W dzisiejszych czasach tego typu leki są łatwo dostępne, zarówno w aptekach stacjonarnych, jak i internetowych, pod warunkiem, że pacjentka posiada ważną receptę od lekarza. W przypadku pacjentek, u których podczas leczenia nie wystąpiły skutki uboczne, bardzo wygodnym rozwiązaniem jest recepta online na tabletki antykoncepcyjne. Dzięki temu rozwiązaniu można kontynuować terapię i jednocześnie zaoszczędzić wiele czasu, bez oczekiwania w kolejce do specjalisty. 

Hormon kobiecości – estrogen. Jaka jest jego rola w organizmie?

Estrogen to nie jeden hormon, a grupa hormonów płciowych, obejmująca trzy postacie estrogenu: estron, estradiol oraz estriol. Estrogeny wpływają na wiele cech i funkcji kobiecego organizmu. Odpowiadają za [3]: 

  • kształtowanie się drugo- oraz trzeciorzędowych żeńskich cech płciowych; 
  • psychikę oraz  popęd płciowy; 
  • rozwój trzeciorzędowych żeńskich cech płciowych. 

Estrogeny regulują także przebieg cyklu miesiączkowego [4]. W fazie folikularnej (przed owulacją) stymulują rozrost błony śluzowej macicy oraz pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy, tym samym przygotowując ją na przyjęcie zapłodnionego jaja. Natomiast w fazie lutealnej (po owulacji) stymulują rozrost endometrium, co ułatwia zagnieżdżenie się jaja.   Dodatkowo wpływają one także na [5]:

  • funkcjonowanie mięśni gładkich (macicy i jajowodów);
  • gospodarkę lipidową;
  • gospodarkę wapniową;
  • procesy krzepnięcia krwi;
  • przyswajanie białek;
  • syntezę białek endogennych. 

Hormony płciowe – zaburzenia związane z nieprawidłowym poziomem estrogenów

Zbyt duży poziom estrogenów jest niebezpieczny, ponieważ może zwiększać ryzyko wystąpienia obrzęków, zatorów i zakrzepicy. Nadmiar estrogenów w organizmie może poskutkować także zaburzeniami miesiączkowania oraz wywołać objawy, takie jak: 

  • bóle głowy i migreny;
  • częste skurcze w obrębie kończyn dolnych;
  • nudności i wymioty;
  • osłabione libido;
  • spuchnięte i wrażliwe piersi;
  • wahania nastroju;
  • wzdęcia;
  • wzrost masy ciała.

Jeśli chodzi o niedobór estrogenów, konsekwencją mogą być zmiany zanikowe w obrębie skóry i błon śluzowych, osłabienie mięśni dna miednicy, a także zwiększone ryzyko chorób serca, cukrzycy, osteoporozy i udaru. Charakterystyczne objawy zbyt małej ilości estrogenów to:  

  • dolegliwości przypominające menopauzę: nadmierna potliwość, obniżone libido, uderzenia gorąca, kołatanie serca, zaburzenia nastroju, zmiany skórne; 
  • nietrzymanie moczu;
  • podatność na zakażenia dróg rodnych;
  • suchość pochwy;
  • świąd lub pieczenie w okolicach intymnych;
  • wypadanie macicy.

Kluczowy żeński hormon – progesteron. Za co odpowiada?

Progesteron to żeński hormon płciowy, który jest wytwarzany przez komórki ciałka żółtego (w fazie lutealnej oraz we wczesnej ciąży), nadnercza (w fazie folikularnej) i łożysko (na dalszych etapach ciąży). Hormon umożliwia zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy, jest także niezbędny, aby utrzymać ciążę [6].  Najważniejsze funkcje progesteronu to: 

  • cykliczne zmiany w nabłonku jajowodów, szyjki macicy i pochwy oraz błonie śluzowej macicy;
  • hamowanie odpowiedzi immunologicznej matki na antygeny płodu;
  • hamowanie skurczów macicy i co za tym idzie, zapobieganie przedwczesnemu porodowi;
  • pobudzanie błony śluzowej jajowodów i macicy do wydzielania substancji odżywczych;
  • regulowanie poziomu glukozy w surowicy krwi;
  • relaksacja mięśnia macicy;
  • rozwój endometrium, tak, aby możliwa była implantacja zapłodnionego jaja;
  • stymulowanie proteolizy ściany pęcherzyka Graafa;
  • stymulowanie wzrostu komórek gruczołowych oraz nabłonka przewodów gruczołu sutkowego (przygotowanie organizmu do laktacji); 
  • zmniejszenie kurczliwości mięśniówki macicy. 

Hormony płciowe – zaburzenia związane z nieprawidłowym poziomem progesteronu

Nadmiar progesteronu w organizmie objawia się poprzez obrzęki, żylaki i zatrzymywanie wody w organizmie. Wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niewydolności wątroby, torbieli, choroby nowotworowej nadnercza lub jajników, zespołu nadnerczowo-płciowego oraz zespołu  policystycznych jajników.  Tymczasem niedobór progesteronu może poskutkować zmianami w wyglądzie włosów i skóry oraz trudnościami w utrzymaniu prawidłowej wagi. U kobiet ze zbyt niskim poziomem progesteronu częściej występują także problemy z płodnością oraz objawy typowe dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i menopauzy.

Prolaktyna – jakie jest jej zadanie w organizmie kobiety?

Prolaktyna to żeński hormon płciowy, który pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas ciąży. Jest on niezbędny do prawidłowego przebiegu laktacji. W czasie karmienia piersią, za każdym razem, gdy brodawka sutkowa jest stymulowana przez niemowlę, następuje krótkotrwały wzrost poziomu prolaktyny. Dzięki temu dochodzi do pobudzenia laktacji i wytworzenia pokarmu [7].  Prolaktyna to hormon płciowy plejotropowy. Hormon ten hamuje wydzielanie innych hormonów: folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), czym przyczynia się do zablokowania owulacji i menstruacji w pierwszych miesiącach po porodzie. Wpływa także na czynność gonad, metabolizm, funkcjonowanie układu odpornościowego i nerwowego oraz reguluje procesy wzrostowe i metaboliczne u rozwijającego się płodu [7].  Nadmiar prolaktyny w organizmie może się objawiać poprzez zaburzenia miesiączkowania, hirsutyzm, mlekotok oraz łojotok. Wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy oraz problemów z płodnością. Podwyższona prolaktyna może stanowić objaw guza przysadki mózgowej, niedoczynności tarczycy, a także zespołu policystycznych jajników. Tymczasem obniżony poziom prolaktyny skutkuje niewystarczającą produkcją mleka po porodzie, może mieć także związek z obniżoną odpornością. 

Dlaczego gonadotropiny nazywane są hormonami seksu?

Bardzo ważnymi hormonami płciowymi są także gonadotropiny, czyli hormony wydzielane przez przysadkę mózgową, regulujące czynność gonad. Należą do nich [8]: 

  • folikulotropina (FSH) – hormon, który pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. FSH stymuluje również produkcję oraz wydzielanie estrogenów. 
  • luteotropina (LH) – hormon, który przyczynia się do pęknięcia pęcherzyka Graafa i owulacji. LH odpowiada także za luteinizację ciałka żółtego po uwolnieniu komórki jajowej do jajowodu oraz podtrzymuje wytwarzanie progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte.

Podwyższony poziom FSH i LH w organizmie kobiecym może poskutkować zaburzeniem cyklu miesiączkowego, natomiast niedobór gonadotropin prowadzi do hipogonadyzmu (nieprawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego) i w rezultacie – niepłodności.

Androgeny – męskie hormony w kobiecym organizmie

U kobiet występują również w niewielkich stężeniach męskie hormony płciowe – androgeny. Są one wytwarzane przez jajniki oraz nadnercza i odpowiadają przede wszystkim za rozwój cech płciowych i popęd seksualny [9]. Nadmiar androgenów u kobiet może poskutkować maskulinizacją, czyli rozwojem cech fizycznych typowych dla mężczyzn. W rezultacie może się u niej wykształcić męska budowa ciała i nadmierne owłosienie, może dojść także do obniżenia głosu oraz wystąpienia problemów z płodnością. Zbyt wysokie stężenie androgenów koreluje często z zespołem policystycznych jajników. 

Jak często powinno badać się hormony płciowe?

Hormony płciowe bada się, gdy u kobiety wystąpiły:

  • menopauza;
  • nasilone objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
  • osłabione libido;
  • problemy ze skórą;
  • trudności z zajściem w ciążę;
  • wzrost masy ciała bez konkretnej przyczyny;
  • zaburzenia miesiączkowania (np. nieregularne krwawienia lub brak miesiączek);
  • zaburzenia nastroju.

Lekarz może zalecić wykonanie pakietu badań hormonalnych także w celu: 

  • kontroli efektów leczenia;
  • kontroli owulacji indukowanej lekami;
  • oceny czynności jajników;
  • oceny czynności gruczołów nadnerczy;
  • zdiagnozowania choroby nowotworowej, przerostu nadnerczy lub zespołu policystycznych jajników. 

Dopiero po wnikliwej analizie wyników badań specjalista doradzi odnośnie tego, jak uregulować hormony. 

Jak wyglądają badania hormonalne? 

Jak zbadać hormony płciowe? W tym celu należy się udać po skierowanie do lekarza, specjalisty z zakresu genetyki, endokrynologii lub ginekologii. Samo badanie przypomina zwykłą morfologię – w celu oznaczenia poziomu stężenia hormonów pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej. 

Kiedy zrobić badania hormonalne – profilaktyka

Badania na hormony żeńskie można wykonać również profilaktycznie, w celu kontroli poziomu hormonów płciowych. Nie każdy moment jest jednak idealny na badania hormonalne. W którym dniu cyklu najlepiej się zgłosić na pobranie próbki? Ponieważ poziom hormonów płciowych zmienia się w zależności od dnia cyklu, najlepiej wykonać pierwsze badania pomiędzy 3 a 5. dniem cyklu, kolejne w czasie owulacji, czyli na 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką, natomiast ostatnie, w fazie lutealnej, czyli około 21. dnia cyklu miesiączkowego [10]. 

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Informacje zawarte w dziale „Blog" serwisu NaszaRecepta.pl należy traktować jedynie jako informacyjno-edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą w żadnym wypadku zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być również uznawane za profesjonalną poradę medyczną. Wydawca serwisu NaszaRecepta nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów informacyjno-edukacyjnych bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.