Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Żeńskie hormony płciowe są wytwarzane przede wszystkim w jajnikach, przysadce mózgowej oraz nadnerczach. Ich rolą jest regulowanie popędu seksualnego i libido, ale nie tylko, bowiem pełnią one także wiele innych istotnych funkcji. Jakie są najważniejsze hormony płciowe w organizmie kobiety? Za co odpowiadają? Jak często i kiedy badać stężenie hormonów płciowych w organizmie? Podpowiadamy w niniejszym artykule.
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Najważniejsze hormony płciowe w organizmie kobiety
Hormony płciowe (inaczej hormony steroidowe) są wydzielane przez żeńskie oraz męskie gonady, przy współudziale przysadki mózgowej, podwzgórza i nadnerczy. Najważniejsze kobiece hormony płciowe to estrogeny, progesteron, prolaktyna, gonadotropiny oraz androgeny. Wpływają one między innymi na [1]:
- dojrzewanie płciowe i rozwój specyficznych kobiecych cech;
- krzepliwość krwi;
- libido (odczuwanie popędu płciowego);
- pracę gruczołów łojowych;
- prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego;
- przemianę materii;
- samopoczucie.
WARTO WIEDZIEĆ: hormony płciowe mogą być także wytwarzane sztucznie. Do syntetycznych hormonów płciowych należą np. pochodne estradiolu oraz pochodne progesteronu. Hormony te wchodzą w skład tabletek antykoncepcyjnych, a ich zadaniem jest nie tylko hamowanie owulacji u kobiety, ale także leczenie różnych zaburzeń hormonalnych (np. endometriozy lub zespołu policystycznych jajników) [2]. W dzisiejszych czasach tego typu leki są łatwo dostępne, zarówno w aptekach stacjonarnych, jak i internetowych, pod warunkiem, że pacjentka posiada ważną receptę od lekarza. W przypadku pacjentek, u których podczas leczenia nie wystąpiły skutki uboczne, bardzo wygodnym rozwiązaniem jest recepta online na tabletki antykoncepcyjne. Dzięki temu rozwiązaniu można kontynuować terapię i jednocześnie zaoszczędzić wiele czasu, bez oczekiwania w kolejce do specjalisty.
Hormon kobiecości – estrogen. Jaka jest jego rola w organizmie?
Estrogen to nie jeden hormon, a grupa hormonów płciowych, obejmująca trzy postacie estrogenu: estron, estradiol oraz estriol. Estrogeny wpływają na wiele cech i funkcji kobiecego organizmu. Odpowiadają za [3]:
- kształtowanie się drugo- oraz trzeciorzędowych żeńskich cech płciowych;
- psychikę oraz popęd płciowy;
- rozwój trzeciorzędowych żeńskich cech płciowych.
Estrogeny regulują także przebieg cyklu miesiączkowego [4]. W fazie folikularnej (przed owulacją) stymulują rozrost błony śluzowej macicy oraz pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy, tym samym przygotowując ją na przyjęcie zapłodnionego jaja. Natomiast w fazie lutealnej (po owulacji) stymulują rozrost endometrium, co ułatwia zagnieżdżenie się jaja. Dodatkowo wpływają one także na [5]:
- funkcjonowanie mięśni gładkich (macicy i jajowodów);
- gospodarkę lipidową;
- gospodarkę wapniową;
- procesy krzepnięcia krwi;
- przyswajanie białek;
- syntezę białek endogennych.
Hormony płciowe – zaburzenia związane z nieprawidłowym poziomem estrogenów
Zbyt duży poziom estrogenów jest niebezpieczny, ponieważ może zwiększać ryzyko wystąpienia obrzęków, zatorów i zakrzepicy. Nadmiar estrogenów w organizmie może poskutkować także zaburzeniami miesiączkowania oraz wywołać objawy, takie jak:
- bóle głowy i migreny;
- częste skurcze w obrębie kończyn dolnych;
- nudności i wymioty;
- osłabione libido;
- spuchnięte i wrażliwe piersi;
- wahania nastroju;
- wzdęcia;
- wzrost masy ciała.
Jeśli chodzi o niedobór estrogenów, konsekwencją mogą być zmiany zanikowe w obrębie skóry i błon śluzowych, osłabienie mięśni dna miednicy, a także zwiększone ryzyko chorób serca, cukrzycy, osteoporozy i udaru. Charakterystyczne objawy zbyt małej ilości estrogenów to:
- dolegliwości przypominające menopauzę: nadmierna potliwość, obniżone libido, uderzenia gorąca, kołatanie serca, zaburzenia nastroju, zmiany skórne;
- nietrzymanie moczu;
- podatność na zakażenia dróg rodnych;
- suchość pochwy;
- świąd lub pieczenie w okolicach intymnych;
- wypadanie macicy.
Kluczowy żeński hormon – progesteron. Za co odpowiada?
Progesteron to żeński hormon płciowy, który jest wytwarzany przez komórki ciałka żółtego (w fazie lutealnej oraz we wczesnej ciąży), nadnercza (w fazie folikularnej) i łożysko (na dalszych etapach ciąży). Hormon umożliwia zagnieżdżenie się zarodka w błonie śluzowej macicy, jest także niezbędny, aby utrzymać ciążę [6]. Najważniejsze funkcje progesteronu to:
- cykliczne zmiany w nabłonku jajowodów, szyjki macicy i pochwy oraz błonie śluzowej macicy;
- hamowanie odpowiedzi immunologicznej matki na antygeny płodu;
- hamowanie skurczów macicy i co za tym idzie, zapobieganie przedwczesnemu porodowi;
- pobudzanie błony śluzowej jajowodów i macicy do wydzielania substancji odżywczych;
- regulowanie poziomu glukozy w surowicy krwi;
- relaksacja mięśnia macicy;
- rozwój endometrium, tak, aby możliwa była implantacja zapłodnionego jaja;
- stymulowanie proteolizy ściany pęcherzyka Graafa;
- stymulowanie wzrostu komórek gruczołowych oraz nabłonka przewodów gruczołu sutkowego (przygotowanie organizmu do laktacji);
- zmniejszenie kurczliwości mięśniówki macicy.
Hormony płciowe – zaburzenia związane z nieprawidłowym poziomem progesteronu
Nadmiar progesteronu w organizmie objawia się poprzez obrzęki, żylaki i zatrzymywanie wody w organizmie. Wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia niewydolności wątroby, torbieli, choroby nowotworowej nadnercza lub jajników, zespołu nadnerczowo-płciowego oraz zespołu policystycznych jajników. Tymczasem niedobór progesteronu może poskutkować zmianami w wyglądzie włosów i skóry oraz trudnościami w utrzymaniu prawidłowej wagi. U kobiet ze zbyt niskim poziomem progesteronu częściej występują także problemy z płodnością oraz objawy typowe dla zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS) i menopauzy.
Prolaktyna – jakie jest jej zadanie w organizmie kobiety?
Prolaktyna to żeński hormon płciowy, który pobudza wzrost gruczołów sutkowych podczas ciąży. Jest on niezbędny do prawidłowego przebiegu laktacji. W czasie karmienia piersią, za każdym razem, gdy brodawka sutkowa jest stymulowana przez niemowlę, następuje krótkotrwały wzrost poziomu prolaktyny. Dzięki temu dochodzi do pobudzenia laktacji i wytworzenia pokarmu [7]. Prolaktyna to hormon płciowy plejotropowy. Hormon ten hamuje wydzielanie innych hormonów: folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), czym przyczynia się do zablokowania owulacji i menstruacji w pierwszych miesiącach po porodzie. Wpływa także na czynność gonad, metabolizm, funkcjonowanie układu odpornościowego i nerwowego oraz reguluje procesy wzrostowe i metaboliczne u rozwijającego się płodu [7]. Nadmiar prolaktyny w organizmie może się objawiać poprzez zaburzenia miesiączkowania, hirsutyzm, mlekotok oraz łojotok. Wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia osteoporozy oraz problemów z płodnością. Podwyższona prolaktyna może stanowić objaw guza przysadki mózgowej, niedoczynności tarczycy, a także zespołu policystycznych jajników. Tymczasem obniżony poziom prolaktyny skutkuje niewystarczającą produkcją mleka po porodzie, może mieć także związek z obniżoną odpornością.
Dlaczego gonadotropiny nazywane są hormonami seksu?
Bardzo ważnymi hormonami płciowymi są także gonadotropiny, czyli hormony wydzielane przez przysadkę mózgową, regulujące czynność gonad. Należą do nich [8]:
- folikulotropina (FSH) – hormon, który pobudza dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych. FSH stymuluje również produkcję oraz wydzielanie estrogenów.
- luteotropina (LH) – hormon, który przyczynia się do pęknięcia pęcherzyka Graafa i owulacji. LH odpowiada także za luteinizację ciałka żółtego po uwolnieniu komórki jajowej do jajowodu oraz podtrzymuje wytwarzanie progesteronu i estrogenów przez ciałko żółte.
Podwyższony poziom FSH i LH w organizmie kobiecym może poskutkować zaburzeniem cyklu miesiączkowego, natomiast niedobór gonadotropin prowadzi do hipogonadyzmu (nieprawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego) i w rezultacie – niepłodności.
Androgeny – męskie hormony w kobiecym organizmie
U kobiet występują również w niewielkich stężeniach męskie hormony płciowe – androgeny. Są one wytwarzane przez jajniki oraz nadnercza i odpowiadają przede wszystkim za rozwój cech płciowych i popęd seksualny [9]. Nadmiar androgenów u kobiet może poskutkować maskulinizacją, czyli rozwojem cech fizycznych typowych dla mężczyzn. W rezultacie może się u niej wykształcić męska budowa ciała i nadmierne owłosienie, może dojść także do obniżenia głosu oraz wystąpienia problemów z płodnością. Zbyt wysokie stężenie androgenów koreluje często z zespołem policystycznych jajników.
Jak często powinno badać się hormony płciowe?
Hormony płciowe bada się, gdy u kobiety wystąpiły:
- menopauza;
- nasilone objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
- osłabione libido;
- problemy ze skórą;
- trudności z zajściem w ciążę;
- wzrost masy ciała bez konkretnej przyczyny;
- zaburzenia miesiączkowania (np. nieregularne krwawienia lub brak miesiączek);
- zaburzenia nastroju.
Lekarz może zalecić wykonanie pakietu badań hormonalnych także w celu:
- kontroli efektów leczenia;
- kontroli owulacji indukowanej lekami;
- oceny czynności jajników;
- oceny czynności gruczołów nadnerczy;
- zdiagnozowania choroby nowotworowej, przerostu nadnerczy lub zespołu policystycznych jajników.
Dopiero po wnikliwej analizie wyników badań specjalista doradzi odnośnie tego, jak uregulować hormony.
Jak wyglądają badania hormonalne?
Jak zbadać hormony płciowe? W tym celu należy się udać po skierowanie do lekarza, specjalisty z zakresu genetyki, endokrynologii lub ginekologii. Samo badanie przypomina zwykłą morfologię – w celu oznaczenia poziomu stężenia hormonów pobierana jest próbka krwi z żyły łokciowej.
Kiedy zrobić badania hormonalne – profilaktyka
Badania na hormony żeńskie można wykonać również profilaktycznie, w celu kontroli poziomu hormonów płciowych. Nie każdy moment jest jednak idealny na badania hormonalne. W którym dniu cyklu najlepiej się zgłosić na pobranie próbki? Ponieważ poziom hormonów płciowych zmienia się w zależności od dnia cyklu, najlepiej wykonać pierwsze badania pomiędzy 3 a 5. dniem cyklu, kolejne w czasie owulacji, czyli na 12-14 dni przed spodziewaną miesiączką, natomiast ostatnie, w fazie lutealnej, czyli około 21. dnia cyklu miesiączkowego [10].
Bibliografia do artykułu:
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?