Torbiel na jajniku — objawy. Jak rozpoznać, że dzieje się coś niepokojącego?

Wiele kobiet panikuje, gdy zostanie u nich wykryta torbiel na jajniku. Objawy tej zmiany mogą być trudne do zauważenia, najczęściej jest ona zarejestrowana całkowicie przypadkowo, podczas wizyty u ginekologa. Czy torbiele na jajniku są rzeczywiście niebezpieczne? Jak rozpoznać pęknięcie lub skręcenie torbieli na jajniku? Rozwiewamy wątpliwości.

Rodzaje torbieli na jajniku

Torbiele na jajniku (inaczej cysty) są bardzo powszechne u kobiet. Są to zmiany w postaci kulistego worka wypełnionego płynem, które są widoczne podczas badania USG i większości przypadków są nieszkodliwe [1] [2]. Najczęściej obserwowane rodzaje torbieli jajnika to tzw. torbiele czynnościowe, zaliczają się do nich [1] [2] [3]: 

• Torbiel Bakera – czym jest, jak się objawia i jak ją leczyć?
• Torbiele w piersiach — objawy, leczenie i przyczyny

• torbiele pęcherzykowe — do ich powstania dochodzi, w wyniku zaburzonego uwalniania jaja przez pęcherzyk jajnikowy w czasie owulacji, 
• torbiele ciałka żółtego — ten typ torbieli jest związany z nieprawidłowym zanikaniem ciałka żółtego podczas owulacji.

Niegroźna jest także torbiel krwotoczna, która powstaje w wyniku uszkodzenia naczynia krwionośnego [1]. Natomiast mniej powszechne rodzaje torbieli jajnika, które są uważane za patologiczne, ponieważ nie są związane z cyklami miesiączkowymi, to [1] [2] [3]: 

• torbiel dermoidalna — inaczej potworniak, ten rodzaj torbieli powstaje ze struktur zarodkowych. Może zawierać włosy, skórę, tłuszcz, paznokcie, a nawet zęby,
• torbiel czekoladowa — dla tego typu cysty charakterystyczne jest wypełnienie ciemnym płynem. Torbiele czekoladowe mogą być powiązane z endometriozą, 
• cystadenoma — to duża torbiel na jajniku, która może być niebezpieczna, ponieważ może zwiększać ryzyko skrętu jajnika.

Torbiele jajników — przyczyny

Na torbiele pęcherzykowe narażone są najbardziej kobiety, które stosują tabletki antykoncepcyjne, palą papierosy lub przyjmują syntetyczny lek o działaniu antyestrogenowym, stosowany w terapii raka sutka — tamoksyfen [1]. Ryzyko pojawienia się torbieli na jajnikach jest większe także u kobiet [3]:  

• będących w ciąży,
• chorujących na endometriozę, 
• u których w przeszłości wystąpiły torbiele na jajnikach,
• u których zdiagnozowano ciężką infekcję miednicy, 
• z zaburzeniami hormonalnymi.

Torbiel na jajniku — objawy

Torbiele czynnościowe zwykle nie dają żadnych objawów, charakterystyczne jest dla nich samoistne zanikanie w ciągu kilku najbliższych cykli menstruacyjnych [1] [3]. Dopiero torbiele o większych rozmiarach, mogą powodować różne symptomy [1]. 

Duża torbiel na jajniku — objawy: 

• ból pleców,
• bóle podbrzusza, 
• bóle podczas stosunku, 
• wzdęcia i zaparcia,
• zaburzenia cyklu miesiączkowego (nieregularne krwawienia, plamienia pomiędzy miesiączkami), 
• zwiększony ucisk na pęcherz moczowy i co za tym idzie, większe parcie na mocz.

Torbiel endometrialna na jajniku — objawy

Podczas gdy kobieta może nie zauważyć, że rozwinęła się u niej torbiel czynnościowa na jajniku, objawy patologicznych cyst są bardziej charakterystyczne. Jeśli obecność torbieli wynika z endometriozy, skutkiem jest znacznie utrudnione zajście w ciążę [4]. Inne charakterystyczne symptomy torbieli endometrialnej to także [9]: 

• bolesne miesiączki, 
• ból podczas stosunku, 
• nacieki na inne narządy, np. pęcherz moczowy lub jelita,
• zmiany anatomiczne w miednicy.  

Niepokojące objawy zwiastujące pojawienie się torbieli

Torbiele na jajniku wykrywa się zwykle przypadkowo, podczas rutynowej wizyty u ginekologa. Nie ma takich symptomów, które zwiastowałyby ich pojawienie się. Mimo że torbiel nie daje żadnych objawów, warto przebadać każdą cystę oraz obserwować jej rozwój. Lekarz powinien sprawdzić również, czy zmiana nie ma charakteru nowotworowego. Do wystąpienia niepokojących objawów może dojść w przypadku pęknięcia torbieli lub innych komplikacji [1]. Także, jeśli pojawiła się torbiel krwotoczna na jajniku, objawy mogą być niepokojące. Należą do nich bowiem: bóle i zawroty głowy, osłabienie oraz upośledzenie koncentracji i uwagi [10].

Pęknięcie lub skręcenie torbieli na jajniku — jak rozpoznać?

Możliwe komplikacje torbieli jajników to [1] [3] [7]: 

• pęknięcie torbieli — do pęknięcia może dojść w przypadku dużych torbieli, pod wpływem czynników takich jak np. aktywność fizyczna. Gdy pęknie torbiel na jajniku, objawy, które są charakterystyczne, to: silny ból, nudności, omdlenia, wymioty, a także krwawienie z dróg rodnych. W przypadku ich zauważenia należy się niezwłocznie zgłosić do lekarza,
• skręt jajnika — duże torbiele mogą zwiększać ryzyko bolesnego skręcenia jajnika. Charakterystyczne dla tego stanu objawy to: nagły, silny ból miednicy, nudności oraz wymioty. Natomiast jego powikłaniem może być odcięcie dopływu krwi do jajnika, stan zapalny, zrosty jajników, a nawet śmierć narządu [5] [6]. 

W przypadku wystąpienia wyżej wymienionych powikłań torbieli jajnika konieczna może być pilna operacja. Najczęściej jednak torbiele mają łagodny charakter i niewielkie rozmiary oraz wchłaniają się samoistnie [1]. 

Objawy torbieli na jajniku w ciąży

Czasami torbiele na jajniku są diagnozowane, gdy kobieta jest w ciąży. Jeśli jest to niewielka torbiel pęcherzykowa lub torbiel ciałka żółtego, zmiana zaniknie samoistnie i nie wpłynie negatywnie na przebieg ciąży [2]. Problematyczne są patologiczne rodzaje torbieli na jajnikach, ponieważ one mogą rosnąć oraz powodować nieprzyjemne objawy. Na szczęście można się szybko upewnić co do typu cysty, wykonując badanie USG jajników. 

Ponieważ ciąża jest uznawana za czynnik sprzyjający komplikacjom torbieli jajnika [8], każda wykryta zmiana powinna zostać zbadana i następnie obserwowana. Natomiast jeśli u kobiety wystąpią objawy torbieli jajnika takie jak np. ból w dolnej części brzucha lub na wysokości miednicy po stronie, nudności, wymioty czy też zawroty głowy, konieczne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia.