Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2 to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się chorób cywilizacyjnych, która wynika z zaburzonego wydzielania lub działania insuliny. Jednym z ważniejszych czynników ryzyka choroby jest otyłość. Powikłania po cukrzycy mogą być bardzo poważne – wśród nich wymienia się np. zespół stopy cukrzycowej. Bardzo groźna jest również retinopatia cukrzycowa, która może wywołać nieodwracalne zmiany w obrębie siatkówki i w konsekwencji – doprowadzić do utraty wzroku. Zapobieganie dalszemu rozwojowi choroby polega na przyjmowaniu odpowiednich leków na cukrzycę typ 2 oraz utrzymaniu prawidłowej masy ciała poprzez stosowanie diety i regularną aktywność fizyczną. Dzięki odpowiednio wcześnie wprowadzonemu leczeniu udaje się opóźnić wystąpienie powikłań cukrzycy lub nawet całkowicie ich uniknąć.

Podstawowe informacje na temat cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2 stanowi ogromny problem na całym świecie, choroba polega na zaburzeniu metabolizmu insuliny tak, że organizm nie produkuje wystarczającej ilości tego hormonu lub nie jest w stanie go prawidłowo przetwarzać. W rezultacie w organizmie rozwija się hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom cukru we krwi. O ile cukrzyca typu 1 należy do chorób autoimmunologicznych i pojawia się nagle, zaburzając funkcjonowanie trzustki, o tyle cukrzyca typu 2 ma charakter postępujący, wynika z interakcji czynników środowiskowych i genetycznych oraz może się rozwijać latami bezobjawowo. Jeśli diagnoza zostanie postawiona odpowiednio wcześnie i chory będzie stosować zalecone przez lekarza leki na cukrzycę typu 2, a także zmieni dietę i styl życia, możliwe jest spowolnienie dalszego rozwoju choroby. W przeciwnym wypadku istnieje ryzyko wystąpienia poważnych powikłań zagrażających życiu. Szacuje się, że na całym świecie dokonuje się co 20 sekund amputacji stopy z powodu cukrzycy. Inne groźne powikłania cukrzycy to między innymi retinopatia oraz choroby sercowo-naczyniowe

Przyczyny cukrzycy typu 2

Przyczyny cukrzycy typu 2 można podzielić na czynniki środowiskowe (choroba stanowi konsekwencję niezdrowego trybu życia – u około 90% chorych na cukrzycę typu 2 stwierdza się nadwagę lub otyłość ) oraz czynniki genetyczne (cukrzyca może być dziedziczona – jeśli oboje rodzice mają cukrzycę, ryzyko zachorowania wynosi aż 70%).Wyróżnia się następujące czynniki ryzyka cukrzycy typu 2:

• błędy żywieniowe;
• brak aktywności fizycznej;
• choroby układu krążenia;
• cukrzyca w rodzinie;
• dyslipidemia (zaburzenia gospodarki lipidowej w organizmie);
• nadciśnienie tętnicze;
• nadwaga, otyłość;
• przebyta cukrzyca ciążowa;
• przynależność do grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę (cukrzyca typu 2 występuje często u rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej, Afrykanów, Latynoamerykanów, rdzennych mieszkańców wysp Pacyfiku oraz osób pochodzenia azjatyckiego lub południowoazjatyckiego);
• siedzący tryb życia;
• stan przedcukrzycowy;
• zaawansowany wiek – szczyt zachorowania na cukrzycę typu 2 przypada między 40. a 45. rokiem życia (w krajach rozwijających się) oraz powyżej 60. roku życia (w krajach rozwiniętych);
• zespół policystycznych jajników.

Istotną rolę w rozwoju cukrzycy typu 2 mogą odgrywać również niektóre leki oraz substancje  toksyczne.

Jak rozpoznać cukrzycę typu 2 – objawy

Cukrzyca typu 2 prowadzi do hiperglikemii, czyli podwyższenia poziomu cukru we krwi. Przebieg choroby nie jest jednak gwałtowny, wręcz przeciwnie – w tej postaci cukrzycy stężenie glukozy we krwi wzrasta powoli, w związku z czym choroba rozwija się długotrwale i początkowo nie daje wyraźnych objawów. Najczęstsze symptomy cukrzycy, które rozwijają się nawet po kilku latach od początku choroby to:

• gwałtowne napady głodu;
• infekcje intymne o nawracającym charakterze;
• infekcje układu moczowo-płciowego;
• mrowienie w kończynach;
• nawracające zakażenia grzybicze i drożdżakowe;
• objawy skórne – świąd, wrażliwość na zadrapania, niskie i wysokie temperatury oraz promieniowanie UV, skłonność do zaczerwienień, wypryski;
• ogólne osłabienie;
• pollakisuria (częstomocz);
• polidypsja (nadmierne pragnienie do picia);
• poliuria (wielomocz);
• senność;
• wolne gojenie się ran;
• utrata wagi;
• zawroty głowy;
• zmęczenie;
• zaburzenia widzenia.

Diagnostyka i rozpoznanie cukrzycy typu 2

Diagnostyka cukrzycy typu 2 opiera się na badaniu diagnostycznym przeprowadzanym na czczo (14 godzin od ostatniego posiłku) – polega ono na oznaczeniu stężenia poziomu glukozy w osoczu krwi żylnej. Wartości glukozy na czczo mogą wynosić:

• 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l) – wtedy mowa o prawidłowej glikemii na czczo;
• 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l) – taki rezultat może sugerować stan przedcukrzycowy;
• ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) – taki wynik badania świadczy o cukrzycy.

W celu zdiagnozowania cukrzycy typu 2 wykonuje się również badanie różnicowe pomiędzy nieprawidłową glikemią na czczo a cukrzycą, doustny test obciążenia glukozą (OGTT). Na badanie należy udać się na czczo, normy wynoszą:

• < 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – taki wynik świadczy o prawidłowej tolerancji glukozy;
• 140–199 mg/dl (7,8–11,0 mmol/l) – rezultat wskazuje na nieprawidłową tolerancję glukozy (IGT);
• ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) – taki wynik badania OGTT wskazuje na cukrzycę.

Jako pomocnicze kryterium diagnostyczne cukrzycy wykorzystuje się również oznaczenie stężenia HbA1C (hemoglobiny glikowanej). Wynik badania odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi w okresie poprzedzających 2-3 miesięcy. Prawidłowy poziom HbA1C u osoby zdrowej wynosi około 5% całkowitej hemoglobiny.

Życie z cukrzycą typu 2 – dieta, badania okresowe, styl życia

Cukrzyca typu 2 daje poważne powikłania, które mogą wpływać w znaczącym stopniu na jakość życia pacjentów. Poziom cukru we krwi można jednak unormować poprzez stosowanie odpowiednich leków, zmianę nawyków żywieniowych, zaprzestanie palenia papierosów oraz zadbanie o regularną aktywność ruchową. Dla stanu zdrowia chorego kluczowa jest również samokontrola stężenia glukozy we krwi. Jak często mierzyć cukier? Decyzja zależy od stosowanej metody leczenia – podejmuje ją lekarz. Poza standardowo wykonywanymi pomiarami warto sprawdzać poziom glukozy również po wysiłku fizycznym, gdy spożyto słodycze lub słodkie napoje oraz przed planowanym prowadzeniem samochodu.Leczenie farmakologiczne cukrzycy typu 2Jakie leki na cukrzycę może przepisać lekarz? Leczenie farmakologiczne zależy od stopnia rozwoju choroby, polega ono zwykle na stosowaniu preparatów takich jak:

• akarboza;
• inhibitory alfa-glukozydazy;
• inhibitory SGLT-2 (leki przeciwcukrzycowe nowej generacji stosuje się, gdy pacjent choruje na miażdżycową chorobę sercowo-naczyniową, niewydolność skurczową serca lub przewlekłą chorobę nerek);
• insulina;
• leki inkretynowe;
• metformina (jakie są wskazania do stosowania metforminy? Są to bardzo skuteczne leki na cukrzycę typu 2 w formie doustnej, zalecane w szczególności wtedy, gdy cukrzycy towarzyszy nadwaga lub otyłość [7]);
• pochodne sulfonylomocznika – gliklazyd, glimepiryd i glipizyd;
• tiazolidinediony.

Celem leczenia cukrzycy jest opóźnienie wystąpienia groźnych dla życia powikłań. Początkowo terapia farmakologiczna polega zwykle na podawaniu jednego produktu leczniczego, następnie stosuje się leczenie skojarzone (kurację z pomocą więcej niż jednego leku w tym samym czasie). Kolejny krok to insulinoterapia prosta, czyli skojarzone podawanie dwóch leków doustnych oraz stosowanie jednego wstrzyknięcia insuliny długodziałającej dziennie. Jeśli lekarz uzna to za konieczne, wdrażana jest insulinoterapia złożona – stosowanie co najmniej 2 wstrzyknięć insuliny dziennie.Sposób leczenia cukrzycy typu 2 zależy w dużej mierze od chorób współwystępujących – przykładowo, jeśli u pacjenta wystąpiła cukrzyca typu 2 i przewlekła choroba nerek, stosuje się leki inkretynowe w leczeniu cukrzycy, najczęściej w terapii skojarzonej. Insulina inkretynowa pobudza trzustkę i zwiększa wydzielanie insuliny. Jej działanie polega również na opóźnianiu opróżniania żołądka oraz ograniczaniu łaknienia.Jak zażywać tabletki na cukrzycę? Przepisane produkty lecznicze należy przyjmować zgodnie z zaleceniami, pod żadnym pozorem nie wolno modyfikować dawek ani też odstawiać leków na własną rękę. Warto mieć również świadomość, że aby leki na cukrzycę były skuteczne, konieczna jest zmiana nawyków żywieniowych oraz poprawa stylu życia pod kątem aktywności fizycznej.

Dieta w cukrzycy typu 2

Dieta w cukrzycy typu 2 ma na celu zredukowanie masy ciała oraz uregulowanie glikemii. Polega ona na:

• kontrolowaniu porcji posiłków;
• ograniczeniu alkoholu;
• ograniczeniu produktów bogatych w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego;
• ograniczeniu spożycia żywności wysoko przetworzonej;
• ograniczeniu węglowodanów prostych;
• regularnym spożywaniu posiłków: 4-5 razy dziennie;
• zmianie sposobu przygotowywania posiłków – zamiast smażenia gotowanie na parze, duszenie i pieczenie;
• zmniejszonym spożyciu produktów zawierających duże ilości sodu;
• zmniejszonym spożyciu produktów o wysokim indeksie glikemicznym.

Dokładny skład posiłków ustala się indywidualnie z dietetykiem.Ruch i aktywność fizyczna u pacjentów z cukrzycą typu 2Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, zalecane jest, aby chory na cukrzycę poświęcał ćwiczeniom minimum 150 minut tygodniowo. W walce z otyłością pomoże zarówno szybki marsz, jak i pływanie czy też nordic walking. Warto także wyrobić zdrowy nawyk regularnej gimnastyki porannej.Zastosowanie się do zaleceń lekarza, wdrożenie właściwie ułożonej diety oraz stosowanie na co dzień zasad zdrowego trybu życia może uchronić chorego przed większością powikłań cukrzycy.Badania okresowe zalecane pacjentom, u których została zdiagnozowana cukrzyca typu 2Cukrzyca typu 2 niesie ze sobą ryzyko poważnych powikłań. Z tego powodu chory na cukrzycę musi wykonywać okresowe badania kontrolne, takie jak:

• badanie dentystyczne;
• badanie dna oka;
• badania ginekologiczne/urologiczne;
• badania neurologiczne;
• badanie poziomu HbA1c we krwi;
• badanie stóp;
• badanie tętnic kończyn dolnych;
• cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy;
• EKG – spoczynkowe i wysiłkowe;
• ogólne badanie moczu;
• pomiar ciśnienia tętniczego;
• poziom kreatyniny w surowicy krwi;
• stężenie albumin w moczu.

Niektóre z okresowych badań kontrolnych wykonuje się 1-2 razy w roku, inne są zalecane podczas każdej wizyty u lekarza.

Powikłania po cukrzycy typu 2

Cukrzyca typu 2, jeśli jest nieleczona, prowadzi do rozwoju przewlekłych powikłań – począwszy od hiperglikemii, po rozwój chorób serca i choroby cukrzycowej nerek oraz zmiany w naczyniach i nerwach obwodowych, prowadzące do ich uszkodzenia. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi może doprowadzić do niekorzystnych zmian w siatkówce oka, a także spowodować niedokrwienie oraz uszkodzenie nerwów kończyny dolnej i w rezultacie – wywołać zespół stopy cukrzycowej.Wczesne powikłania cukrzycy typu 2 to:

• hipoglikemia (niski poziom glukozy we krwi);
• hiperglikemię (zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi);
• kwasica ketonowa (głównym objawem jest woń z ust przypominająca w zapachu zgniłe jabłka, w późniejszych etapach kwasica ketonowa może doprowadzić do śpiączki cukrzycowej, a nawet przyczynić się do śmierci);
• kwasica mleczanowa.

Bardzo niebezpieczne późne powikłania cukrzycy to:

• choroby układu krążenia, które mogą poskutkować udarem mózgu lub zawałem serca, takie jak choroba wieńcowa czy też zapalenie mięśnia sercowego;
• nefropatia cukrzycowa, która może się przekształcić w niewydolność nerek;
• powikłania ze strony układu immunologicznego – osłabiona odporność;
• powikłania stomatologiczne – stany zapalne dziąseł oraz przyzębia, rozwój próchnicy;
• utrata wzroku wskutek retinopatii cukrzycowej;
• zaburzenia wzwodu u mężczyzn;
• zaćma oraz jaskra wtórna;
• zmiany w nerwach – neuropatia (uszkodzenie nerwów). Neuropatia cukrzycowa przyczynia się do rozwoju tzw. stopy cukrzycowej, czyli uszkodzenia nerwów i naczyń krwionośnych w obrębie kończyny dolnej. Ponieważ proces gojenia się ran w cukrzycy typu 2 przebiega bardzo wolno, w obrębie stopy mogą powstawać głębokie owrzodzenia oraz deformacje. Powikłaniem cukrzycy typu 2 może być także tzw. stopa Charcota. Jest to przewlekłe i postępujące schorzenie kości oraz stawów, do którego dochodzi w wyniku uszkodzenia nerwów kończyny dolnej. Jeśli zespół stopy cukrzycowej lub stopa Charcota zostaną wykryte za późno, niezbędna może się okazać amputacja.

Rozwojowi przewlekłych powikłań cukrzycy sprzyjają:

• czas trwania choroby – im szybciej  zostaną wykryte powikłania cukrzycowe, tym większe są szanse na skuteczne leczenie.
• nadciśnienie tętnicze;
• nieprawidłowa masa ciała;
• nieprawidłowe wyrównanie glikemii - unormowanie glikemii może zatrzymać dalszy postęp choroby;
• palenie papierosów;
• predyspozycje genetyczne;
• zaburzenia lipidowe.