Stany lękowe – najczęstsze objawy i przyczyny. Do kogo zwrócić się o pomoc?

Każdy od czasu do czasu doświadcza lęku. Dotyczy to dorosłych i dzieci. U większości ludzi to uczucie pojawia się i znika, trwając tylko przez krótki czas. Ale dla niektórych osób stany lękowe to coś więcej niż tylko przejściowe obniżenie nastroju, który może nie zniknąć przez wiele tygodni, miesięcy lub lat. Z czasem może się pogorszyć, czasami nabierając tak poważnego charakteru, że przeszkadza w codziennym życiu. Co to są stany lękowe? Jak się objawiają? Jak można leczyć stany lękowe?

Czym są stany lękowe?

Lęk jest naturalnym stanem, który pojawia się w naszym życiu codziennym. To normalna reakcja na stresujące sytuacje, które napotykamy na swojej drodze. Jednak osoby, u których stan niepokoju oraz lęku długo się utrzymuje, a także staje się coraz bardziej nasilony, mogą mieć do czynienia z zaburzeniami lękowymi. 

• Czym jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne? Objawy i przyczyny
• Czy leki na depresję bez recepty są bezpieczne i skuteczne?
• Epizod depresyjny – jak go rozpoznać? Przyczyny i rodzaje

Zaburzenia lękowe to jedne z najczęściej występujących i diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Warto wspomnieć, że stany lękowe mogą występować zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Na szczęście dostępne jest leczenie, które pomaga zmniejszyć nieprzyjemne i często utrudniające codzienne funkcjonowanie objawy. Przede wszystkim należy wybrać się na konsultację ze specjalistą. Często proponuje się połączenie terapii z farmakoterapią. Psychiatra przepisze odpowiednie leki, na które będzie potrzebna recepta online albo zwykła recepta.

Jakie są rodzaje zaburzeń lękowych?

Istnieje kilka rodzajów zaburzeń lękowych. Jednym z nich jest zespół lęku ogólnego (GAD). Jest to przewlekłe zaburzenie obejmujące nadmierny, długotrwały niepokój i zmartwienie związane z niespecyficznymi wydarzeniami, przedmiotami i sytuacjami życiowymi. Można odczuwać ekstremalny i nierealistyczny niepokój i lęk — nawet jeśli nie ma nic, co mogłoby wywołać te uczucia. Martwienie się powoduje objawy fizyczne w ciele, takie jak bóle głowy, rozstrój żołądka lub problemy ze snem. GAD jest najczęstszym zaburzeniem lękowym, a osoby z tym zaburzeniem nie zawsze są w stanie zidentyfikować przyczynę swojego lęku.

Kolejnym typem jest zespół lęku napadowego (inaczej: lęk napadowy, lęk paniczny, zespół paniki). Charakteryzuje się krótkimi oraz nagłymi atakami intensywnego przerażenia i lęku. Te epizody mogą prowadzić do drżenia, dezorientacji, zawrotów głowy, nudności i trudności w oddychaniu. Ataki paniki mają tendencję do gwałtownej pojawiania się i eskalacji, osiągając szczyt po 10 minutach. Jednak mogą trwać również godzinami. Stany lękowe zwykle pojawiają się po przerażających czy traumatycznych doświadczeniach lub długotrwałym stresie, ale mogą również wystąpić bez bodźca wyzwalającego. Osoba doświadczająca ataku paniki może błędnie zinterpretować go jako chorobę zagrażającą życiu i dokonać drastycznych zmian w zachowaniu, aby uniknąć przyszłych epizodów.

Następnie należy wspomnieć o agorafobii, czyli lęku i unikaniu miejsc, wydarzeń lub sytuacji, z których ucieczka może być trudna lub w których pomoc nie byłaby dostępna, gdyby dana osoba jej potrzebowała. Osoba z agorafobią może odczuwać lęk przed wychodzeniem z domu lub korzystaniem z wind i środków transportu publicznego. Zaburzeniu często towarzyszą napady paniki.

Kolejnym zaburzeniem są fobie specyficzne. Zaburzenia cechują się irracjonalnym lękiem i unikaniem określonego obiektu lub sytuacji. Fobie nie przypominają innych zaburzeń lękowych, ponieważ odnoszą się do określonej przyczyny. Osoba z fobią może uznać strach za nielogiczny lub skrajny, ale nadal nie jest w stanie kontrolować uczucia niepokoju towarzyszącemu kontaktowi czy myślom związanych z bodźcem wyzwalającym trudne emocje. Wyzwalacze fobii obejmują różne sytuacje czy zwierzęta, a także przedmioty codziennego użytku.

Następnym typem jest fobia społeczna. Jest to lęk i obawa przed negatywną oceną innych osób w sytuacjach społecznych lub przed publicznym zawstydzeniem. Fobia społeczna obejmuje szereg uczuć, takich jak trema, lęk przed intymnością i niepokój związany z upokorzeniem i odrzuceniem. To zaburzenie może powodować, że ludzie unikają sytuacji publicznych i kontaktu z innymi do tego stopnia, że ​​codzienne życie staje się niezwykle trudne.

Warto również wspomnieć o zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym (OCD). To choroba psychiczna z przewlekłym (długotrwałym) stanem lękowym. Więzi ludzi w ciągłym cyklu powtarzających się obsesji i kompulsji. Jednostki z OCD mają powtarzające się i niepokojące lęki lub pragnienia, których nie mogą kontrolować. Te obsesyjne myśli powodują intensywny niepokój. Aby kontrolować obsesje i lęki, osoby z OCD kultywują pewne zachowania, a także tworzą rytuały lub rutyny. Jednak jednostki nie chcą wykonywać tych kompulsywnych zachowań i nie czerpią z nich przyjemności. Ale czują, że muszą podążać za nimi, inaczej ich niepokój się pogorszy. Kompulsje pomagają jednak tylko chwilowo. Obsesje wkrótce wracają, powodując powrót do kompulsji. Ta pętla prowadzi do ciągłego cyklu niepokoju.

W przypadku dzieci i młodzieży można często zaobserwować mutyzm wybiórczy oraz zespół lęku separacyjnego. Pierwsze zaburzenie charakteryzuje się konsekwentną niezdolnością dzieci do wypowiadania się w pewnych sytuacjach, nawet jeśli mogą swobodnie mówić w innych. Może to kolidować ze szkołą, pracą i funkcjonowaniem społecznym. Natomiast zespół lęku separacyjnego to zaburzenie występujące w dzieciństwie, które cechuje się nadmiernym lękiem w stosunku do poziomu rozwojowego dziecka i związanym z rozłąką z rodzicami lub opiekunami.

Warto również wspomnieć o zespole stresu pourazowego (PTSD). Jest to stan wyzwalany przez przerażające wydarzenie — albo doświadczanie go, albo bycie jego świadkiem. Objawy mogą obejmować retrospekcje, koszmary senne i silne stany lękowe, a także niekontrolowane myśli o wydarzeniu.

Objawy stanów lękowych

Objawy różnią się w zależności od rodzaju zaburzenia lękowego. Można je rozróżnić na trzy grupy: fizyczne, psychiczne oraz behawioralne. 

W pierwszej grupie znajdują się:

• posiadanie zimnych lub spoconych dłoni,
• wzmożone pocenie się,
• suchość w ustach,
• palpitacje serca,
• podwyższone tętno,
• przyśpieszenie oddechy,
• problemy żołądkowo-jelitowe (m.in. mdłości, nudności, wymioty, biegunkę, zaparcia),
• drętwienie czy mrowienie dłoni lub stóp,
• zawroty głowy,
• poczucie omdlenia,
• poczucie zmęczenia,
• uderzenia gorąca,
• napięcie mięśni,
• drżenie ciała,
• niewyjaśnione bóle,
• trudności w oddychaniu (w tym duszności, uczucie dławienia się).

Do symptomów psychicznych zaliczamy:

• uczucie paniki, strachu i niepokoju,
• powtarzające się myśli lub retrospekcje traumatycznych przeżyć,
• niespokojne myśli lub przekonania, które trudno kontrolować,
• uczucie oderwania od siebie lub rzeczywistości (depersonalizacja i derealizacja),
• poczucie zbliżającego się niebezpieczeństwa.

Wśród objawów behawioralnych wymienia się:

• problemy z koncentracją lub myśleniem o czymkolwiek innym niż obecne zmartwienie,
• chęć unikania rzeczy, które wywołują lęk,
• drażliwość,
• niezdolność do bycia spokojnym i siedzenia w miejscu,
• zachowania rytualne, takie jak wielokrotne mycie rąk,
• trudności związane ze snem — w tym miewanie koszmarów nocnych czy problemy z zasypianiem.

Objawy lękowe mogą różnić się w zależności od jednostki. Dlatego tak ważne jest, aby wiedzieć, jak lęk może się objawiać. Niemniej wśród cech wspólnych zaburzeń lękowych wymienia się: trudności w uspokajaniu się; poczucie przytłoczenia czy przerażenia wywołane przez nagłe uczucie paniki czy niepokoju; poczucie zmartwienia i niepokoju, które utrzymuje się przez dłuższy czas; powracające i powodujące lęk myśli; dolegliwości związane z układem pokarmowym, układem krążenia czy układem oddechowym.

Jakie czynniki powodują stany nerwowe?

Przyczyny zaburzeń lękowych są złożone. Wiele może wystąpić jednocześnie, a niektóre mogą prowadzić do powstawania kolejnych problemów na podłożu psychicznym.

Możliwe przyczyny to:

• stresory środowiskowe, takie jak trudności w pracy, problemy w związkach lub problemy rodzinne;
• genetyka — osoby, których członkowie rodziny cierpią na zaburzenia lękowe, są bardziej narażone na ich doświadczanie;
• czynniki medyczne, takie jak objawy innej choroby, działanie leków lub stres związany z intensywną operacją lub przedłużoną rekonwalescencją;
• zaburzenia w chemii mózgu — wiele zaburzeń lękowych jest definiowanych jako niewspółosiowość hormonów i sygnałów elektrycznych w mózgu
• spożywanie substancji psychoaktywnych, czego skutki mogą nasilić wpływ innych możliwych przyczyn;
• czynniki osobowościowe np. silna potrzeba kontroli, perfekcjonizm czy niska samoocena.

Leczenie zaburzeń lękowych – jaki lekarz przeprowadza terapię?

Nie zawsze łatwo jest stwierdzić, kiedy lęk jest poważnym problemem medycznym, a kiedy zły dzień powoduje, że czujemy się zdenerwowani lub zmartwieni. Jednak bez leczenia niepokój i stany lękowe mogą nie zniknąć i z czasem samopoczucie może się pogorszyć. Z tego powodu leczenie lęku i innych zaburzeń psychicznych jest łatwiejsze na wczesnym etapie niż w przypadku nasilania się objawów.

Farmakoterapia nie może wyleczyć zaburzenia lękowego, ale wpływają na poprawę objawów i pomagają danej jednostce lepiej funkcjonować. Leki na zaburzenia lękowe często obejmują:

• Leki przeciwlękowe, takie jak benzodiazepiny, mogą zmniejszyć niepokój, panikę i zmartwienie. Działają szybko, ale można zbudować na nie tolerancję. To sprawia, że z czasem stają się mniej skuteczne i są przeznaczone jedynie do krótkotrwałego leczenia pomocniczego.
• Leki przeciwdepresyjne mogą również pomóc w zaburzeniach lękowych. Zmieniają sposób, w jaki mózg wykorzystuje określone substancje chemiczne, aby poprawić nastrój i zmniejszyć stres. Leki przeciwdepresyjne mogą zacząć działać dopiero po pewnym czasie, więc należy być cierpliwym. Stosuje się je długoterminowo, a środki nie są uzależniające.
• Beta-blokery, zwykle stosowane w przypadku wysokiego ciśnienia krwi, mogą pomóc zmniejszyć niektóre fizyczne objawy zaburzeń lękowych m.in. złagodzić szybkie bicie serca czy drżenie ciała.

Lekarz współpracuje z pacjentem, aby znaleźć odpowiednią kombinację leków i dawkowanie. Nie można samodzielnie zmieniać dawki bez konsultacji z lekarzem. Poza tym powinno się pozostać pod stałą kontrolą specjalisty, aby upewnić się, że leki działają bez powodowania negatywnych skutków ubocznych.

Co więcej, psychoterapia lub poradnictwo pomaga radzić sobie z emocjonalną reakcją na chorobę. Specjalista w zakresie zdrowia psychicznego omówi z pacjentem strategie, które pomogą mu lepiej zrozumieć i radzić sobie z zaburzeniem. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest najczęstszym rodzajem psychoterapii stosowanej w przypadku zaburzeń lękowych. Podczas terapii pacjent uczy się rozpoznawania wzorców myślowych i zachowań, które prowadzą do trudnych uczuć. Następnie pracuje się nad ich zmianą.

Często stosowana jest również terapia ekspozycyjna, która koncentruje się na radzeniu sobie z lękami stojącymi za zaburzeniem lękowym. Pomaga angażować się w działania lub sytuacje, których pacjent unika, stopniowo wystawiając się na coraz większy kontakt z bodźcami wyzwalającymi stany lękowe.

Podczas gdy przyjmowanie leków i praca z terapeutą mogą pomóc w leczeniu lęku, radzenie sobie z niepokojem i strachem to zadanie 24 godziny na dobę. Na szczęście istnieje wiele prostych zmian w stylu życia, które możesz wprowadzić w domu, aby jeszcze bardziej złagodzić niepokój.

Ustanowienie rutynowych ćwiczeń, które będą wykonywane przez większość dni tygodnia, może pomóc zmniejszyć stres i niepokój. Jeśli zwykle prowadzi się siedzący tryb życia, należy zacząć od spokojnych zajęć, a następnie stopniowo zwiększać ich intensywność.

Dobrze trzymać się zdrowej diety — jeść dużo nieprzetworzonej żywności np. owoców, warzyw, produktów pełnoziarnistych i chudego białka. Warto również ograniczyć spożywanie używek (w tym wyrobów tytoniowych i alkoholu) czy produktów zawierających kofeinę.

Medytacja, powtarzanie mantry, ćwiczenie technik wizualizacji i uprawianie jogi może sprzyjać relaksacji i zmniejszać niepokój. Podstawą dobrego samopoczucia i codziennego funkcjonowania jest również dbanie o higienę snu.

Radzenie sobie z zaburzeniem lękowym może być wyzwaniem. Warto dowiedzieć się jak najwięcej o swojej chorobie i dostępnych metodach leczenia, aby móc podjąć odpowiednie decyzje dotyczące działania. Następnie należy postępować zgodnie z planem leczenia podanym przez specjalistę, przyjmując leki zgodnie z zaleceniami i uczęszczając na wszystkie wizyty terapeutyczne. Pomoże to uniknąć nasilenia objawów zaburzeń lękowych.

Warto również dowiedzieć się, co wywołuje stany lękowe oraz niepokój i samodzielnie ćwiczyć strategie radzenia sobie, które poznało się na terapii, aby jak najlepiej radzić sobie z lękiem, gdy się pojawi.

Izolowanie się od przyjaciół i rodziny może w rzeczywistości pogorszyć niepokój. Z tego powodu dobrze robić plany z ludźmi, z którymi lubi się spędzać czas. Co więcej, można rozważyć dołączenie do grupy wsparcia, w której można dzielić się swoimi doświadczeniami i słuchać doświadczeń innych osób z zaburzeniami lękowymi.