Czy borderline jest niebezpieczne? Związek z osobą cierpiącą na tę chorobę

Związek z osobą borderline przypomina emocjonalny rollercoaster. Z jednej strony można liczyć na dużo czułości i opiekuńczości, z drugiej jednak — partner z borderline może często wpadać w gniew bez powodu, posądzać o zdrady oraz wielokrotnie kończyć relację bez powodu. Jak postępować z osobą chorą na borderline? Czy borderline jest niebezpieczne dla innych? Odpowiadamy na pytania.

Czym jest zaburzenie borderline i jak się objawia?

Zanim odpowiemy na pytanie, czy borderline jest niebezpieczne dla chorego i jego najbliższego otoczenia, warto przypomnieć, czym jest syndrom borderline. Mianem borderline personality disorder, osobowość z pogranicza lub zespół bordeline, określa się pacjentów o chwiejnym stanie emocjonalnym, wykazujących zmienne i impulsywne zachowania, jednak niespełniających kryterium rozpoznania schizofrenii ani  nerwicy [1]. 

• Czym są fazy borderline i jak wygląda życie osoby z tym zaburzeniem?
• Atak borderline – na czym polega i jak wygląda?

Charakterystyczne objawy zespołu borderline to [2] [3]: 

• brak kontaktu z rzeczywistością — atak borderline może przypominać paranoję. Chory nie jest w stanie kontrolować swojej podejrzliwości, mimo wyraźnych dowodów na to, że nie ma racji,
• poczucie pustki — osoby z borderline często wypowiadają się na temat odczuwanej pustki. Przepełnia je uczucie bycia nikim, nie odczuwają również prawdziwej satysfakcji z podejmowanych działań,
• skłonność do tworzenia niestabilnych relacji z innymi — związki osób z borderline są zwykle bardzo intensywne i krótkotrwałe, 
• strach przed porzuceniem — u osób z zaburzeniem borderline paniczny lęk wzbudzają nawet sytuacje takie jak np. wyjazd partnera na delegację czy też późny powrót partnera z pracy,
• wahania emocjonalne — pacjenci z borderline są bardzo niestabilni emocjonalnie. W jednej chwili odczuwają euforię, by następnie przejawiać objawy depresji,
• wybuchy gniewu — osoby z borderline mają problemy z kontrolowaniem gniewu. Typowe dla nich są nie tylko krzyki, ale także rzucanie przedmiotami i dopuszczanie się przemocy fizycznej,
• zachowania autodestrukcyjne — dla borderline typowe są zachowania ryzykowne, takie jak np.: impulsywne wydawanie pieniędzy, lekkomyślne zażywanie narkotyków, prowadzenie pojazdu po pijaku, przygodny seks czy też spontaniczne kradzieże w sklepach,
• zachowania samobójcze i samookaleczanie się  — u osób z bordeline powszechne są myśli o samobójstwie, grożenie innym, samookaleczanie, a nawet podejmowanie próby samobójczej,
• zmienny obraz samego siebie — dla syndromu borderline charakterystyczne jest zaburzone postrzeganie samego siebie. Osoby z borderline nie wiedzą, czego chcą w życiu, często zmieniają pracę, towarzystwo, kochanków, wartości czy też cele. Postrzegają również siebie samych naprzemiennie jako dobre lub złe osoby,

W przypadku podejrzenia zaburzenia osobowości typu borderline wskazana jest wizyta u lekarza psychiatry. Zgodnie z Międzynarodową Statystyczną Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 syndrom borderline powinien zostać rozpoznany, gdy u pacjenta zaobserwowano przynajmniej 3 z charakterystycznych objawów tego zespołu [1]. Następnie wdrażane jest wielotorowe leczenie. Niektóre elementy terapii można realizować bez fizycznego udziału pacjenta w przychodni. Dobrym przykładem jest e-recepta, dzięki której lekarz może przepisać szybko kolejne opakowania potrzebnych leków. Natomiast inne, jak psychoterapia, wymagają regularnego pojawiania się w gabinecie lekarskim.

Czy związek z osobą cierpiącą na borderline jest możliwy?

Według naukowców oraz lekarzy psychiatrów badających borderline związek z chorym jest możliwy. Tego typu relacje są jednak wyjątkowo trudne. Wiele zależy od osobowości partnera bez borderline oraz tego, czy osoba z borderline jest w stanie przyznać się do swoich problemów zdrowotnych [4]. 

Związek z osobą borderline jest często określany mianem walking on eggshells. Pojęcie to nawiązuje do odczuć partnera bez borderline, który często czuje się tak, jakby stąpał po skorupkach jaj lub polu minowym, nie wiedząc, czy kolejny krok nie przyniesie katastrofy. Badania wykazują jednak, że osoby, u których zdiagnozowano syndrom borderline i wdrożono odpowiednie leczenie, a które mogą liczyć na wsparcie partnera, są zdolne do utrzymywania wysokiej jakości relacji [5], w tym nawet związków długoterminowych lub małżeństw [6]. 

Jak wygląda życie z osobą borderline? Czego należy oczekiwać? Oto kilka przykładów [6] [7]:

• chorzy na borderline często zrywają związek bez powodu, w obawie przed porzuceniem i tym, że partner zrezygnuje z relacji wcześniej, 
• osoby będące w związku z chorującym na borderline, często odczuwają poczucie winy, obwiniają siebie za nieobliczalne zachowania partnera, 
• osoby z syndromem borderline zachowują się bardzo impulsywnie. Żenujące sceny publiczne z ich udziałem, wywołane często bez wyraźnego powodu, to norma,
• związek z osobą borderline może być bardzo burzliwy, zarówno w pozytywnym, jak i negatywnym sensie. Partner z borderline może być nadmiernie kłótliwy i podejrzewać na każdym kroku o zdradę, jednocześnie jednak, może być także wyjątkowo czuły i opiekuńczy,

Czy borderline jest niebezpieczne dla innych?

Osoby, którym zdarza się wchodzić w relacje z chorymi na borderline, często zastanawiają się, czy borderline jest niebezpieczne. I rzeczywiście, istnieje wiele niebezpieczeństw, z którymi związana jest choroba borderline. Objawy tego zaburzenia, np. w postaci impulsywnych zachowań i wybuchów gniewu, mogą być nasilone do tego stopnia, że poskutkują aktami agresji [8]. Zagrożenie dla innych stanowi również sięganie osoby z borderline w sytuacjach kryzysowych po niebezpieczne substancje psychoaktywne [9]. Wtedy zachowanie chorego staje się jeszcze bardziej nieobliczalne, może on także przyczynić się do poważnego wypadku z udziałem bliskich osób. 

Borderline a manipulowanie

Typ osobowości borderline jest często interpretowany przez otoczenia, jako emocjonalny manipulator, ponieważ relacja z nim nierzadko przypomina emocjonalny rollercoaster. Zachowania osób z borderline, takie jak naprzemienne komplementowanie i oczernianie ukochanej osoby, nie wynikają jednak ze złośliwości czy chęci podporządkowania sobie każdego, lecz z niestabilności oraz braku zdolności do racjonalnego zachowania [10]. Psychiatrzy przekonują, że postrzegana przez społeczeństwo manipulacja to w rzeczywistości próba poradzenia sobie z problemami osoby borderline. Przyczyny tego zaburzenia należy upatrywać przede wszystkim w przytłaczającym lęku przed porzuceniem i odrzuceniem [10]. 

Borderline – niebezpieczeństwa dla chorego

Czy borderline jest niebezpieczne dla samego chorego? Niestety tak. Życie osoby z borderline może być również zagrożone, ponieważ w przebiegu tego zaburzenia mogą się pojawić liczne zachowania autoagresywne [11]. W skrajnych przypadkach chory może przyczynić się, poprzez ryzykowne postępowanie lub wskutek popełnienia próby samobójczej, do własnej śmierci. Niebezpieczeństwo może być związane także z innych chorobami, które często współwystępują z zaburzeniami osobowości typu borderline. Należą do nich [2]: 

• choroba afektywna dwubiegunowa, 
• depresja,
• nadużywanie substancji psychoaktywnych,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia odżywiania.

Z tego powodu bardzo ważna jest wiedza na temat objawów borderline. Kiedy się ujawnia to zaburzenie, jakie daje charakterystyczne oznaki itd. Świadomość na temat bordeline jest bardzo ważna zarówno w kontekście bliskich chorego, jak i jego samego. 

Jak postępować z osobą cierpiącą na borderline?

Osoby żyjące w związku z borderline, często szukają porad związanych z tym,  jak żyć z osobą z zaburzeniami osobowości. W tym celu kluczowe jest przede wszystkim zrozumienie, czego doświadcza chory. Oto kilka podpowiedzi, jak postępować z osobą chorą na borderline [6] [7] [12]:

• gdy zachowania osoby z borderline wpływają negatywnie na otoczenie, niosą ryzyko niebezpieczeństwa dla chorego i/lub jego bliskich albo są toksyczne i zagrażają przyszłości związku, należy poszukać profesjonalnej pomocy,
• osoba z borderline wymaga ogromnego wsparcia emocjonalnego i pokładów cierpliwości, 
• w kontaktach z partnerem z borderline należy być stanowczym, bardzo ważne jest, aby partner bez borderline wyrażał swoje uczucia i potrzeby, a także stawiał wyraźne granice, 

Jeśli chodzi o sposoby leczenia borderline u mężczyzn i kobiet, obejmują one [1] [6] [9]: 

• farmakoterapię — leki na borderline nie istnieją, ale przy pomocy farmakoterapii można kontrolować niektóre objawy towarzyszące borderline, takie jak np. lęki czy stany depresyjne,
• psychoterapię — w szczególności stosowane są: dialektyczna terapia behawioralna, terapia oparta na mentalizacji oraz terapia skoncentrowana na przeniesieniu.

Do gabinetu psychiatry nierzadko zgłaszają się sami chorzy, bez udziału partnera. Świadomość własnych zaburzeń u osoby z borderline jest bardzo ważna dla skuteczności leczenia. Jak rozpoznać, czy problem zdrowotny dotyczy nas samych? Może świadczyć o tym identyfikowanie się z poniższymi stwierdzeniami [2]:

• często czuję się „pusty”,
• często doświadczam skrajnych zmian emocji — od euforii, przez smutek i niepokój, po złość,
• odczuwam lęk w związku z tym, że osoby, na których mi zależy, nagle mnie opuszczą,
• większość moich związków z przeszłości miała burzliwy i krótkotrwały charakter, 
• w przeszłości zdarzały się u mnie zachowania samookaleczające lub próby samobójcze,
• zdarza mi się postępować ryzykownie, np. uprawiać seks bez zabezpieczenia, nadmiernie się upijać, zażywać narkotyki lub prowadzić pojazd pod wpływem alkoholu.