Zaburzenia lękowe

Zaburzenia lękowe występują u około 15-20% populacji, szacuje się, że największy odsetek przypada w grupie wiekowej pomiędzy 24 a 44. rokiem życia. W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się różne formy terapii, dość istotne znaczenie ma psychoterapia oraz farmakoterapia. Najczęściej stosowane leki na zaburzenia lękowe to benzodiazepiny, dobór odpowiedniej metody powinien być poprzedzony dogłębną analizą konkretnego przypadku. Ponieważ zaburzenia lękowe mogą powodować poważne powikłania, kluczowa jest diagnoza na jak najwcześniejszym etapie oraz wdrożenie odpowiednio dopasowanego leczenia.

Zaburzenia lękowe – czym są?

Zaburzenia lękowe to grupa zaburzeń, w których powstawaniu istotną rolę odgrywają czynniki psychologiczne, biologiczne, środowiskowe, społeczne, kulturowe, a nawet genetyczne. Przyczyny mogą być bardzo różnorodne – silny lęk i jego następstwa mogą zostać wywołane przez ciężki stres (np. w miejscu pracy), niestabilność zawodową, duże zmiany w życiu, śmierć bliskiej osoby, a nawet być efektem pandemii choroby zakaźnej. Leki na zaburzenia lękowe przepisuje najczęściej lekarz psychiatra, ich sposób stosowania zależy od wskazań medycznych.Czym są stany lękowe? Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD 10 zaburzenia lękowe należą do kręgu zaburzeń nerwicowych. Dzielimy je na:

• zaburzenia lękowe w postaci fobii – takie jak agorafobia, fobie społeczne, specyficzne postacie fobii, inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz fobie nieokreślone;
• inne zaburzenia lękowe – takie jak lęk paniczny, zaburzenia lękowe uogólnione, zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane, inne mieszane zaburzenia lękowe, inne określone zaburzenia lękowe oraz zaburzenia lękowe, nieokreślone.

Nieco inaczej przedstawia się klasyfikacja amerykańska – DSM-V – Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne dzieli zaburzenia lękowe u dzieci i dorosłych na:

• fobię swoistą – jest to wyraźny lęk lub niepokój, który pojawia się po dostrzeżeniu określonego przedmiotu lub sytuacji;
• mutyzm selektywny – zaburzenie występuje u dzieci, charakterystycznym objawem jest niemożność mówienia w wybranych sytuacjach;
• separacyjne zaburzenie lękowe (SAD – Separation Anxiety Disorder) – inaczej lęk przed separacją w dzieciństwie;
• zaburzenie lękowe uogólnione;
• zaburzenie paniczne – występowanie powtarzających się napadów lękowych oraz silne obawy przed kolejnymi atakami.

Dla zaburzeń lękowych w postaci fobii charakterystyczny jest nadmierny lęk. Strach pojawia się każdorazowo podczas bezpośredniego kontaktu z konkretną sytuacją, miejscem, zwierzęciem lub obiektem. Człowiek z fobią zazwyczaj świadomie unika sytuacji, które mogłyby wyzwolić lęk. Jeśli chodzi o inne zaburzenia lękowe, każdy z nich może objawiać się nieco inaczej – niektóre mogą mieć nagły charakter i pojawiać się bez udziału żadnego czynnika, inne są związane z przeżyciem jakiejś traumatycznej sytuacji. Jeszcze innym mogą towarzyszyć różnorodne symptomy somatyczne, kompulsja oraz obsesja.

Czym objawiają się zaburzenia lękowe?

Najczęstsze objawy zaburzeń lękowych w postaci fobii to:

• przyspieszone bicie serca,
• uczucie omdlewania,
• unikanie miejsc/przedmiotów/osób/zwierząt, które wywołują lęk;
• wtórny lęk przed umieraniem;
• zimne poty.

Zaburzenia lękowe – objawy lęku napadowego (panicznego) to:

• ból w klatce piersiowej;
• niepokój;
• przyspieszone bicie serca;
• strach przed chorobą psychiczną;
• strach przed utratą kontroli nad sobą;
• uczucie duszności;
• wtórny strach przed śmiercią;
• zawroty głowy.

Zaburzenia lękowe – objawy lęku uogólnionego to m.in.:

• drżenie;
• nadmierne pocenie się;
• napięcie mięśniowe,
• obawy o swoje zdrowie lub o zdrowie bliskich osób;
• przyspieszone bicie serca;
• spodziewanie się czegoś negatywnego;
• uczucie bezradności;
• uczucie zdenerwowania;
• zawroty głowy.

Diagnostyka i rozpoznanie stanów lękowych

Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe wymagają konsultacji lekarskiej – osoba, u której zauważono wyżej wymienione objawy, powinna się udać do specjalisty (lekarza internisty lub psychiatry) celem postawienia prawidłowej diagnozy oraz różnicowania z innymi zaburzeniami psychicznymi i chorobami somatycznymi. Do podstawowych badań, które wykonuje się w takiej sytuacji, należą:

• badania krwi – morfologia, glikemia, profil lipidowy, próby wątrobowe, koagulogram, hormony tarczycy;
• EKG;
• EEG.

Leczenie stanów lękowych – farmakologia, terapia

Jak leczyć zaburzenia lękowe? W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się przede wszystkim psychoterapię oraz farmakoterapię. Psychoterapia ma na celu zmienić podejście pacjenta do przeżywanych przez niego dolegliwości, tak, aby zrozumiał ich naturę i potrafił sobie poradzić w sytuacji, w której dojdzie do wystąpienia zaburzeń lękowych. Z kolei farmakoterapia może stanowić leczenie uzupełniające lub być  podstawą długoterminowego leczenia (w zależności od konkretnego przypadku). Zwykle terapia zaburzeń lękowych opiera się na podawaniu leków przeciwlękowych i przeciwdepresyjnych. Doraźnie (niedługo po zauważeniu objawów) lekarz może przepisać benzodiazepiny, natomiast w leczeniu długotrwałym stosuje się np. selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.W terapii zaburzeń lękowych stosuje się także różne formy oddziaływań, które mają na celu redukcję stresu oraz zwiększenie u chorego kontroli nad emocjami. Bardzo popularny jest np. program MBSR (Mindfulness Based Stress Reduction) stworzony przez profesora Jon Kabat-Zinna z Kliniki Redukcji Stresu Uniwersytetu Medycznego Massachusetts w Worcester USA. Skuteczność leczenia zależy od wielu czynników, w tym także nastawienia samego pacjenta. Rokowania są możliwe do określenia dopiero po przeanalizowaniu konkretnego przypadku.

Powikłania zaburzeń lękowych – jakie choroby może wywołać?

Zaburzenia lękowe mogą powodować poważne powikłania, które wpłyną negatywnie na jakość życia pacjenta. Należą do nich między innymi:

• bruksizm, czyli nawykowe nieświadome zaciskanie zębów oraz zgrzytanie zębami;
• depresja (objawy depresyjne rozwijają się u ponad 50% pacjentów z zaburzeniami lękowymi );
• lęk przed własnymi emocjami;
• poczucie bezradności;
• problemy z radzeniem sobie ze stresem;
• większe predyspozycje do zakaźnego zapalenia żołądka i jelit oraz zespołu jelita drażliwego;
• zaburzenia odżywiania;
• zaburzenia snu.

Inne niebezpieczne powikłania zaburzeń lękowych to alkoholizm, narkomania oraz nadmierne uczucie osamotnienia, które może nawet doprowadzić do samobójstwa.