Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Zawał płuca należy do poważniejszych powikłań zatorowości płucnej, na którą cierpią w szczególności osoby mające zakrzepicę żył głębokich, w czasie których skrzepliny odkładają się w naczyniach. Skrzeplina może się odrywać i przez krew dostawać się do serca, a następnie tętnicy płucnej, powodując jej zator. Ze względu na ograniczone przez skrzep krążenie dochodzi do niedotlenienia tkanek płuca chorego, a w efekcie powstaje ognisko martwicy. W efekcie ogniska martwicy tkanki płucnej pojawiają się objawy przypominające nieco zawał mięśnia sercowego. Wystąpić może tachykardia, płytki oddech, silny ból w klatce piersiowej, a także kaszel i krwioplucie, a czasem nawet wysoka gorączka i duszność, ponadto dojść może do omdlenia. Pacjenta powinien jak najszybciej zobaczyć lekarz. W pierwszej kolejności poddaje się chorych diagnostyce w celu rozpoznania, jaki był powód zawału płuca, a następnie ustala się leczenie. Co jeszcze należy wiedzieć w tym temacie?
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Zator tętnicy płucnej — zawał płuca. Czym jest?
Należy rozróżnić pojęcia „zator i zawał płuca”, gdyż nie są one tożsame. Zacznijmy od tego, co to jest zator płucny. W ten sposób określana jest zagrażająca życiu dolegliwość, która wiąże się z zatkaniem tętnicy płucnej przez skrzeplinę, która wcześniej oderwała się z innego miejsca (zwykle z kończyn dolnych) i wraz z krwią dostała się do serca, a następnie do tętnicy płucnej. Zatorowość płucna jest w większości przypadków efektem zakrzepicy żył głębokich. Gdy w grę wchodzi zawał płuca, martwica skrzepowa to podstawowa, ale nie jedyna możliwość. Zdarza się, że do zatoru prowadzi powietrze, płyn owodniowy, tłuszcz, szpik kostny lub komórki nowotworowe. Jeśli chodzi o różnice na polu „zatorowość płucna a zawał płuca”, należy zaznaczyć, że zawał płuca jest efektem zatrzymanego przepływu krwi. Co to jest zawał płuca? To najcięższe powikłanie zatorowości płucnej – w wyniku niedokrwienia organu pojawia się zawał płuca. Martwica tkanki płucnej jest natomiast jego następstwem.
Zatorowość płucna i jej najpoważniejsze powikłanie, czyli zawał płuca, wymagają pilnej pomocy medycznej i niekiedy długotrwałego przyjmowania leków wydawanych wyłącznie z przepisu lekarza. Warto w tym przypadku pamiętać, że e-recepta może być pacjentowi wystawiona nie tylko stacjonarnie, ale również online, co może być przydatne, jeśli pacjent z jakiegoś powodu nie ma możliwości, by umówić się do lekarza w dogodnym terminie. To wygodne rozwiązanie dla osób, które badają się regularnie i nie odczuwają nowych dolegliwości, które należy skonsultować z lekarzem, a jedynie potrzebują recepty na przyjmowane długofalowo leki. Można w ten sposób oszczędzić wiele czasu, a także uniknąć ryzyka przerwania terapii ze względu na niedopatrzenie, że opakowanie leku się kończy.
Zawał płuca — przyczyny
Do zawału płuca dojść może z różnych przyczyn, jednak warte zaznaczenia jest to, że sama sytuacja jest bardzo rzadka, ale wzrasta u osób, które zmagają się z pewnymi zaburzeniami pracy układu naczyniowo-sercowego. Jeśli chodzi o zawał płuca przyczyny najbardziej prawdopodobne to zator tętnicy płucnej. Przyczyny zatoru tętnicy w płucach to natomiast zwykle zakrzepica żył głębokich. Zawał płuc występuje w momencie, kiedy dochodzi do oderwania od ściany żyły wytworzonej skrzepliny, która to następnie przemieszcza się wraz z krwią układem krwionośnym do prawej części płuca, skąd natomiast trafia do tętnicy płucnej. W efekcie dochodzi do zatorowości płucnej, a to może skutkować u niektórych zawałem płuca.
Należy tu zaznaczyć, że nie każda osoba z zatorowością płucną będzie miała zawał płuca – dotyczy to mniejszego odsetka pacjentów. Statystyki wskazują, że do zawału płuca dochodzi w około 10-15% przypadków osób, które mają zatorowość płucną. Związane jest to z faktem dużego unaczynienia płuc przez gałęzie tętnic oskrzelowych, a także poprzez tętnicę płucną. Są to dwa układy działające niezależnie, które mogą w pewnym stopniu zastępować się wzajemnie, jeśli jeden z nich nie działa prawidłowo. Jeśli zatem dochodzi do zatoru tętnicy płucnej, część roli natlenienia przejmują tętnice oskrzelowe. Czynnikiem zwiększającym ryzyko tego, że do zawału płuca jednak dojdzie, jest miażdżyca i związana z nią niedrożność tętnic oskrzelowych.
Czynniki ryzyka zawału płuca
Wyróżnić można także pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo tego, że u pacjenta dojdzie do zawału płuca. Do takich czynników zaliczyć można otyłość i palenie papierosów, a także choroby serca i krwi, którym towarzyszy powstawanie zakrzepów. Ryzyko wzrasta w przypadku długotrwałego unieruchomienia, a dodatkowo w przypadku złamań i przebytego już incydentu zakrzepicy. Do czynników ryzyka zaliczyć można także ciążę i połóg, a także stosowanie niektórych leków zwiększających krzepliwość, w tym leków hormonalnych (antykoncepcja hormonalna, hormonalna terapia zastępcza). Jeśli chodzi o zawał płuca, Covid również może stanowić czynnik ryzyka, gdyż wpływa na incydenty zakrzepowo-zatorowe. Zatorowość płucna jest częstym powikłaniem Covid-19, w tym także u pacjentów, którzy chorobę przechodzili łagodnie lub bezobjawowo. W praktyce najczęściej do zawału płuca dochodzi u pacjentów starszych, gdyż wiek również stanowi czynnik ryzyka. Jeśli chodzi o zawał płuca, martwica rozpływna też może mieć miejsce.
Wspomniano już ponadto, że zawał płuca może mieć nie tylko pochodzenie zatorowe. Może być również wynikiem anemii sierpowatej, zatkania naczyń przez komórki nowotworowe, a także powstawać w związku z zakażeniami w obrębie naczyń i chorobami zapalnymi naczyń.
Objawy zawału płuca
Zawał płuca zazwyczaj wiąże się z bardzo poważnymi objawami, których nie sposób przeoczyć i wymagają jak najszybszego wezwania pomocny medycznej. Mogą nieco przypominać zawał serca, czy też nawet poważne zapalenie płuc, ale każdy z tych przypadków wymaga natychmiastowego kontaktu z lekarzem. Objawy zakrzepu w płucach nie powinny być lekceważone, gdyż brak szybkiej pomocy w tym przypadku może skończyć się tragicznie. Objawy martwicy będącej efektem niedotlenienia pojawiają się zazwyczaj w kilka godzin od wystąpienia zatoru. Jeśli chodzi o zawał płuca, objawy obejmują między innymi suchy kaszel i duszności, a także uczucie silnego niepokoju. Pacjentom dodatkowo towarzyszy przyspieszony rytm serca oraz tępy ból za mostkiem. Zawał płuca krwioplucie także powoduje, ponadto towarzyszy mu bardzo płytki, szybki oddech. Zauważyć można dodatkowo zasinienie całego ciała, a pacjent może nawet stracić przytomność.
W efekcie niedotlenienia tkanki płuca dochodzi do obumarcia fragmentu organu. Martwicą objęty jest zazwyczaj dolny płat płuca.
Diagnostyka, czyli jak rozpoznać, że mamy do czynienia z zawałem płuca
Jeśli u pacjenta występują objawy, które mogłyby wskazywać na zawał płuca, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. W celach diagnostycznych zwykle pacjentom wykonywane jest badanie RTG klatki piersiowej, a także angio-TK, czyli tomografia komputerowa ze środkiem kontrastującym, dzięki któremu można przyjrzeć się lepiej tętnicom płucnym oraz zlokalizować miejsce, gdzie doszło do ich niedrożności. Pacjentom wykonywane są również badania krwi, w tym oznacza się poziom D-dimerów, ponadto należy wykonać badanie echograficzne serca (echo serca).
Jak wygląda leczenie zawału płuca?
U pacjentów, którzy stracili przytomność w związku z zawałem płuca, dojść może do zatrzymania krążenia. Wówczas podstawą jest szybkie wdrożenie działań ratunkowych w tym resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Leczenie wymaga również dotlenienia płuca oraz profilaktyki zakażenia tkanki martwiczej.
Jeśli u pacjenta występuje zatorowość płucna, zazwyczaj podawane są leki udrożniające naczynia płucne oraz te, które mają rozpuścić skrzeplinę, która już powstała, przyczyniając się do tego, że wystąpił zawał płuca. Leczenie w głównej mierze obejmuje zatem podawanie antykoagulantów lub heparyny, a także leków trombolitycznych. Nie u każdego pacjenta terapia okazuje się jednak wystarczająco skuteczna. Są również osoby, które ze względów zdrowotnych nie mogą stosować leków z wymienionych wyżej grup. W poważnych przypadkach konieczne może okazać się poddanie się operacji chirurgicznej i usunięcie zatoru w ten sposób. Zabieg taki to embolektomia płucna. Wykonuje się ją z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego – jest to już działanie, które dla organizmu jest bardzo obciążające, dlatego wdrażane jest wyłącznie, gdy jest to konieczne, a zatorowość płucna jest bardzo nasilona. Jeśli natomiast wszystkie wdrożone działania nie będą miały szansy efektywności, a martwica jest znaczna, opcją ostateczną jej usunięcie płuca.
Powikłania po zawale płuca
Nie każdy pacjent, który przejdzie zawał płucny, umiera. Do śmierci dochodzi, jeśli zator obejmie dążą gałąź tętnicy lub samą tętnicę płucną. Jeżeli dojdzie do zablokowania mniejszych naczyń, pacjent ma dużą szansę. Jeśli w porę wdrożona będzie pomoc medyczna i chory będzie prawidłowo leczony w związku z tym, że wystąpił u niego zawał płuca, rokowania są dobre, a ryzyko śmierci czy poważnych powikłań raczej niskie. Podstawą jest jednak tu jak najszybszy kontakt z lekarzem po zaobserwowaniu niepokojących objawów, które mogłyby sugerować zawał płuca. Martwica musi być opanowana przez lekarza, a pacjent musi jak najszybciej zacząć przyjmować odpowiednie leki.
Jeśli chodzi o powikłania po zawale płuca, są większe, jeśli pacjent nie zgłosi się na czas po pomoc medyczną. Dojść może do przekrwienia biernego, wynaczynienia krwi, a nawet do rozległej martwicy. Do powikłań zawału płuc należy również obecność płynu wysiękowego w jamie opłucnej, ponadto u niektórych pacjentów wystąpić może również ropień płuca.
Ile może trwać zator płucny?
Materiałem zatorowym tętnic płucnych może być nie tylko skrzeplina. Stanowić może go na przykład płyn owodniowy, pojawiający się chociażby w trakcie przedwczesnego odklejania się łożyska. Materiał zatorowy to niekiedy również ciała obce (np. wykorzystywane przy embolizacji), a nawet tkanka tłuszczowa, która oddziela się w momencie złamań. Problemem może być zaawansowane stadium raka, gdy komórki nowotworowe przedostają się do krwioobiegu, a nawet powietrze, które dostanie się do żyły, gdy przeprowadzenie cewnikowania nie będzie prawidłowe.
Ciężko jednoznacznie określić, ile może trwać zator płucny, gdyż zależne jest to od wielu czynników, w tym między innymi od jego umiejscowienia i szybkości wdrożenia pomocy medycznej. Śmiertelność przy zatorowości płucnej nieleczonej jest znacznie większa niż przy tej leczonej, dlatego nie ma co zwlekać z kontaktem z lekarzem. Medycyna zna ponadto przypadki pojawiania się ponownych zatorów płucnych u jednej osoby, zwłaszcza u osób z zaburzeniami wykrzepiania o podłożu genetycznym, dlatego już jednorazowy incydent tego typu wymaga wdrożenia leczenia, a także profilaktyki w okresie po wyleczeniu.
Jak zmniejszać ryzyko powtórnego zator tętnicy płucnej?
Podstawą działania jest poprawa krążenia żylnego i tętniczego. Pacjent powinien zatem kontrolować swoją masę ciała, pilnować zdrowej diety oraz codziennej aktywności fizycznej. Jak najszybciej, gdy tylko stan zdrowia na to pozwala, należy zgłosić się na rehabilitację, by wspomóc organizm w rekonwalescencji. Należy również potem na bieżąco kontrolować poziom cholesterolu we krwi, gdyż ten przyczynia się do miażdżycy, a ta zwiększa ryzyko wystąpienia zawału płuca, o czym wspomniano już wcześniej. Należy również – w miarę możliwości – unikać sytuacji wymagających długotrwałego unieruchomienia, czy też stosowania leków, które przyczyniają się do zwiększenia krzepliwości. Osoby, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zatorowości płucnej, mogą mieć ponadto założony specjalny filtr. Umieszcza się go w żyle głównej dolnej, a jego zadaniem jest wyłapywanie większych materiałów zatorowych. Nie bez znaczenia jest także regularne poddawanie się badaniom profilaktycznym, które są ważne w systematycznej moderacji stanu zdrowia pacjenta.
Profilaktyka — jak unikać zatoru tętnicy płucnej?
Aby zawał krwotoczny płuca nie miał miejsca, należy o siebie szczególnie dbać – w ten sposób można znacznie zredukować ryzyko tego, że dojdzie do zatorowości płucnej. Pacjent powinien być aktywny fizycznie, ponadto nie bez znaczenia jest jakość jego codziennej diety. Warto również unikać używek, w tym szczególnie papierosów. Dobrze również unikać długotrwałej pozycji siedzącej z nogami spuszczonymi, a jeśli już to jest konieczne (praca siedząca, długie podróże), należy robić przerwy, by trochę rozruszać organizm. Bardzo ważne również, by monitorować swój stan zdrowia regularnie, wykonując zalecane badania profilaktyczne.
Należy także reagować na wszelkie objawy ze strony organizmu, które mogą wskazywać na to, że u pacjenta rozwija się zakrzepica lub choroby zapalne naczyń krwionośnych, czy też nawet nowotwór. Ryzyka nie da się całkowicie wyeliminować, jednak można przyczynić się do znacznego zmniejszenia jego wielkości. Wczesne rozpoznanie niektórych schorzeń w badaniu profilaktycznym pozwoli wdrożyć działania zaradcze, zanim stan pacjenta pogorszy się do tego stopnia, że rozwinie się zatorowość i dojdzie do zawału płuca.
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
