Zatrzymanie moczu – częściowe lub całkowite. Przyczyny u kobiet i mężczyzn

Pęcherz jest jak zbiornik do przechowywania moczu. Kiedy jest pełny, oddajemy mocz, usuwając z organizmu odpady procesów fizjologicznych. Jeśli jednak cierpimy na wstrzymanie moczu, pęcherz nie opróżnia się całkowicie i może się to zdarzyć zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn — warto wówczas wiedzieć, jakie są tego przyczyny, kiedy udać się do lekarza i co robić w sytuacji zatrzymania moczu.

Co to jest zatrzymanie moczu?

Zatrzymanie moczu to stan, w którym pęcherz nie opróżnia się całkowicie lub wcale podczas mikcji. Mocz składa się z odpadów, które są filtrowane z krwi przez nerki. Po przefiltrowaniu trafia do pęcherza, gdzie czeka, aż nadejdzie czas, aby przejść przez cewkę moczową i opuścić ciało. Gdy pacjent zauważy u siebie zatrzymanie moczu, przyczyna powinna zostać zdiagnozowana przez doświadczonego specjalistę, ponieważ często jest to znak poważniejszych problemów zdrowotnych, które wymagają rozpoczęcia leczenia. Jeśli konieczna będzie farmakoterapia, przydatna będzie e-recepta. To rozwiązanie jest szczególnie korzystne dla osób, które stale przyjmują leki. Umożliwia łatwy i szybki dostęp do potrzebnych lekarstw, bez wcześniejszej potrzeby wizyty w przychodni. Receptę online można zrealizować w dowolnej aptece w Polsce.

• Wzmacnianie mięśni Kegla, czyli ćwiczenia na nietrzymanie moczu.
• Nabłonki płaskie w moczu — co oznaczają i jak je leczyć?
• Co oznaczają erytrocyty w moczu i czy powinny niepokoić?

Zatrzymanie moczu może być ostre lub przewlekłe. Ostre oznacza, że stan pojawia się nagle i zwykle ma ciężki przebieg. Kiedy występuje ostre zatrzymanie moczu, nie warto zwlekać i trzeba natychmiast udać się do lekarza, ponieważ jest to zaburzenie zagrażające życiu. Natomiast przewlekłe zatrzymanie moczu rozwija się z czasem i może powodować niewiele objawów lub nie powodować ich wcale, co utrudnia wykrycie. W tym przypadku również warto wybrać się na konsultację do specjalisty, jednak przebieg choroby jest łagodniejszy.

Zatrzymanie moczu – najczęstsze objawy

Objawy wstrzymania moczu mogą się różnić w zależności od rodzaju zaburzenia i ogólnego stanu zdrowia jednostki, jednak są podobne i u mężczyzn, i u kobiet. Symptomy mogą obejmować:

• niemożność oddania moczu (w tym niezdolność do całkowitego opróżnienia pęcherza podczas oddawania moczu),
• częste oddawanie moczu w małych ilościach,
• trudności w rozpoczęciu oddawania moczu,
• uczucie potrzeby oddania moczu po zakończeniu siusiania,
• powolny wypływ strumienia moczu,
• pilną potrzebę oddania moczu,
• nagły wyciek moczu,
• obrzęk dolnej części brzucha,
• ból lub dyskomfort w dolnej części brzucha.

W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów czy nasilenia symptomów należy udać się do specjalisty w celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia.

Zatrzymanie moczu – jakie przyczyny są możliwe u mężczyzn, a jakie u kobiet?

Zaburzenie może wystąpić z kilku różnych powodów. Do przyczyn wstrzymania moczu zaliczamy:

• blokadę, która uniemożliwia oddawanie moczu;
• przyjmowanie niektórych leków;
• problemy z nerwami, które zakłócają komunikację między mózgiem a układem moczowym;
• infekcje i obrzęki, które uniemożliwiają wydalanie moczu z organizmu.

Aby móc normalnie oddawać mocz, wszystkie części układu moczowego muszą współpracować we właściwej kolejności. Mocz normalnie wypływa z nerek, przez moczowody do pęcherza moczowego i wychodzi przez cewkę moczową. Jeśli blokada lub zwężenie występuje gdzieś wzdłuż dróg moczowych, można mieć trudności z oddawaniem moczu. Problemy medyczne, które mogą zwężać cewkę moczową i blokować przepływ moczu obejmują:

• powiększoną prostatę lub łagodny rozrost prostaty;
• niedrożność ujścia pęcherza, taka jak zwężenie cewki moczowej lub tkanka bliznowata w szyi pęcherza;
• wypadanie narządów miednicy mniejszej;
• kamienie w drogach moczowych, zwane także kamicą moczową;
• zaparcia;
• obecność zmian w miednicy, takie jak guzy niezłośliwe lub nowotworowe, mięśniaki, polipy lub skrzepy;
• napięte mięśnie dna miednicy;
• infekcje, takie jak infekcja dróg moczowych, choroby przenoszone drogą płciową czy zapalenie gruczołu krokowego;
• uraz miednicy, cewki moczowej lub penisa.

Można rozwinąć zatrzymanie moczu, gdy mięśnie pęcherza nie są w stanie skurczyć się z wystarczającą siłą lub nie kurczą się wystarczająco długo, aby całkowicie opróżnić pęcherz. Przyczyny niedoczynności pęcherza obejmują również problemy neurologiczne. Zatrzymanie moczu może wystąpić, gdy występuje problem z układem nerwowym, który uniemożliwia przesyłanie wiadomości z mózgu do pęcherza moczowego i cewki moczowej. Istnieje wiele różnych przyczyn problemów neurologicznych, w tym:

• choroba Parkinsona,
• stwardnienie rozsiane,
• choroba Alzheimera,
• udar mózgu,
• wady wrodzone, takie jak rozszczep kręgosłupa,
• cukrzyca,
• uraz rdzenia kręgowego,
• urazowe uszkodzenie mózgu,
• uraz miednicy,
• poród pochwowy,
• zespół Guillaina-Barrégo,
• zespół Fowlera,
• zatrucie metalami ciężkimi.

Zatrzymanie moczu może być spowodowane przez niektóre leki, które zakłócają przebieg sygnałów nerwowych do układu moczowego. Przykłady tych środków to:

• leki przeciwdepresyjne,
• leki przeciwhistaminowe i zmniejszające przekrwienie,
• leki przeciwpsychotyczne,
• benzodiazepiny,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• opioidy,
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny.

Często zdarza się, że zaraz po operacji dochodzi do przejściowego zatrzymania moczu. Podczas zabiegu często podaje się płyn dożylny, co może prowadzić do przepełnienia pęcherza. Z drugiej strony zwykle podaje się pacjentom znieczulenie zewnętrzne, które może uniemożliwić odczuwanie potrzeby oddania moczu pomimo pełnego pęcherza. Ponadto operacja miednicy może powodować obrzęk, blizny i urazy, które mogą częściowo lub całkowicie zablokować przepływ moczu z pęcherza lub cewki moczowej.

Mięśnie pęcherza, które są słabe, mogą nie kurczyć się z wystarczającą siłą, aby całkowicie opróżnić pęcherz. Dzieje się tak z powodu m.in. urazu, nadmiernego rozcięcia pęcherza, ciąży czy porodu. Warto pamiętać, że zatrzymanie moczu staje się bardziej powszechne wraz z wiekiem, dlatego częściej występuje u osób starszych niż młodszych.

Metody leczenia zatrzymania moczu w organizmie

Można zastanawiać się, co należy zrobić w przypadku zatrzymania moczu. Przede wszystkim trzeba zgłosić się na konsultację do specjalisty. Lekarz przeprowadzi z pacjentem wywiad i wykona badanie fizykalne. Podczas procesu diagnozy specjalista może zapytać o objawy przedmiotowe i podmiotowe, o to, jak długo są odczuwalne, a także o występowanie innych chorób czy specyfikę prowadzonego stylu życia (np. przyjmowane substancje). Fizyczne badanie podbrzusza może pomóc zidentyfikować przyczynę lub dać lekarzowi dodatkowe wskazówki, jakie należy wykonać następne badania. Mężczyźni mogą mieć badanie per rectum, aby sprawdzić rozmiar prostaty. Często pobiera się również próbkę moczu oraz krwi w celu poszukiwania chorób czy infekcji.

W diagnostyce korzysta się również z badań obrazowych w tym z ultradźwięków (USG) pęcherza czy tomografię komputerową (TK). Stosuje się również cystoskopię, czyli badanie, w którym cienka rurka z małą kamerą na jednym końcu jest wprowadzana do cewki moczowej. Dzięki temu lekarz może obejrzeć błonę śluzową cewki moczowej i pęcherza moczowego. Badanie to może wykazać zwężenie cewki moczowej, niedrożność spowodowaną kamieniem, powiększoną prostatę lub guz. Może być również używane do usuwania kamieni, jeśli zostaną znalezione. Jeśli zajdzie taka potrzeba lekarz wykona testy urodynamiczne, wykorzystujące cewnik do rejestrowania ciśnienia w pęcherzu. Dzięki nim można stwierdzić, jak dobrze opróżnia się pęcherz. 

Jeśli lekarz uważa, że zatrzymanie jest spowodowane problemem z nerwami, może wykonać elektromiografię (EMG). Badanie wykorzystuje czujniki do pomiaru aktywności elektrycznej mięśni i nerwów w okolicach pęcherza i zwieracza cewki moczowej.

Leczenie zatrzymania moczu może zależeć od postaci zaburzenia,  a także przyczyny stanu. W przypadku ostrego nietrzymania moczu zwykle za pomocą cewnika opróżnia się pęcherz. Niemniej cewniki zazwyczaj nie są rozwiązaniem długoterminowym. Częste ich używanie może powodować powikłania, takie jak infekcje spowodowane bakteriami dostającymi się do organizmu przez cewnik.

Podczas leczenia wstrzymania moczu wykorzystuje się również metody rozszerzające cewkę moczową czy usuwając przyczyny blokady. Często wprowadza się farmakoterapię, a w niektórych przypadkach wymagane są zabiegi chirurgiczne.

Jakie są skutki zatrzymania moczu?

Szybkie opróżnienie pełnego pęcherza może spowodować utratę dużej ilości soli i wody z organizmu, co może skutkować odwodnieniem i niebezpiecznym obniżeniem ciśnieniem krwi. Te stany mogą być niebezpieczne, jeśli nie są monitorowane przez dłuższy czas. Z tego powodu zaleca się, aby konsekwentnie obserwować, ile płynów i elektrolitów traci się podczas siusiania, a także żeby dbać o regularne nawadnianie organizmu.

Jak wspomniano wyżej, zbyt długie trzymanie cewnika może spowodować wystąpienie problemów medycznych jak:

• zakażenie dróg moczowych,
• uraz lub zniszczenie cewki moczowej,
• ograniczenia w cewce moczowej, które mogą blokować mocz.

Nieleczone przewlekłe zatrzymanie moczu może spowodować komplikacje, takie jak:

• podwyższenia ciśnienia krwi,
• obrzęk lub gromadzenie się płynu w nogach,
• uszkodzenie pęcherza,
• uszkodzenia nerek (w tym niewydolność nerek).