Wodobrzusze — co to takiego? Objawy i leczenie

Napisano 24.01.2023 | Medyczny Asystent | Czas czytania: 5 min.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Wodobrzusze, zwane również puchliną brzuszną, to stan związany z nadmiernym gromadzeniem się wolnego płynu w jamie otrzewnej. Stan ten sam w sobie nie jest chorobą, a jedynie objawem, który może występować w przebiegu różnych schorzeń. Rokowania w przypadku osób z wodobrzuszem w dużej mierze uzależnione są od skuteczności leczenia choroby, która przyczyniła się do nadmiernego nagromadzenia się płynu w jamie otrzewnej. Jakie są przyczyny, rodzaje i objawy wodobrzusza? Jak wygląda diagnostyka i leczenie wodobrzusza u pacjentów? Po odpowiedzi na pytania dotyczące wodobrzusza zapraszamy do naszego artykułu!

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Wodobrzusze — co to takiego? Definicja

Jama otrzewna, inaczej jama otrzewnowa, to naturalna przestrzeń między otrzewną ścienną oraz otrzewną trzewną, w której u zdrowego człowieka znajduje się niewielka ilość płynu, którego najważniejszym zadaniem jest amortyzacja narządów. Prawidłowa ilość płynu w jamie otrzewnej nie powinna przekraczać 150 ml. Jest to płyn, w składzie którego znajdują się albuminy, potas, sód oraz glukoza, której poziom jest taki sam, jak we krwi. Jeśli w płynie znajdują się neutrofile, świadczy to o zakażeniu, natomiast obecność czerwonych krwinek wskazuje na rozwój nowotworu. Wodobrzusze (z łac. ascites), inaczej puchlina brzuszna, oznacza nadmierne nagromadzenie się wolnego płynu w jamie otrzewnej. Proces powstawania wodobrzusza uzależniony jest od tego, jakie schorzenie doprowadziło do jego powstania. Stan ten związany jest przede wszystkim z powiększeniem obwodu brzucha, uciążliwym bólem brzucha, a także z przyrostem masy ciała i uczuciem dyskomfortu u pacjenta. Dotyczyć może zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Czytaj także:

Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowane wodobrzusze lub ma do czynienia z innymi dolegliwościami i konieczne jest przyjmowanie leków, a stacjonarna wizyta u lekarza nie zawsze jest możliwa, rozwiązaniem może okazać się e-recepta. To szybki i wygodny sposób na uzyskanie niezbędnych medykamentów, bez konieczności wychodzenia z domu. Wystarczy wypełnić zamieszczony w sieci formularz, na podstawie którego lekarz przepisze pacjentowi (jeśli będą do tego wskazania) potrzebne leki.

Przyczyny wodobrzusza

W jamie otrzewnej znajduje się płyn – w organizmie zdrowego człowieka płyn w jamie otrzewnowej znajduje się w ilości, która nie przekracza 150 ml. Jeśli płyn w otrzewnej nagromadzi się w nadmiernej ilości, pacjent ma do czynienia ze stanem, jakim jest wodobrzusze. Przyczyn wodobrzusza może być wiele. Stan ten ma miejsce bardzo często w przebiegu choroby, jakim jest marskość wątroby. Na marskość wątroby cierpią zwykle osoby, które są uzależnione od alkoholu.

Niekiedy wodobrzusze może być jednym z objawów chorób nowotworowych pojawiających się w obrębie jamy brzusznej i jamy miednicy, poza tym może być efektem niewydolności serca oraz chorób układu krążenia o przewlekłym i ostrym przebiegu. U kobiet za nadmierne nagromadzenie się płynu w jamie otrzewnej odpowiadać może guz jajnika. Na gromadzenie się płynu w jamie otrzewnej narażone są też osoby dializowane, u których występują różne powikłania. Z wodobrzuszem mogą wiązać się też stany zapalne o różnym pochodzeniu, a także rozległe oparzenia i obrzęki głodowe.

Często rozwój wodobrzusza związany jest z nadciśnieniem wrotnym. Stan ten może być również jednym z objawów zakrzepicy żyły wrotnej, chorób trzustki, niewydolności nerek oraz gruźlicy. Wodobrzusze u pacjentów pojawiać się może również u osób zmagających się z toczniem rumieniowatym układowym. Z rozwojem wodobrzusza u pacjentów może wiązać się też enteropatia z utratą białka, nazywana również enteropatią wysiękową. Do innych możliwych przyczyn wodobrzusza zalicza się też niektóre choroby autoimmunologiczne, a także infekcje.

Wodobrzusze — rodzaje

Wyróżnia się trzy stopnie wodobrzusza: wodobrzusze I stopnia (łagodne), II stopnia (umiarkowane) oraz III stopnia (zaawansowane). W przypadku wodobrzusza łagodnego nadmiernej objętości płynu nie można stwierdzić na podstawie badania fizykalnego, natomiast możliwe jest jej stwierdzenie na badaniach obrazowych, do których zalicza się między innymi USG jamy brzusznej.

Przy wodobrzuszu umiarkowanym objętość płynu w jamie otrzewnej przekracza 500 ml. Ten rodzaj wodobrzusza możliwy jest do zdiagnozowania na podstawie badania fizykalnego – brzuch u pacjenta najczęściej rozlewa się na boki, co określa się jako tzw. brzuch żabi. Ten rodzaj wodobrzusza objawia się w postaci nadmiernego uwypuklenia obwodu brzucha, poza tym łatwo wyczuwalny jest ruch płynu w jamie przy dotyku.

Przy wodobrzuszu zaawansowanym brzuch pacjenta jest wzdęty, a skóra jest bardzo rozciągnięta. W przypadku wodobrzusza III stopnia u pacjentów bardzo często pojawiają się obrzęki kończyn, a skóra na brzuchu staje się błyszcząca, poza tym często jest poprzecinana widocznymi gołym okiem żyłkami. Przy III stopniu wodobrzusza nogi wyglądają zwykle nienaturalnie cienko. Pacjent może mieć wówczas problemy z siadaniem i poruszaniem się.

Wodobrzusze — objawy

Najczęstszym objawem wskazującym na wodobrzusze u pacjenta jest powiększenie obwodu brzucha. Mając na myśli wodobrzusze, objawy wskazujące na ten stan to również nadmierna pełność w jamie brzusznej, a także ból brzucha po lewej stronie pod żebrami. U niektórych osób występować mogą także inne dolegliwości bólowe. Bardzo często u pacjentów pojawiać się mogą nudności i wymioty. Inne objawy związane z wodobrzuszem to wzdęcia, zaparcia, częste odbijanie, niestrawność, a także brak apetytu. Do tego dochodzić mogą ból pleców, poza tym pojawić się może uczucie zadyszki. Niekiedy obserwowana jest żółtaczka.

Jeśli stan ten spowodowany został niewydolnością krążenia, u osób z wodobrzuszem pojawiać się mogą też obrzęki w obrębie kończyn dolnych oraz duszności. Inne możliwe objawy wodobrzusza będącego efektem niewydolności krążenia to częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy. Przy wodobrzuszu spowodowanym marskością wątroby u pacjentów poszerzeniu mogą ulegać żyły powłok brzucha, poza tym powiększeniu ulec może śledziona. U części osób pojawiać się mogą również inne objawy, do których zalicza się świąd skórny, czy też żółtaczkę. Przy długo trwającym wodobrzuszu dojść może do rozwinięcia wysięku opłucnowego w postaci nagromadzenia się płynu w otaczającej płuca jamie opłucnej.

Rozpoznanie wodobrzusza

Jak rozpoznać wodobrzusze? W celu rozpoznania wodobrzusza u pacjenta lekarz wykonuje najczęściej palpacyjne badanie brzucha pacjenta. Przy dotykaniu brzucha bardzo często obecny jest tzw. objaw chełbotania. Wywołuje się go przez kilkukrotne uderzenie bocznej powierzchni brzucha opuszkami trzech lub czterech palców prawej ręki. Podczas opukiwania brzucha pacjenta często usłyszeć można zmianę odgłosu na stłumiony.

Przy rozpoznaniu wodobrzusza u pacjenta konieczne jest nakłucie otrzewnej w celu pobrania płynu do analizy. Ilość pobranego do analizy płynu wynosi zwykle od 50 do 100 ml. Badanie związane jest z oceną fizycznych właściwości płynu. Ocenie podlega między innymi jego barwa i przejrzystość, poza tym ocenia się inne parametry takie jak stężenie białka, bilirubiny oraz amylazy. Na podstawie poddanego analizie płynu oceniana jest również aktywność LDH (dehydrogenazy mleczanowej). Mętny płyn może wskazywać na zapalenie otrzewnej, z kolei barwa mleczna lub przejrzysta może świadczyć o problemach z trzustką, poza tym może wskazywać na gruźlicę lub nowotwór. Przed pobraniem płynu wskazane jest oddanie moczu, natomiast w trakcie zabiegu pacjent powinien znaleźć się w pozycji półleżącej, z uniesionym tułowiem. Problem z rozpoznaniem wodobrzusza może pojawić się między innymi przy znacznej otyłości. Wodobrzusze należy też odróżnić od ciąży, czy też od powiększenia pęcherza moczowego.

Leczenie wodobrzusza

Jeśli chodzi o wodobrzusze, leczenie uzależnione jest od przyczyny takiego stanu. By zmniejszyć ilość płynu w jamie otrzewnej, lekarz przepisać może pacjentowi leki moczopędne. Do najczęściej stosowanych preparatów moczopędnych zalicza się spironolakton oraz furosemid. Ważnym elementem jest zapewnienie organizmowi odpowiedniego poziomu mikro- oraz makroelementów. W wielu przypadkach konieczne może być stosowanie diety niskosodowej. Tego rodzaju dieta powinna zawierać około 2000 mg sodu (90 mmol). Pacjenci powinni unikać spożywania solonych potraw, zastępując sól ziołami.

W niektórych przypadkach konieczna może okazać się eliminacja z diety produktów mlecznych, a także niektórych warzyw, w tym marchwi, selera oraz buraków. Niekiedy pomocniczo sprawdzić się może suplementacja mająca na celu poprawę funkcjonowania wątroby. Jeśli leczenie nie przyniesie oczekiwanych efektów, konieczne może okazać się nakłuwanie jamy otrzewnej w celu odprowadzania nagromadzonego w nadmiarze płynu.

Rokowania w przypadku osób, u których wodobrzusze jest efektem marskości wątroby, jest najczęściej złe. Obecność płynu w nadmiarze może spowodować całkowitą niewydolność tego narządu. W efekcie dojść może do niebezpiecznych dla zdrowia i życia pacjenta powikłań, które mogą doprowadzić nawet do śmierci. Niekorzystne rokowania występują również w przypadku wodobrzusza spowodowanego przez nowotwory.

Diagnostyka wodobrzusza – jak wygląda?

By zdiagnozować wodobrzusze, koniecznie należy skontaktować się z lekarzem, który wykona badanie obrazowe. Jest to najczęściej USG jamy brzusznej. W niektórych sytuacjach lekarz może zlecić dodatkowo wykonanie tomografii komputerowej. Dzięki tym badaniom można określić, ile płynu zgromadziło się w jamie otrzewnej. Tego rodzaju badania pozwalają również ocenić wygląd wątroby oraz pozostałych narządów jamy brzusznej. Jeśli lekarz podejrzewa związek wodobrzusza z niewydolnością serca, konieczne może okazać się przeprowadzenie badania echokardiograficznego.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Informacje zawarte w dziale „Blog" serwisu NaszaRecepta.pl należy traktować jedynie jako informacyjno-edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą w żadnym wypadku zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być również uznawane za profesjonalną poradę medyczną. Wydawca serwisu NaszaRecepta nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów informacyjno-edukacyjnych bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.