Tętniak mózgu – czym się objawia, jak wygląda diagnostyka i jak go leczyć?

Tętniak mózgu jest chorobą naczyń mózgowych, w wyniku której powstają uwypuklenia ścian tętnic. Gdy tworzy się tętniak mózgu, zazwyczaj pacjent o tym nie wie, gdyż choroba przebiega bezobjawowo. Dopiero w przypadku tętniaków powiększających się pojawiają się pewne cechy, które mogą zaniepokoić pacjenta. Związane są one z uciskiem na nerwy lub najbliższe rejony mózgu. Największy problem to uszkodzenie jednej osłabionej ściany naczynia. Gdy tętniak pęka, dochodzi do krwotoku. Pojawia się wówczas silny ból o charakterze promieniującym i zaburzone widzenie, a czasem dochodzi do utraty mowy, czy też utraty świadomości. Powikłań krwotoków wewnątrzczaszkowych może być jednak znacznie więcej. Co należy jeszcze wiedzieć o tętniakach pojawiających się w naczyniach krwionośnych mózgu i co jest ich najczęstszą przyczyną? Na czym polega rozpoznanie i zalecane metody leczenia oraz czy możliwe jest całkowite wyleczenie? Informacje na ten temat znajdziesz poniżej. 

Tętniak mózgu – czym jest?

Mózg to bardzo ważny narząd umiejscowiony we wnętrzu czaszki. Chroniony jest przez opony mózgowe, natomiast znajdujące się między nimi przestrzenie wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy. Bardzo groźnym schorzeniem jest tętniak mózgu, który często przez długi czas nie jest u pacjenta rozpoznawany, gdyż nie daje objawów. Jeśli zastanawiasz się, co to jest tętniak, musisz wiedzieć, że jest to pewnego rodzaju wybrzuszenie ściany tętnicy (lub bardzo rzadko żyły). Wybrzuszenie powstaje, ponieważ ściana tętnicy jest osłabiona, a ciśnienie krwi przyczynia się do jej poszerzenia w danym miejscu. Osłabione naczynie krwionośne nie może jednak funkcjonować pod wysokim naciskiem cały czas i zdarzyć się może, że ulegnie pęknięciu. Stan ten jest bardzo groźny. Do pęknięcia tętniaka może dojść w związku z podwyższonym ciśnieniem tętniczym – może być to związane na przykład z wykonywaniem wysiłku fizycznego. Dochodzi wówczas do krwotoku podpajęczynówkowego (krwotok wewnątrzczaszkowy). 

• Zapalenie opon mózgowych – jak się objawia? Przyczyny i leczenie
• Wirusowe zapalenie opon mózgowych – czy jest groźne?
• Glejak mózgu – czym jest? Objawy, leczenie i przyczyny

Tętniak znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn i w większości przypadków diagnozowany jest po 45. roku życia. Tętniak mózgu to nie to samo, co nowotworowy guz w głowie, ponadto nie jest to taka sama zmiana, jak naczyniak żylny, z czym należy się liczyć. Oczywiście w przypadku podejrzenia każdego z powyższych schorzeń należy pilnie skonsultować się z lekarzem i wykonać zalecone przez niego badania. Nierzadko wykrywane są również choroby powiązane i konieczne jest wdrożenie długotrwałej farmakoterapii. Środki specjalistyczne dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza, ale nic nie stoi na przeszkodzie, by była to recepta przez internet. To duże ułatwienie dla pacjentów, którzy nie czują się na siłach, by udać się do przychodni lub nie mogą zarejestrować się u lekarza przyjmującego stacjonarnie w dogodnym dla siebie terminie. 

Skąd bierze się tętniak mózgu i jak powstaje?

Wspomniano już, że tętniak mózgu powstaje w wyniku osłabienia i wybrzuszenia się ściany tętnicy pod wpływem ciśnienia krwi i należy do częstych przyczyn samoistnych krwawień wewnątrz czaszki. Nie jest to zatem to samo, co guz mózgu. Jak wygląda taka zmiana? Nacisk krwi na osłabioną ścianę naczynia sprawia, że światło tętnicy się rozszerza i pojawia się wybrzuszenie o bardzo cienkiej i słabej ściance, która może z czasem pęknąć. 

Tętniaki mózgu przyczyny powstawania mają różnorodne – są bowiem liczne czynniki, które mogą sprzyjać ich rozwijaniu się. Pierwszym z nich jest niestety obciążenie genetyczne pacjenta lub wrodzone wady naczyniowe. Pewne dane pokazują, że w rodzinach, gdzie pojawiały się krwawienia podpajęczynówkowe, ryzyko tętniaka jest większe. Do przyczyn rozwoju tętniaka mózgu zaliczyć można również niekontrolowane lekami nadciśnienie tętnicze, a także zmiany miażdżycowe. Duży wpływ ma tu ponadto nadużywanie alkoholu, papierosów i narkotyków. Chorobie sprzyjają również stany zapalne tętnic, a te mogą być powiązane z pewnymi zaburzeniami tkanki łącznej. Zmiana współistnieje również z niektórymi schorzeniami. Może być to na przykład torbielowatość nerek. 

Rodzaje tętniaków mózgu

Tętniak mózgu to nazwa ogólna zmian naczyń krwionośnych mózgu. Trzeba jednak wiedzieć, że można dokonać podziału na różne rodzaje, biorąc pod uwagę wiele czynników, w tym ulokowanie zmiany, jej przyczynę, a także jej wygląd. Wyróżnić można między innymi:

• Tętniak workowaty – jego umiejscowienie najczęściej obejmuje naczynia koła tętniczego. Wielkość kulistej lub owalnej zmiany zwykle zamyka się w przedziale kilku milimetrów do kilku centymetrów.
• Tętniak wrzecionowaty – najczęściej diagnozuje się go na szyjnej tętnicy wewnętrznej lub tętnicy podstawnej, ponadto znajdować może się na okolicznych gałęziach naczyń. Cechą charakterystyczną jest rozgałęziony kształt. Są to zmiany nieregularne. W jego świetle może dochodzić do powstawania skrzeplin.
• Mikrotętniaki (tętniaki prosowate) – najczęściej umiejscowione są w okolicy móżdżku, wzgórza bądź skorupy, czy też płaszcza mózgu. To niewielkie wybrzuszenia w gałązkach tętnic mózgu.
• Tętniak rozwarstwiający – powstaje w wyniku uszkodzenia wewnętrznej warstwy naczynia krwionośnego. Występuje dość rzadko. 

Podziału można dokonać również, biorąc pod uwagę wielkość zmiany. Wówczas wyróżnić można drobne, małe, średnie, duże i olbrzymie tętniaki mózgu. 

Objawy tętniaka mózgu – co powinno niepokoić?

Pacjent, u którego występuje tętniak mózgu, często nie wie, że choruje. W niezaawansowanej postaci tętniak mózgu objawy daje niezauważalne lub na tyle mało charakterystyczne, że pacjent często je lekceważy lub przypisuje innym dolegliwościom. Zdarza się jednak, że rosnący tętniak mózgu zaczyna uciskać na nerwy. Wówczas pacjent może zacząć zauważać pewne dolegliwości. Tętniak objawy wzrokowe daje na przykład w postaci zaburzeń widzenia. Mowa zarówno o pogorszeniu ostrości widzenia, jak również o widzeniu podwójnego obrazu. Nie jest wykluczone również rozszerzenie źrenic lub opadanie powieki. Powiększający się tętniak, który uciska na sąsiadujące ze sobą struktury mózgu, czasem wyglądać może z punktu widzenia chorego jak rak mózgu. Objawy, które można wówczas zauważyć, to na przykład bóle głowy czy problemy neurologiczne. Objawy guza w głowie często bywają mylone z objawami tętniaka, ponieważ w pewnych stadiach mogą być bardzo zbliżone. To właśnie z tego powodu ważna jest poszerzona diagnostyka pacjenta, by wykryć przyczynę problemu. 

Osoby, które zastanawiają się, czy naczyniak w głowie jest groźny, muszą mieć świadomość tego, że każda zmiana w obrębie mózgu może być niebezpieczne. Tętniak na przykład może pęknąć, a jest to stan, który może być zagrożeniem życia. Pęknięcie tętniaka mózgu daje objawy dość charakterystyczne u pacjenta. Mowa między innymi o bardzo silnym bólu, który wręcz promieniuje do karku. Najczęściej pękają tętniaki ulokowane w tylnym obszarze mózgu. To one są również dla pacjenta większym zagrożeniem niż tętniak w głowie, który zlokalizowany jest w przedniej części organu. Jeśli zastanawiasz się, co to wylew związany z pęknięciem tętniaka, wiedzieć musisz, że objawy obejmują również sztywność karku, nudności i wymioty, a także światłowstręt. Pęknięcie tętniaka może nawet prowadzić do utraty przytomności, a dodatkowo do pojawiania się uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, w tym np. niedowładów kończyn i zaburzeń mówienia. 

Umiejscowienie tętniaka mózgu

Tętniak mózgu może być umiejscowiony w różnych obszarach tego narządu. Najczęstszą postacią są tętniaki na tętnicy łączącej przedniej. Tętniaki mogą lokalizować się również w obszarze tętnicy środkowej mózgu, a także w rejonie tętnic układu kręgowo-podstawnego lub w miejscu odejścia poszczególnych tętnic. W tym miejscu warto zaznaczyć, że pacjenci, przy okazji wyszukiwania informacji na temat tętniaka, dość często spotykają się również z pojęciem „naczyniak mózgu”. W Internecie wyszukiwana jest fraza „naczyniak mózgu – czego unikać”, choć pacjenci mają na myśli tętniaka. Nie powinno się jednak tych zmian mylić, gdyż nie są tożsame.  

Diagnostyka tętniaka mózgu – jakie badania należy wykonać?

Gdy tętniak mózgu pęka, należy działać bardzo szybko – od tego między innymi zależą rokowania pacjenta. Diagnostyka polega najczęściej na wykonaniu tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego głowy. Czasem wykonuje się również inne badania, w tym np. nakłucie lędźwiowe lub zabieg angiografii. Wiele osób zastanawia się, czy tętniak może się wchłonąć. Należy mieć na uwadze, że poszerzenie ściany naczynia tętniczego nie może wchłonąć się samoistnie. Gdy u pacjenta zdiagnozowany zostanie tętniak mózgu, szanse na przeżycie zależą od wielu czynników, w tym od rodzaju tętniaka, jego umiejscowienia, wielkości itp. 

Jak wygląda leczenie tętniaka mózgu?

Często w sieci znaleźć można teksty, że „życie z tętniakiem mózgu to niemal życie na tykającej bombie”. Jest w tym niestety ziarnko prawdy. Tętniak mózgu jest zmianą, która często nie daje żadnych objawów, a ludzie dowiadują się o niej przypadkowo, przy okazji innych badań. Decyzję o leczeniu podejmuje indywidualnie lekarz, biorąc pod uwagę umiejscowienie zmiany i prawdopodobieństwo jej pęknięcia. Nie każdy tętniak bowiem pęka i staje się śmiertelny. Czasem jednak groźne okazują się bardzo niepozorne zmiany. 

Jeśli chodzi o leczenie tętniaka, możliwości są dwie. Jedną z nich jest embolizacja (leczenie wewnątrznaczyniowe) tętniaka mózgu. Przeprowadza się ją przy tętniakach pękniętych i niepękniętych i polega na umieszczeniu w tętniaku za pośrednictwem cewnika naczyniowego specjalnych sprężyn, by wyłączyć zmianę z krążenia. Druga opcja to operacja tętniaka z kraniotomią. Otwiera się wówczas czaszkę pacjenta i zabezpiecza się tętniaka, by nie pękał. Możliwe jest tu klipsowanie zmiany (założenie na szyjkę tętniaka klipsa), wrapping tętniaka tkanką mięśniową lub trapping, który polega na wyłączeniu obiegu krwi w rejonie zmiany i wytworzeniu nowego połączenia naczyniowego. Zalecenia po embolizacji tętniaka mózgu są mniej restrykcyjne od zaleceń po operacji chirurgicznej. Oczywiście w obu przypadkach pacjent powinien pozostawać pod opieką neurochirurga. 

Powikłania po nieleczonym tętniaku mózgu

Jeśli nastąpi w związku z pęknięciem tętniaka wylew krwi do mózgu, rokowania zależne są między innymi od umiejscowienia oraz wielkości zmiany. Życie po operacji tętniaka mózgu nie zawsze jest już normalne. Wielu pacjentów nie wraca do wcześniejszego poziomu życia, mimo rehabilitacji, a wielu z nich zmaga się do końca życia z bardzo poważnymi problemami neurologicznymi. Gdy tętniak mózgu pęknie, pojawić mogą się bowiem bardzo poważne powikłania. Mowa między innymi o możliwości wystąpienia bardzo niebezpiecznego krwawienia wtórnego. Nie jest wykluczony krwotoczny udar mózgu lub wystąpienie udaru niedokrwiennego. Pęknięcie tętniaka może przyczynić się również do niedowładów kończyn bądź twarzy, ponadto nie jest wykluczona padaczka. Dojść może również do afazji, czyli utraty zdolności mówienia, a także do wodogłowia. 

Wspomnieć należy również o powikłaniach niezwiązanych z mózgiem. Te również mogą mieć miejsce. Dojść może na przykład do obrzęku płuc chorego, zaburzeń rytmu jego serca, a nawet do zawału serca. Nie są wykluczone również wrzody żołądka, będące efektem zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego.