Powiększona tarczyca – jak rozpoznać?

Tarczyca to gruczoł znajdujący się w szyi tuż pod jabłkiem Adama. Wydziela hormony, które pomagają regulować funkcje organizmu, w tym metabolizm. Reguluje również tętno, oddychanie, trawienie i ma wpływ na nastrój. Stan powiększonej tarczycy nazywa się wolem. Może rozwinąć się u każdego, ale częściej występuje u kobiet. Jak wygląda powiększona tarczyca? Jakie są przyczyny rozwoju wola?

Co oznacza powiększona tarczyca?

Tarczyca jest gruczołem w kształcie motyla u podstawy szyi poniżej jabłka Adama. Wytwarza hormony tyroksyny i trójjodotyroniny, które odgrywają rolę w niektórych funkcjach organizmu, w tym procesach metabolicznych, regulacji temperatury ciała, pulsu i tętna, nastroju i pobudliwości, a także trawienia. 

• Niedoczynność tarczycy w ciąży – jak sobie z nią radzić?
• Za co odpowiada tarczyca i dlaczego warto ją regularnie badać?
• Przyczyny i objawy wrodzonej niedoczynności tarczycy.

Wole, czyli stan powiększenia tarczycy, jest często związany z zaburzeniem gospodarki hormonalnej gruczołu — jeśli hormonów jest za dużo wówczas mowa o nadczynności tarczycy, a w przypadku gdy gruczoł nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów, to chodzi o niedoczynność tarczycy. Oba stany mogą wymagać wdrożenia leczenia, dlatego warto zgłosić się na konsultację do specjalisty. Lekarz przeprowadzi badania i zdiagnozuje przyczynę powiększenia płatów tarczycy. Następnie zaproponuje dalsze działanie, które może obejmować farmakoterapię, a wystawiona recepta przez internet pozwoli zakupić dany lek. Warto jednak zaznaczyć, że wole może się również rozwinąć w przypadku stwierdzenia prawidłowego poziomu hormonów, czyli eutyreozy.

Powiększona tarczyca – objawy

Podstawowym objawem wola jest zauważalny obrzęk szyi. Jeśli występują guzki na tarczycy, zmiany mogą mieć rozmiary od bardzo małych do bardzo dużych. Obecność guzków może zwiększyć obrzęk. Oprócz powstania wypukłej zmiany przy powiększeniu tarczycy można również zaobserwować:

• uczucie ucisku w okolicy gardła,
• chrypkę (szorstki głos),
• obrzęk żył szyi,
• zawroty głowy (zwłaszcza gdy podnosi się ręce nad głowę),
• trudności w oddychaniu (duszność),
• kaszel,
• świszczący oddech (z powodu uciskania tchawicy),
• trudności w połykaniu (z powodu ściskania przełyku).

Niektóre osoby z wolem mogą również mieć nadczynność tarczycy (nadczynność tarczycy), która objawia się:

• przyspieszonym biciem serca (tachykardia),
• wysokim ciśnieniem krwi,
• niewyjaśnioną utratą masy ciała,
• częstszymi wypróżnieniami,
• nadmiernym poceniem się,
• drżeniem ciała,
• zaburzeniami miesiączkowania,
• trudnościami ze snem.

Z kolei objawy niedoczynności tarczycy obejmują:

• uczucie zmęczenia,
• zwiększoną senność,
• osłabienie,
• zaparcia,
• suchą skórę,
• niewyjaśniony przyrost masy ciała,
• nieprawidłowe miesiączki,
• zwiększoną wrażliwość na zimno,
• problemy z funkcjonowaniem poznawczym np. pamięcią lub koncentracją.

Przyczyny powiększonej tarczycy

Szereg czynników wpływających na czynność tarczycy może powodować rozwój wola, w tym:

• Niedobór jodu — jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Jeśli dana osoba nie otrzymuje wystarczającej ilości pierwiastka w diecie, produkcja hormonów spada, a przysadka mózgowa sygnalizuje tarczycy, aby wytwarzała więcej. Ten zwiększony sygnał powoduje wzrost tarczycy. 
• Choroba Hashimoto — jest zaburzeniem autoimmunologicznym, chorobą spowodowaną przez układ odpornościowy atakujący zdrowe tkanki. Uszkodzone i objęte stanem zapalnym tkanki tarczycy nie wytwarzają wystarczającej ilości hormonów (niedoczynność tarczycy). Kiedy przysadka mózgowa wykryje spadek i zachęci tarczycę do wytworzenia większej ilości hormonów, tarczyca może ulec powiększeniu.
• Choroba Gravesa-Basedowa — to zaburzenie autoimmunologiczne występuje, gdy układ odpornościowy wytwarza białko, które naśladuje TSH. To „fałszywe” białko skłania tarczycę do nadprodukcji hormonów (nadczynności tarczycy) i może powodować wzrost gruczołu.
• Guzki tarczycy — guzek powstaje w wyniku nieregularnego wzrostu komórek. Można mieć jeden guzek lub kilka zmian. Przyczyna powstawania guzków nie jest jasna, ale może istnieć wiele czynników ryzyka — genetyka, dieta, styl życia i środowisko. Większość guzków tarczycy jest niezłośliwa (łagodna).
• Rak tarczycy — występuje rzadziej niż inne nowotwory i może powodować powiększenie tarczycy po prawej czy lewej stronie.
• Ciąża — hormon wytwarzany podczas ciąży, czyli ludzka gonadotropina kosmówkowa (HCG), może powodować nadczynność i nieznaczne powiększenie tarczycy.
• Zapalenie tarczycy — zwykle jest spowodowane zaburzeniem autoimmunologicznym, infekcją bakteryjną lub wirusową czy stosowanymi lekami. Zapalenie może powodować nadczynność lub niedoczynność tarczycy.

Powiększona tarczyca – skutki

Samo wole zwykle nie powoduje powikłań. Niemniej dla niektórych osób powstałe zgrubienie na szyi może być nieestetyczne, kłopotliwe lub krępujące, co może wpływać na samoocenę danej jednostki. Co więcej, rozwinięta zmiana może blokować drogi oddechowe i struny głosowe, powodując problemy z oddychaniem czy zmianę głosu.

Warto jednak pamiętać, że zaburzenia w produkcji hormonów tarczycy, które są związane z wolem, mogą potencjalnie powodować komplikacje w wielu układach organizmu.

Powiększona tarczyca – leczenie

Wole jest często wykrywane podczas rutynowego badania fizykalnego. Dotykając szyi, lekarz może wykryć powiększenie tarczycy, pojedynczy guzek lub wiele zmian. Czasami wole stwierdza się, gdy pacjent przychodzi na badanie obrazowe pod kątem innego stanu. Następnie zleca się dodatkowe testy w celu wykonania następujących czynności:

• pomiar rozmiaru tarczycy,
• wykrycie wszelkich guzków,
• ocena, czy występuje nadczynność albo niedoczynność tarczycy,
• ustalenie przyczyny powstania wola.

Badania mogą obejmować:

• Badania czynności tarczycy — wykorzystuje się próbkę krwi do zmierzenia ilości TSH wytwarzanej przez przysadkę mózgową oraz poziomu T4 i T3 produkowanych przez tarczycę. Testy te mogą wykazać, czy wole jest związane ze wzrostem lub spadkiem czynności tarczycy.
• Test na przeciwciała — w zależności od wyników testu funkcji tarczycy, lekarz może zlecić badanie krwi w celu wykrycia przeciwciał związanych z zaburzeniem autoimmunologicznym, takim jak choroba Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa.
• Ultrasonografia — wykorzystuje fale dźwiękowe do stworzenia komputerowego obrazu tkanek szyi. Ta technika obrazowania może ujawnić rozmiar tarczycy i wykryć guzki.
• Wychwyt radioaktywnego jodu — pacjent otrzymuje niewielką ilość radioaktywnego jodu. Za pomocą specjalnego urządzenia skanującego technik może zmierzyć ilość i szybkość wchłaniania substancji przez tarczycę. Wyniki mogą pomóc określić przyczynę wola.
• Biopsja — podczas biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej wprowadza się bardzo małą igłę do tarczycy w celu uzyskania próbki tkanki lub płynu z guzków. Pobrany materiał jest badany pod kątem obecności komórek nowotworowych.

Wole może nie wymagać leczenia, zwłaszcza jeśli jest małe, a poziom hormonów tarczycy jest prawidłowy. Ale jeśli stężenie hormonów tarczycy jest zbyt wysokie lub zbyt niskie, konieczne będzie wdrożenie terapii. Leczenie polega na przywróceniu normalnego poziomu hormonów tarczycy. W zależności od tego, co spowodowało wole i jak poważny jest stan, lekarz zalecić farmakoterapię (w tym leków na zwiększenia bądź zmniejszenie produkcji hormonów, środków przeciwbólowych), zabieg chirurgiczny (usunięcie części lub całości tarczycy), a także terapię radioaktywnym jodem (przyjmowanie doustnie tabletek z pierwiastkiem).