Ospa – początki. Jak ją rozpoznać i jak się zaczyna?

Ospa to popularna choroba zakaźna u dzieci. Wywołuje ją wirus ospy wietrznej i półpaśca (Varicella-zoster virus – VZV) [1]. Jak wygląda początek ospy? Jakie są objawy ospy u dorosłych? Jak rozwija się ospa u dzieci? Czy może być niebezpieczna? W niniejszym artykule odpowiadamy na te pytania.

Ospa — pierwsze objawy

Pierwsze objawy ospy pojawiają się od 10 do 21 dni po zarażeniu [2]. Jak wygląda początek ospy? Wczesne objawy to [2]: 

• Ospa bezobjawowa – czy ospa wietrzna może przebiegać bezobjawowo?
• Ospa – leczenie. Maści, leki, domowe wspomagacze
• Ospa u dzieci — przebieg, leczenie, objawy

• gorączka, 
• wysypka w postaci czerwonych plamek i grudek. 

Jakie jeszcze symptomy może dawać ospa? Początkowa faza u niektórych chorych może być mało charakterystyczna — do dwóch-trzech dób od zakażenia mogą oni odczuwać jedynie ból głowy, bóle kostno-mięśniowe i cierpieć z powodu złego samopoczucia [1]. Tak wygląda początek ospy, objawy w postaci wysypki mogą się pojawić w następnej kolejności. 

Objawy ospy u dorosłych są takie same, jak u dzieci, ale przebieg choroby jest cięższy. Ospa u dziecka w wieku noworodkowym lub niemowlęcym także może mieć cięższy przebieg [3], dlatego po zaobserwowaniu jej wczesnych objawów u malucha należy natychmiast skonsultować się z lekarzem. W szczególności ospa w jamie ustnej jest niebezpieczna, ponieważ może przyczyniać się do trudności w pobieraniu pokarmu i co za tym idzie, odwodnienia, niedożywienia oraz hospitalizacji. 

Jak dochodzi do zarażenia ospą?

Ospa jest bardzo zaraźliwa, można się nią zarazić od człowieka chorego na ospę wietrzną lub półpasiec, drogą wziewną lub przez kontakt bezpośredni [4]. Zaraźliwa jest zarówno wydzielina dróg oddechowych, jak i treść pęcherzyków, które pojawiają się na skórze [4]. Lekiem pierwszego wyboru po zdiagnozowaniu ospy jest acyklowir, dzięki rozwiązaniom takim jak e-recepta online można w niedługim czasie po zauważeniu objawów wdrożyć kurację. Przechorowanie zapewnia odporność do końca życia [1]. 

Jak długo wysypuje się ospa?

Jak długo wyskakują krosty przy ospie? Ile trwa wysypka? Ospa objawy może dawać przez 1 do 3 tygodni [1], przy czym wykwity skórne mogą przechodzić przez różne stadia rozwoju — to bardzo charakterystyczna cecha ospy. Jak wyglądają pierwsze krostki? Zwykle mają one postać płaskich, czerwonych plamek, następnie w ciągu około 6 dni następuje przekształcenie się w pęcherzyki wypełnione przezroczystym płynem, a później pęknięcie, przesuszanie i przejście do formy strupka [1]. Suche strupki odpadają od skóry samoistnie, zanim jednak tak się stanie, wysypce nadal mogą towarzyszyć objawy ogólne: gorączka i złe samopoczucie.

Jak długo trwa zarażenie ospą?

Zarażanie ospą trwa do momentu, gdy na skórze są obecne wykwity z pęcherzykami. Taki stan może się utrzymywać od wczesnych oznak ospy (pierwszych krostek, złego samopoczucia i gorączki) do tygodnia lub nawet dłużej [5]. Dopiero gdy objawy ospy u dorosłych lub dzieci złagodnieją i pojawią się suche strupki, można uznać, że pacjent już nie zaraża. 

Groźne powikłania po niedoleczonej ospie

Ospa, jeśli jest nieleczona, może dawać niebezpieczne powikłania. W szczególności na ich rozwój narażone są następujące grupy [1] [3]: 

• kobiety w ciąży, 
• noworodki oraz niemowlęta, 
• osoby z upośledzoną odpornością, np. pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne,
• pacjenci z przewlekłą chorobą serca lub płuc albo ze zdiagnozowanymi ciężkimi chorobami skóry (np. atopowym zapaleniem skóry). 

Możliwe powikłania ospy to [1]: 

• kłębuszkowe zapalenie nerek, 
• krwotoczna wysypka, 
• meningokokowe zapalenie opon mózgowych, 
• problemy położnicze (np. poronienie lub przedwczesny poród), 
• wtórne zakażenia bakteryjne, powikłania ropne, sepsa, 
• wykwity w jamie ustnej, uniemożliwiające przyjmowanie płynów, 
• zaburzenia neurologiczne, np. ostra ataksja móżdżkowa lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, 
• zapalenie płuc, stawów, mięśnia sercowego, wyrostka robaczkowego, trzustki, jąder, różnych części oka lub wątroby.  

Warto wiedzieć: po przechorowaniu ospy wirus może pozostać w organizmie w postaci utajonej i następnie ulec aktywacji w sytuacji zmniejszonej odporności i przekształcić się w  półpaśca [6]. 

Najskuteczniejszą metodą, która pozwoli uniknąć zachorowania, jest zaszczepienie się przeciwko ospie wietrznej. Szczepionka zabezpiecza przed objawami i powikłaniami ospy wietrznej na całe życie, jej skuteczność wynosi powyżej 95% [6]. Refundowane szczepienie podaje się w dwóch dawkach, jest ono zalecane w szczególności dla [7]: 

• dzieci do ukończenia 12 roku życia, 
• kobiet planujących zajście w ciążę, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną, 
• osób, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie zostały wcześniej zaszczepione w ramach szczepień obowiązkowych albo zalecanych, 
• osób w okresie remisji, 
• osób zakażonych HIV, 
• pacjentów z upośledzeniem odporności, 
• pacjentów o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, 
• pacjentów z ostrą białaczką limfoblastyczną, 
• pacjentów przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

Jeśli chodzi o szczepienie na półpaśca, nie jest ono jeszcze dostępne w naszym kraju. CDC zaleca jednak, aby przeciwko półpaścowi szczepić osoby najbardziej narażone na wystąpienie tej choroby i jej powikłań [8]: 

• dorosłych w wieku powyżej 50 lat, 
• młodszych dorosłych z osłabionym układem odpornościowym (np. z powodu terapii lub choroby).