Ospa bezobjawowa – czy ospa wietrzna może przebiegać bezobjawowo?

Ospa wietrzna u dzieci przebiega zwykle łagodnie, natomiast objawy ospy u dorosłych oraz nastolatków mogą mieć zwiększone nasilenie, wiąże się z nimi również wyższe ryzyko powikłań [1]. Czy ospa może przebiegać bezobjawowo? Odpowiadamy na to pytanie w artykule.

Czym jest ospa wietrzna i jak się objawia?

Ospa wietrzna to choroba zakaźna, wywołana przez wirusa VZV (Varicella-zoster virus), zwanego również wirusem ospy wietrznej i półpaśca [1] [2]. Ospą można się zarazić drogą kropelkową, a także poprzez kontakt bezpośredni z chorym. Natomiast zarażenia pośrednie są rzadkie, ponieważ wirus ospy wietrznej i półpaśca nie jest w stanie długo przeżyć na powierzchni przedmiotów czy też odzieży należącej do chorego [3]. 

• Ospa – początki. Jak ją rozpoznać i jak się zaczyna?
• Ospa u dzieci — przebieg, leczenie, objawy
• Ospa – leczenie. Maści, leki, domowe wspomagacze

Ospa wietrzna u dzieci ma łagodny przebieg (tym, co na ospę dla dziecka można podawać, są leki przeciwgorączkowe oraz redukujące świąd zmian skórnych), natomiast u nastolatków i osób dorosłych wiąże się z większym nasileniem objawów, nierzadko koniecznością hospitalizacji oraz wyższym ryzykiem powikłań [1] [2]. Jakie są objawy ospy u dorosłych oraz ospy u nastolatków? Na początku choroby pojawiają się symptomy zwiastunowe, takie jak [2]: 

• ból głowy, 
• gorączka, 
• nudności,
• utrata apetytu,
• złe samopoczucie. 

Po 1-2 dniach od wystąpienia zwiastunowych objawów ospy u dorosłego lub nastolatka pojawia się charakterystyczna wysypka, która początkowo wygląda jak plamki, by następnie przekształcić się w grudki, swędzące pęcherzyki, krosty z płynem w środku oraz finalnie — strupki [2]. Wysypka w przebiegu ospy utrzymuje się przez około 2-3 tygodnie, przy czym zmiany skórne pojawiają się w kilku rzutach (można zaobserwować wykwity na różnym poziomie rozwoju) [2]. 

Zaobserwowanie wysypki sugerującej ospę wietrzną (wykwity skórne pojawiają się najczęściej na tułowiu, twarzy i skórze owłosionej głowy, pojedyncze krostki mogą się pojawić także na błonach śluzowych jamy ustnej [2]) wymaga udania się do lekarza i wdrożenia jak najszybciej odpowiedniego leczenia ukierunkowanego na wirusa ospy i półpaśca. Dzięki rozwiązaniom takim jak e-recepta czy teleporada można szybko skonsultować zaobserwowane objawy i otrzymać receptę na odpowiednie leki. Oczywiście, jeśli jest taka potrzeba, pacjent może się również umówić na tradycyjną wizytę w przychodni.

Jak przebiega ospa u dorosłych i dzieci?

Jak rozwija się ospa u dorosłych? Przebieg choroby jest zdecydowanie cięższy niż w przypadku ospy wietrznej u dzieci, większe jest również ryzyko wystąpienia powikłań po zachorowaniu [4]. Przykładowe z nich to [2] [4] [5]:

• nadkażenie bakteryjne wykwitów ospowych, mogące prowadzić do poważnych powikłań ropnych (w tym również ropni podskórnych, ropowicy z potencjalnym ryzykiem martwiczego zapalenia powięzi oraz sepsy),
• odwodnienie (w wyniku zajęcia błon śluzowych jamy ustnej chory może przejawiać niechęć do picia i jedzenia), 
• zapalenie mięśnia sercowego, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, móżdżku lub mózgu, a także trwałe następstwa powikłań neurologicznych, np. padaczka, upośledzenie słuchu lub porażenie ruchowe,
• zapalenie płuc, 
• zapalenie ucha środkowego. 

Rzadsze powikłania ospy wietrznej to: kłębuszkowe zapalenie nerek, powikłania hematologiczne, zapalenie stawów, zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie trzustki, zapalenie jąder, zapalenie wątroby, czy też zmiany na rogówce, w tym również trwałe ubytki prowadzące do upośledzenia widzenia [2] [5].

Szczególnie ciężko przebiega ospa wietrzna u osób z rozległymi chorobami skóry, takimi jak np. AZS [2]. Natomiast w przypadku  osób z niedoborami odporności (np. z pierwotnym niedoborem odporności, białaczką lub zakażonych HIV) ospa wietrzna może być śmiertelna [2] [5]. Niebezpieczne jest również zakażenie w ciąży, gdyż może doprowadzić do przezłożyskowego zarażenia dziecka, przedwczesnego porodu, a także poronienia [1] [2] [5]. Jeśli przed 20. tygodniem ciąży dojdzie do przeniesienia się wirusa ospy z ciężarnej na dziecko, może to poskutkować uszkodzeniem kończyn, a także wadami wrodzonymi mózgu i narządu wzroku [5]. Z tego powodu, gdy u kobiety ciężarnej jest podejrzewana ospa wietrzna, leczenie jest wdrażane natychmiastowo [9] [10].

Ospa bezobjawowa – czy jest możliwa?

Czy ospa może przebiegać bezobjawowo? Nie, według dostępnych danych naukowych i aktualnej wiedzy medycznej nie ma czegoś takiego jak ospa bezobjawowa. Jedyny wyjątek stanowi tzw. ospa poronna, inaczej nazywana także ospą z przełamania odporności. Taka ospa wietrzna bez wysypki może się rozwinąć po podaniu szczepienia przeciwko ospie [8]. W pozostałych przypadkach nie da się przeoczyć ospy u dorosłych. Leczenie przeciwwirusowe powinno zostać wdrożone nawet wtedy, gdy wydaje się, że choroba ma łagodny przebieg [1] [2]. 

Ospa bezobjawowa – czy półpasiec może przebiegać bez objawów?

Po przebyciu ospy wietrznej wirus ospy i półpaśca może pozostać w organizmie w postaci utajonej. Do jego ponownego ujawnienia się może dojść wskutek obniżonej odporności lub nadmiernego stresu — wtedy mowa o półpaścu [6]. Nazwa nawiązuje do charakterystycznego objawu w formie swędzącej lub bolesnej wysypki, która pojawia się na klatce piersiowej lub twarzy i dotyczy tylko jednej połowy ciała [6]. Zmiany skórne są większe i głębiej osadzone w skórze niż ma to miejsce przy ospie wietrznej [4].  

Wystąpienie wysypki w przebiegu półpaśca jest zwykle poprzedzone objawami ogólnymi, takimi jak: bóle głowy, mrowienie, swędzenie, światłowstręt czy też złe samopoczucie [6]. Natomiast nie ma czegoś takiego jak półpasiec bezobjawowy. Podobnie jak w przypadku ospy, czas trwania u dorosłych wysypki półpaścowej wynosi około 2-3 tygodnie, natomiast możliwe trwałe następstwa to [6]: 

• nieestetyczne blizny na skórze, 
• porażenia nerwów czaszkowych,
• powikłania neurologiczne,
• zaburzenia słuchu,
• zaburzenia widzenia lub nawet utrata wzroku.

U osób z niedoborami odporności w wyniku rozwoju półpaśca może dojść do wiremii (namnożenia się wirusa we krwi) oraz wystąpienia poważnego powikłania w postaci posocznicy [5].

Przed zakażeniem wirusem ospy i półpaśca można się uchronić, służy temu szczepionka na ospę wietrzną, zawierająca żywe, osłabione szczepy wirusa VZV. W Polsce szczepienie jest zalecane dla osób, które nie przebyły ospy wietrznej, natomiast przeciwwskazaniem do jego zastosowania są [4] [7]: 

• ciąża, 
• choroby nowotworowe przebiegające z zajęciem szpiku lub układu chłonnego, 
• stany obniżenia odporności.

Skuteczność szczepionki na ospę wietrzną przekracza 95% [7].