Jaskra — objawy, przyczyny, profilaktyka

Jaskra to grupa chorób, które prowadzą do uszkodzenia nerwu wzrokowego i w rezultacie pogorszenia, a nawet utraty wzroku. Co przyczynia się do rozwoju jaskry? Kto jest najbardziej narażony na uszkodzenie nerwu wzrokowego? Odpowiadamy na pytania w artykule.

Jaskra — co to za choroba?

Jaskra to nie choroba a grupa chorób, które prowadzą do postępującego zaniku nerwu wzrokowego i co za tym idzie, pogorszenia, a nawet całkowitej i nieodwracalnej utraty wzroku [1] [2].

• Szczypiące oczy – jak sobie z tym poradzić? Najczęstsze przyczyny
• Ropiejące oko u noworodka – czego może być objawem? Kiedy udać się do specjalisty?
• Opuchnięte oczy — co je powoduje i co na nie pomaga?

W jaki sposób jaskra uszkadza nerw wzrokowy?

W zdrowym oku stabilne ciśnienie jest utrzymywane poprzez ciągły napływ i odpływ przejrzystej cieczy wodnistej wewnątrz przedniej komory oka. Tymczasem mechanizm uszkadzania nerwu wzrokowego w przebiegu jaskry jest następujący [4]:

• w wyniku jaskry dochodzi do zaburzenia przepływu cieczy wodnistej i jej gromadzenia się wewnątrz oka, co powoduje wzrost ciśnienia,
• wzrost ciśnienia wewnątrz oka stopniowo uszkadza nerw wzrokowy, zaburzając ostrość wzroku i widzenie barw oraz przyczyniając się do ubytków w polu widzenia,
• niestety raz uszkodzonych nerwów nie da się odbudować, w sytuacji, gdy dojdzie do uszkodzenia wszystkich włókien nerwowych nerwu wzrokowego, konsekwencją jest ślepota.

Jaskra rozwija się stopniowo i początkowo może nie dawać wyraźnych objawów. W przypadku zauważenia jakichkolwiek zaburzeń widzenia warto zgłosić się jak najszybciej do okulisty. Specjalista przeprowadzi szczegółowy wywiad oraz zaleci odpowiednie badania, które rozwieją podejrzenie jaskry. A jeśli jednak zostanie zdiagnozowana choroba, zaproponuje odpowiednie dla danego przypadku leczenie. Przy jaskrze bardzo liczy się czas, na szczęście dzięki wygodnemu rozwiązaniu, jakim jest recepta online, pacjent może szybko uzyskać receptę na potrzebne leki, bez stania w kolejkach do lekarza.

Przyczyny jaskry

Co może wywoływać jaskrę? Przyczyną jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe [1]. Jaskra występuje przede wszystkim u osób w starszym wieku, powyżej 55 lat [1] [2]. Znane czynniki rozwoju jaskry to także [2] [3]:

• cienka rogówka,
• długotrwałe przyjmowanie leków kortykosteroidowych,
• przebyta operacja oka (w sytuacji, gdy jaskra stanowi powikłanie operacji wewnątrzgałkowej, taki stan jest określany mianem jaskra złośliwa),
• przebyty uraz oka,
• przypadki jaskry w rodzinie,
• skrajna krótkowzroczność lub dalekowzroczność,
• wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe,
• zdiagnozowana anemia sierpowata, cukrzyca, migrena lub wysokie ciśnienie krwi.

Jeśli jaskra została spowodowana innym, powstałym pierwotnie stanem patologicznym oka, jest to tzw. jaskra wtórna [1]. 

Rodzaje jaskry

Wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje jaskry [4]:

• jaskra otwartego kąta przesączania — to najczęstszy typ jaskry, w którego przebiegu dochodzi do zaburzenia struktur oka odpowiadających za odpływ cieczy wodnistej i w rezultacie powolnego wzrostu ciśnienia i stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego,
• jaskra zamykającego się kąta przesączania — w przebiegu tej odmiany jaskry odpływ cieczy wodnistej jest blokowany przez tęczówkę, co prowadzi do zaniku włókien nerwowych w krótkim czasie. Jaskra zamykającego się kąta przesączania wymaga, aby natychmiast zgłosić się do lekarza lub na pogotowie.

Istnieje jeszcze trzeci typ, czyli jaskra z normalnym ciśnieniem śródgałkowym [10]. Czynniki rozwoju tego rodzaju jaskry nie zostały dokładnie poznane, przypuszcza się, że schorzenie wynika z miejscowych zaburzeń naczyniowych i tendencji do skurczu obwodowych naczyń krwionośnych [10].

Jaskra — najczęstsze objawy

Pierwsze objawy jaskry otwartego kąta przesączania mogą pozostawać długo niezauważone, ponieważ zanik wzroku jest stopniowy [1]. Okresowo jaskra z otwartym kątem przesączania może powodować bóle głowy lub bóle gałek ocznych, a także zamazanie widzenia, natomiast w bardziej zaawansowanym stadium ma miejsce tzw. widzenie lunetowe/tunelowe [1] [5].

Natomiast jeśli chodzi o jaskrę zamykającego się kąta przesączania, objawy pojawiają się nagle, należy do nich np. [1] [2]:

• nudności,
• przekrwienie gałek ocznych,
• silny ból głowy i oczu,
• wymioty,
• wrażenie „tęczowej poświaty”,
• znaczne pogorszenie widzenia.

Oba typy jaskry mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Warto wymienić jeszcze objawy jaskry u dzieci, należą do nich przede wszystkim [9]:

• łzawienie oczu,
• powiększona rogówka,
• światłowstręt,
• wysoka krótkowzroczność,
• zmętniała rogówka.

Ubytki pola widzenia przy jaskrze

Dla jaskry typowe są ubytki pola widzenia peryferyjnego z zachowaniem widzenia centralnego, można je zaobserwować zarówno we wczesnym, jak i późnym stadium rozwoju jaskry. Gdy choroba jest bardzo zaawansowana, chory widzi obraz jak przez dziurkę od klucza [5].

Jaskra — leczenie i rokowanie

Leczenie jaskry zależy od przyczyny wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Aby postawić rozpoznanie, konieczne są badania, takie jak [5]:

• badanie dna oka pod kątem anatomicznych uszkodzeń tarczy nerwu wzrokowego,
• badanie kąta przesączania,
• badanie obrazowe jaskry (tomografia zmian jaskrowych),
• badanie pola widzenia,
• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego przy pomocy tonometru.

Jaskra — sposoby leczenia

Co stosuje się na jaskrę? Leczenie opiera się przede wszystkim o krople do oczu, które obniżają ciśnienie w oku, np. zawierające prostaglandyny, leki doustne poprawiające przepływ cieczy wodnistej w oku (np. beta-blokery) oraz zabiegi laserowe wspomagające odpływ cieczy wodnistej z oka [3] [6]. Jeśli chodzi o leczenie chirurgiczne jaskry (np. kanaloplastykę, trabekulektomię lub sklerektomię), rozważa się je w ostateczności, gdy inne metody nie pomagają [6].

Jaskra — czego nie wolno robić?

Po zdiagnozowaniu jaskry nie należy wykonywać czynności, które mogłyby przyczynić się do zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. Niewskazane zatem są [7] [8]:

• gra na instrumentach dętych,
• joga,
• nurkowanie,
• podnoszenie ciężarów,
• skoki na bungee,
• wykonywanie ćwiczeń w pozycji z głową odwróconą do góry nogami.

Jeśli chodzi o przeciwwskazania żywieniowe, pacjent z jaskrą powinien unikać kofeiny, tłuszczy nasyconych, tłuszczy trans oraz soli [7]. Modyfikacja diety oraz trybu życia przy jaskrze może znacznie spowolnić rozwój choroby.

Jaskra — rokowania

Jaskra jest chorobą nieuleczalną. Leczenie (nawet chirurgiczne) nie jest w stanie cofnąć już powstałych uszkodzeń wzroku, ale może znacznie spowolnić dalszy przebieg jaskry, dzięki czemu pacjent może się cieszyć dłużej sprawnym wzrokiem [6]. Profilaktyka jaskry polega na regularnym wykonywaniu badań profilaktycznych (w tym przypadku badań wzroku). Dla skuteczności leczenia kluczowy jest czas wykrycia jaskry oraz jak najszybsze wdrożenie leczenia, kiedy choroba jest jeszcze we wczesnym stadium.