Guzy jajnika – objawy. Rokowania i diagnostyka raka jajnika

Napisano 10.11.2021 | Medyczny Asystent | Czas czytania: 7 min.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Guzy jajnika to zmiany, które pojawić mogą się u kobiet w różnym wieku. Mogą mieć charakter nowotworowy i nienowotworowy, więc nie zawsze ich wykrycie wiąże się z terapią antynowotworową, aczkolwiek bez wątpienia nie powinny być lekceważone. Mogą wiązać się z różnorodnymi schorzeniami, dlatego ich pojawienie się jest wskazaniem do poszerzonej diagnostyki. Co należy wiedzieć o guzach jajników? Jak wygląda postępowanie przy wykryciu ich obecności i jak leczy się takie zmiany u pacjentów? Czy operacje usunięcia narządów z guzem to jedyna opcja? Więcej na ten temat dowiesz się z artykułu.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Guzy jajnika – czym właściwie są?

Wykryte u kobiety guzy jajnika to zmiany w obrębie jajników, które pojawiają się u kobiet z różnych przyczyn i mogą występować niemalże w każdym wieku. Zazwyczaj podczas badania USG ginekolog sygnalizuje pacjentce, że pojawił się guz na jajniku. Czy to rak, określą jednak badania dodatkowe. Warto bowiem wiedzieć, że guz jajnika rodzaje może mieć różne. Nie zawsze wykrycie zmiany w obrębie jajnika wiąże się z procesem nowotworzenia.

Czytaj także:

Guz jajnika – nowotwór czy nie?

Nie każdy guz pojawiający się w obrębie jajnika to rak. Wyróżnić można bowiem zarówno guzy nowotworowe, jak i nienowotworowe. W tych grupach można natomiast wyszczególnić konkretne typy guzów jajników. Podział wygląda następująco:

  • Nowotworowe guzy jajnika
    • Nowotwory nabłonkowe – rozwijają się z komórek nabłonka. Zmiany mogą być łagodne, możliwe są ponadto guzy jajnika o granicznej złośliwości (które mogą stać się z czasem złośliwe) oraz guzy złośliwe. Guz graniczny jajnika rokowania ma gorsze niż guz łagodny, ale lepsze niż złośliwy.
    • Nowotwory gonadalne – powstają z komórek tkanki łącznej, gdzie syntetyzowane są estrogeny i progesteron.
    • Nowotwory germinalne (zarodkowe) – rozwijają się z komórek biorących udział w tworzeniu się komórki jajowej.
  • Nienowotworowe guzy jajnika
    • Torbiele

Wyróżnić można guzy jajnika o czynności hormonalnej. Oznacza to, że wybrane z guzów produkują hormony, co ma związek z niektórymi towarzyszącymi kobietom objawami. Przykładem może być guz wirylizujący jajnika, który wydziela androgeny, czy też ziarniszczak bądź otoczkowiak, które produkują estrogeny.

Guzy jajnika a rokowania i terapia

Wiele zmian, które pojawiają się w obrębie jajnika, ma charakter łagodny, a rokowania przy ich wykryciu i odpowiednio szybkiej interwencji medycznej są bardzo dobre. Nowotwory jajnika to jednak zmiany poważne i bardzo podstępne, gdyż przez długi czas nie dają charakterystycznych symptomów. Gdy objawy są już przez kobietę odczuwalne, rokowania są już zazwyczaj bardzo złe. Stadia zaawansowania określa się w stopniach od I do IV (od najmniej do najbardziej zaawansowanego). Guzy złośliwe szybko się rozrastają, a następnie atakują tkanki znajdujące się w okolicy, w tym macicę, odbytnicę czy pęcherz moczowy, a nawet otrzewną. Nie jest wykluczone ponadto, że taki nowotwór zajmie węzły chłonne, a wówczas możliwe są bardziej odległe przerzuty. Często występującą postacią złośliwego nowotworu jajnika są guzy surowicze. Wyróżnia się również guzy śluzowe i wiele innych. Większość kobiet, u których diagnozowany jest złośliwy rak jajnika niestety nie wygrywa z chorobą, stąd tak ważna jest regularna diagnostyka.

W przypadku zachorowania pacjentek na raka jajnika, leczenie może obejmować nie tylko operację zmiany obejmującej jajnik. Ginekolog, we współpracy z lekarzami o innych specjalizacjach, zalecić może również chemioterapię, a także leczenie dodatkowe. Leczenie czasem niezbędne jest również przy nienowotworowych guzach jajników. W każdym z tych przypadków warto pamiętać, że funkcjonuje recepta przez internet. Dzięki tej opcji pacjent może szybko otrzymać receptę na kończące się leki. Nie będzie więc zmuszony do przerwania terapii, gdy dostęp do lekarza przyjmującego stacjonarnie będzie z jakiegoś powodu utrudniony.

Guzy jajnika – nienowotworowe

Wiesz już, że nie każdy guz, który pojawia się na jajniku, jest rakiem. Wyróżnić można różnorodne zmiany o charakterze łagodnym.

Wyczuwalny w rejonie podbrzusza guz jajnika może być torbielą (cystą). Jest to zmiana, która pojawić może się w obrębie jednego lub dwóch jajników. Lokalizować może się w różnych częściach jajnika. Wyglądem cysta przypomina zamknięty balon, wewnątrz którego znajduje się płyn lub treść półpłynna. Wyróżnić można różnego rodzaju torbiele jajnika:

  • Torbiele endometrialne, czy też guzy endometrialne jajnika – są to zmiany związane z endometrium macicy, którego fragment oderwał się i trafił do jajników. Guz endometrialny jajnika wypełniony jest krwią – jego pęknięcie może przyczynić się do zapalenia otrzewnej.
  • Torbiele czynnościowe – są to guzy jajnika, których powstawanie wiąże się z nieprawidłowościami cyklu menstruacyjnego, w wyniku których pęcherzyki Graafa nie pękają, tylko tworzą czynnościowe torbiele.
  • Torbiele dermoidalne – są to guzy jajnika o nie do końca poznanej przyczynie powstawania.

Pozostając w temacie „torbiel a guz jajnika”, warto przypomnieć, że torbiele jajników zazwyczaj mają charakter łagodny i nie wymagają operacji. Często ulegają nawet samoistnemu wchłonięciu. Oczywiście ostateczną decyzję o ewentualnym leczeniu czy zabiegu podejmie lekarz.

Guzy jajnika i mięśniaki – czym się różnią?

Omawiając guzy jajnika, wspomnieć należy o mięśniakach. Są to łagodne zmiany nowotworowe, które pojawiają się u kobiet stosunkowo rzadko – zdecydowanie rzadziej niż mięśniaki macicy. Guzy w postaci mięśniaków stanowią zaledwie 1% łagodnych zmian na jajnikach. Mięśniaki jajników powstają z tkanki mięśniowej gładkiej. Najczęściej ich pojawienie się związane jest z okresem przekwitania, gdyż pojawiają się bezpośrednio przed nim lub niewiele po nim. W niektórych przypadkach jednak mogą występować również tego typu mięśniaki u kobiet znacznie młodszych, a nawet u dziewczynek. Są to zazwyczaj zmiany o niewielkich rozmiarach, ponadto tego typu guzy na jajnikach objawy dają często mało zauważalne. Pojawiać mogą się np. bóle brzucha. U kobiet z mięśniakami jajnika pojawia się również czasem wodobrzusze, płyn w osierdziu lub jamie opłucnej.

Diagnostyka guzów jajnika

Guzy najczęściej pochodzą z nabłonka powierzchniowego, a także z podścieliska. Należy mieć na uwadze, że nowotworowe guzy jajnika w pierwszych stadiach choroby rzadko dają zauważalne i charakterystyczne objawy, stąd najczęściej diagnozowane są zbyt późno. Jeśli kobieta znajduje się w grupie ryzyka, jeśli chodzi o wystąpienie nowotworu, powinna regularnie zgłaszać się do ginekologa na badania. Systematycznie wykonywana ultrasonografia (USG) i cytologia to podstawowe badania w diagnostyce, które pozwolą na wykrycie ewentualnych zmian w zarodku. Badać powinny się regularnie jednak nie tylko kobiety znajdujące się w grupie ryzyka, gdyż nowotwór jajnika jest bardzo podstępny.

To właśnie przede wszystkim badanie USG wykorzystywane jest najczęściej do diagnozy zmian na jajnikach. Już to badanie może wiele powiedzieć o rodzaju guza i jego złośliwości. Gdy w grę wchodzi guz jajnika, obraz USG uzyskuje się z połączenia badania przez pochwę i przez powłoki brzuszne, zwłaszcza gdy jest to duży guz na jajniku. Wskazaniem jest wykonanie tego badania po miesiączce. Pacjentka może otrzymać również od lekarza skierowanie na badania obrazowe, w tym na rezonans magnetyczny, tomografię komputerową czy badanie PET. Diagnostyka guzów jajnika wymaga również wykonania badań krwi, a czasem również badań hormonalnych i dodatkowych.

Inne badania pomocne w diagnostyce

Innym badaniem, które wykonuje się kobietom z podejrzeniem zmian nowotworowych jajników, jest pomiar markerów nowotworowych, w tym oznaczenie stężenia CA-125, czyli antygenu nowotworowego. Stężenie markera CA-125 jest podwyższone u niemal 80% kobiet mających raka jajnika. Badanie to ma jednak pewne ograniczenia, gdyż marker może wyjść podwyższony również, gdy u pacjentki występuje endometrioza, mięśniaki, zapalenie jelita i inne schorzenia. Z tego powodu CA-125 bada się w teście ROMA wraz z markerem HE4, którego wzrost jest charakterystyczny dla nabłonkowego raka jajnika. W przypadku podejrzenia raka jajnika wykonywana jest biopsja chirurgiczna.

Czynniki ryzyka, rozwój i objawy guzów jajnika

Podstawowym czynnikiem ryzyka jest w tym przypadku dodatni wywiad rodzinny, czyli występowanie nowotworów w najbliższej rodzinie. Wykrycie mutacji genów BRCA1 i BRCA2 daje duże ryzyko raka jajnika. Nowotwory najczęściej pojawiają się u kobiet starszych przed menopauzą lub po menopauzie, choć nie są również wykluczone u kobiet młodszych. Przykładem może być guz jajnika potworniak. Najczęściej diagnozowany jest u kobiet w wieku 20-30 lat, a w formie niedojrzałej rozpoznawany jest już u dziewcząt w wieku poniżej 15 roku życia. Ryzyko nowotworów jajnika rośnie, jeśli kobieta jeszcze nie rodziła, ma problemy z otyłością lub stosowała leki na niepłodność. Ryzyko wystąpienia raka jajnika ogranicza z kolei większa liczba ciąż oraz karmienie mlekiem z piersi.

Przede wszystkim wczesne wykrycie

Guzy w początkowym stadium są dość trudne do rozpoznania przede wszystkim ze względu na fakt, że nie występują tutaj dość długo specyficzne objawy. Lekarze ginekologii nie od dziś alarmują, że regularne badania to podstawa wczesnej diagnostyki wielu dolegliwości. Wczesna diagnostyka to natomiast większe prawdopodobieństwo, że uda się zwalczyć chorobę. Jest to istotne między innymi, jeśli wziąć pod uwagę skuteczność walki z nowotworem, gdzie objawów często długo nie widać i kobieta nawet nie podejrzewa, że jest chora. Wczesne rozpoczęcie walki z rakiem to kwestia nie tylko zdrowia, ale i życia.

Objawy towarzyszące guzom jajników

Wiele pacjentek zastanawia się, czy guz jajnika boli. Trzeba wiedzieć, że gdy u kobiety pojawiają się guzy jajnika, pierwsze objawy często są lekceważone, gdyż nie są one bardzo dokuczliwe, a tym bardziej charakterystyczne. Zdarza się również często, że guz jajnika objawy daje całkiem niezauważalne przez kobietę. W miarę rozwoju guza pojawiają się jednak pewne symptomy, które powinny zwrócić uwagę pacjentki.

Gdy u kobiety rozwija się rak jajnika, zazwyczaj mowa o uczuciu, jakim jest dyskomfort lub ucisk w jamie brzusznej, ponadto niektóre pacjentki skarżą się na wystąpienie bólu w brzuchu bądź miednicy mniejszej, a także na wzdęcia lub uczucie pełności w podbrzuszu. Dojść może również do utraty łaknienia, nudności i niestrawności. Mogą pojawiać się również wymioty. Czasem do symptomów dochodzą problemy z oddawaniem moczu i stolca spowodowane przez ucisk guza na znajdujące się w pobliżu narządy. Guzy mające większą średnicę są już dobrze wyczuwalne przez powłoki brzuszne i przyczyniają się do większego obwodu talii (powiększenie obwodu brzucha), a czasem również do duszności, obrzęków i żylaków. Kobiety zmagające się z guzami jajników często mają również nienaturalne krwawienia z dróg rodnych. Ponadto występować mogą objawy dodatkowe, specyficzne dla konkretnych rodzajów guza.

Jak wygląda leczenie guzów jajnika?

Jeśli u kobiety zdiagnozowane zostaną guzy jajnika, leczenie ustala lekarz, biorąc pod uwagę charakter zmiany. W przypadku torbieli czynnościowych, które są zmianami łagodnymi, często zaleca się jedynie obserwację. Niekiedy na guz jajnika operacja sprawdza się jednak najlepiej i daje dobre rokowania, o ile mowa o zmianach o charakterze niezłośliwym. Rekomendowane jest zwłaszcza laparoskopowe usunięcie guza jajnika. Jeśli laparoskopia nie może być wykonana, alternatywą jest zabieg laparotomii, który polega na nacięciu powłok brzusznych. Oba te zabiegi wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, więc pacjentka nie odczuwa bólu. Guzy złośliwe usuwa się wraz ze zmienionym jajnikiem i jajowodem, ponadto jeśli choroba jest zaawansowana, nie jest wykluczone usunięcie również innych tkanek.

Kolejny etap leczenia to zazwyczaj chemioterapia lub radioterapia. Stosowanie chemioterapii lub radioterapii to integralna część terapii, a niekiedy konieczne jest również leczenie endokrynologiczne. Jeśli kobieta ma nowotwór jajnika, który wydziela androgeny, wymagać może leczenia antydepresantami. Należy wiedzieć, że nie istnieje cudowny lek na raka jajnika, jednak wciąż pracuje się nad różnymi metodami walki z tym schorzeniem. Mowa zarówno o nowoczesnych lekach i terapii genowej, jak i o immunoterapii czy przeszczepach szpiku kostnego.

Powikłania w przypadku nieleczonych guzów jajnika  

Jak wspomniano wcześniej, guzy jajnika nie powinny być lekceważone. Brak interwencji medycznej w porę wiązać może się bowiem z licznymi powikłaniami. Jeśli u kobiety wystąpił guz łagodny, nie jest wykluczone, że z czasem przekształci się w złośliwy. To nie jest jedyna opcja, jeśli chodzi o powikłania.

Możliwe jest również zropienie lub pęknięcie guza, a także jego krwawienie, czy też skręt szypuły guza. Niektóre z tych powikłań są bardzo poważne, więc nie powinien być bagatelizowany żaden guz jajnika. Rokowania zależne są oczywiście od wielu czynników. Mowa między innymi o tym, jak szybko postawi się diagnozę od pojawienia się zmiany. Ważne jest także, czy guz ma charakter złośliwy czy niezłośliwy. Istotna jest również wielkość guza oraz określenie jego pochodzenia. Jeśli chodzi o guzy na jajnikach i nadnerczach, im szybsze wykrycie schorzeń, tym większa szansa na pomyślny powrót do zdrowia pacjentki. Wyjątkiem są oczywiście guzy o charakterze złośliwym – tu nie zawsze rokowania są niestety pomyślne.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Informacje zawarte w dziale „Blog" serwisu NaszaRecepta.pl należy traktować jedynie jako informacyjno-edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą w żadnym wypadku zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być również uznawane za profesjonalną poradę medyczną. Wydawca serwisu NaszaRecepta nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów informacyjno-edukacyjnych bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.