Bąble na języku przy gardle – przyczyny zmian na języku

Bąble na języku przy gardle mogą świadczyć o nieprawidłowej higienie jamy ustnej, wtedy zmiany te wynikają z osadzania się resztek pokarmu na powierzchni języka. Czasami zdarza się jednak, że krostki na języku stanowią objaw poważniejszej choroby. Podpowiadamy, co może wywołać taki objaw i do kogo się udać w sytuacji jego zauważenia.

Rodzaje zmian występujących na języku

Wygląd języka może powiedzieć wiele na temat kondycji organizmu. Język u zdrowej osoby jest sprężysty, różowo-czerwony, lekko wilgotny, o gładkim obrysie i szorstkiej powierzchni [1]. Nie ma na nim plam, owrzodzeń czy też nadżerek. Natomiast gdy organizm jest w niezbyt dobrej kondycji, na powierzchni języka mogą się pojawić niepokojące zmiany: białe lub czerwone krostki, a nawet czarne plamy, bolesne lub niebolesne, niedające się usunąć poprzez przetarcie włosiem szczoteczki do mycia zębów. 

• Co może znaczyć biały nalot na języku?
• Plamy na języku — o czym świadczą i jak je leczyć?
• Alkoholizm – objawy. Jak rozpoznać alkoholizm na różnych etapach?

W sytuacji, gdy zauważono nietypowe bąble na języku przy gardle, bolesne lub niebolesne, zawsze warto skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu, który przeprowadzi obszerny wywiad oraz skieruje na szczegółowe badania diagnostyczne. W dzisiejszych czasach rozmowa z lekarzem może się odbyć drogą zdalną, np. przez telefon lub na internetowym czacie. Wtedy pacjent jest jednak zobowiązany do przesłania zdjęć zauważonych zmian lub pokazania ich przed kamerką internetową. Jeśli konieczne są jakieś leki, lekarz może je przepisać również na odległość, bez fizycznej obecności pacjenta w gabinecie, do tego celu służy recepta online. 

Przyczyny białych krost na języku

Co może wywołać białe krosty na języku? Najczęstsze przyczyny to [1] [2] [3] [4] [5]:

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej, 
• nietolerancja pokarmowa,
• odwodnienie,
• palenie papierosów,
• podrażnienie po spożyciu kwaśnych lub pikantnych pokarmów,
• reakcja alergiczna,
• spożywanie mocnej kawy,
• stosowanie antybiotyków,
• stosowanie płukanek do ust, które powodują przebarwienia (np. zawierających nadtlenek wodoru), 
• uraz języka (np. wynikający z przypadkowego ugryzienia się w język lub oparzenia gorącym płynem). 

Inne, bardziej poważne przyczyny niebolących lub bolących krostek na języku w kolorze białym to [1] [2] [3] [4] [5]:

• dur brzuszny, 
• gruźlica, 
• grzybica jamy ustnej (kandydoza), 
• kiła,
• leukoplakia (nadmierne rogowacenie komórek nabłonka), 
• leukoplakia włochata,
• liszaj płaski,
• opryszczka jamy ustnej,
• płonica (szkarlatyna).

Omawiamy je po kolei poniżej. 

Dur brzuszny 

Dur brzuszny (zwany dawniej tyfusem lub chorobą brudnych rąk) ma zwykle ciężki i ogólnoustrojowy przebieg, na szczęście w Polsce jest to choroba zanikająca [6]. Za schorzenie odpowiadają Gram-ujemne bakterie Salmonella typhi), do zakażenia dochodzi zwykle drogą pokarmową (np. poprzez spożycie skażonej żywności lub wody) [6]. Jednym ze specyficznych dla duru brzusznego objawów są krosty na języku i gardle, zlane w większe ognisko o wypukłym kształcie [7]. 

Gruźlica

Gruźlica to kolejny przykład choroby zakaźnej (w tym przypadku atakującej układ oddechowy), która może dawać początkowo objawy takie jak ranki i krostki na języku. Za schorzenie odpowiadają bakterie z gatunków Mycobacterium tuberculosis, Mycobacterium bovis i Mycobacterium africanum. Ponieważ mają one zdolność do przechodzenia w stan „uśpienia” i są odporne na wiele znanych antybiotyków, leczenie jest dość uciążliwe i długotrwałe [8]. 

Grzybica jamy ustnej (kandydoza)

Jeśli zauważono białe grudki na języku z tyłu, a także gęsty biały nalot na podniebieniu lub gardle, może to być objaw grzybicy jamy ustnej [9].  Kandydoza może się rozwinąć w szczególności u osób, które [10]: 

• chorują na cukrzycę lub schorzenia autoimmunologiczne,
• mają upośledzoną odporność (wrodzoną lub nabytą),
• przeszły chemioterapię, 
• przyjmują leki z grupy sterydów lub immunosupresantów, 
• są po długotrwałej antybiotykoterapii.

Kiła

Owrzodzenia oraz grudki na języku przy gardle mogą stanowić wczesny objaw uleczalnej, ale mimo to niebezpiecznej choroby przenoszonej drogą płciową — kiły. Jeśli zaszło podejrzenie kiły, pacjent jest kierowany do specjalisty — lekarza dermatologa lub od chorób zakaźnych. Natomiast diagnostyka wymaga wykonania badań przesiewowych z krwi w kierunku przeciwciał przeciw antygenom bakterii wywołujących kiłę oraz testów potwierdzających [11].

Leukoplakia (nadmierne rogowacenie komórek nabłonka)

Biała plama, która klinicznie i histologicznie nie może być scharakteryzowana jako żadne inne schorzenie, to leukoplakia (inaczej nadmierne rogowacenie komórek nabłonka) [12]. Taki stan jest uznawany za zmianę przedrakową i wymaga jak najszybszej konsultacji z lekarzem.

Leukoplakia włochata

Białe plamy na języku, przypominające w wyglądzie włoski, mogą świadczyć o leukoplakii włochatej. To choroba błony śluzowej, w której przebiegu może dochodzić do nadmiernego rogowacenia oraz przerostu brodawek nitkowatych, szczególnie częsta u osób zakażonych wirusem HIV [13]. 

Liszaj płaski

Niebolesne białe bąble na języku przy gardle, a także zmiany zlokalizowane po wewnętrznej stronie policzków, mogą oznaczać liszaja płaskiego. Choroba ta jest zaliczana do autoimmunologicznych i, jak dotąd, nie poznano jej dokładnej przyczyny [14]. Leczenie polega na łagodzeniu objawów, między innymi poprzez podawanie glikokortykosteroidów.

Opryszczka jamy ustnej

Białe przebarwienia na języku (w tym w szczególności bolesne pęcherzyki) mogą wskazywać również na opryszczkę. To zaraźliwa choroba, wywoływana przez  wirusy HSV-1 (Herpes simplex virus) i HSV-2 (wirus opryszczki zwykłej) [15]. Do zakażenia HSV-1 dochodzi zazwyczaj w dzieciństwie (szacuje się, że nawet 90% dorosłych osób już ma tego wirusa), natomiast HSV-2 przenosi się podczas kontaktów seksualnych lub w czasie porodu, z matki na dziecko [15]. 

Płonica (szkarlatyna)

Białe krosty na języku i ból gardła mogą wskazywać na płonicę (szkarlatynę). To choroba zakaźna wywoływana przez paciorkowce, te same bakterie, które odpowiadają za anginę [16]. W przebiegu szkarlatyny biały nalot zmienia po kilku dniach kolor na czerwony, inne charakterystyczne symptomy to także: drobnoplamista wysypka oraz wysoka gorączka. Leczenie polega na antybiotykoterapii, natomiast gdy chory przechodzi ciężko szkarlatynę lub istnieje ryzyko powikłań, wskazana jest hospitalizacja [16].

Przyczyny czerwonych krost na języku

Czerwone plamy na języku są bardziej niepokojące niż biały nalot. Taki objaw może bowiem świadczyć o poważniejszych chorobach. Co może wywoływać czerwone krostki na języku? Oto możliwe przyczyny [1] [2] [3] [18]:

• choroba Kawasaki, 
• HFMS (choroba dłoni, stóp i jamy ustnej).

Omawiamy je po kolei poniżej.

Choroba Kawasaki

Tzw. truskawkowy lub malinowy język truskawkowy to charakterystyczny objaw choroby Kawasaki (ostrego zapalenia naczyń krwionośnych) [19]. Etiologia tego schorzenia nie została jeszcze dobrze poznana, przypuszcza się, że o jego rozwoju decydują po części genetyczne predyspozycje oraz nieprawidłowości o podłożu immunologicznym. Podejrzenie choroby Kawasakiego wymaga niezwłocznej hospitalizacji [19]. 

HFMS (choroba dłoni, stóp i jamy ustnej)

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (w skrócie HFMS, czyli Hand, Foot and Mouth Syndrome), rozwija się najczęściej w wyniku zakażenia wirusami Coxsackie A5, A9, A10, A16, B1, B3 lub enterowirusem 71 [20]. W jej przebiegu pojawiają się nie tylko czerwone krostki na całej powierzchni języka, ale również charakterystyczne  zmiany na powierzchni dłoniowej dłoni oraz podeszwowej stóp. Zakażenia można uniknąć poprzez przestrzeganie higieny [20].

Bąble na języku przy gardle a niedobór witamin lub minerałów

Czerwone bąble na języku przy gardle mogą stanowić również objaw niedokrwistości złośliwej (choroby Addisona-Biermera), wywołanej niedoborem witaminy B12. W szczególności typowe dla tego schorzenia są czerwone krostki na końcu języka, a także inne symptomy, takie jak [21]: 

• bladość skóry, 
• bóle głowy,
• duszności, 
• kołatanie serca, 
• osłabienie, 
• upośledzenie koncentracji i uwagi, 
• zawroty głowy.

Leczenie opiera się na doustnej suplementacji i odpowiedniej diecie oraz, jeśli leczenie doustne nie przynosi efektów, podawaniu brakujących witamin w formie zastrzyków [21]. Choroba ma charakter odwracalny, pod warunkiem że pacjent zastosuje się do wszystkich zaleceń lekarza.

Bąble na języku przy gardle z niedoboru żelaza – jak sobie z tym poradzić?

Niepokojące zmiany na języku mogą wynikać również z anemii, czyli niedokrwistości z niedoboru żelaza. Wtedy pacjent odczuwa także inne objawy, podobnie jak w opisanej powyżej chorobie Addisona-Biermera, należą do nich [22]: 

• bladość skóry i błon śluzowych, 
• bóle oraz zawroty głowy, 
• duszności, 
• kołatanie serca,
• osłabienie,
• upośledzenie koncentracji i uwagi.

Leczenie polega na suplementacji preparatami żelaza celem usunięcia przyczyny niedokrwistości, natomiast w cięższych przypadkach choremu podawane są leki lub zlecane jest przetoczenie krwi [22]. 

Bąble na języku przy gardle a infekcja paciorkowcem

Białe bąble na języku przy gardle oraz na migdałkach, a także towarzyszące im objawy w postaci bólu gardła i wysokiej gorączki, to charakterystyczny objaw anginy ropnej (inaczej zwanej również anginą bakteryjną lub anginą paciorkowcową) [23]. Choroba ta różni się od anginy wirusowej nagłym początkiem oraz brakiem objawów takich jak nieżyt nosa czy kaszel. Zamiast tego chory odczuwa silny ból gardła i ból głowy, ma gorączkę i powiększone węzły chłonne, a także charakterystyczny nalot lub nawet wybroczyny na błonach śluzowych [23]. 

Bąble na języku przy gardle – leczenie anginy

Co na krosty na języku wywołane zakażeniem paciorkowcem stosować? Leczenie anginy bakteryjnej wymaga wdrożenia antybiotykoterapii, w przeciwnym razie może dojść do rozwoju poważnych powikłań, takich jak np. ropne zapalenie zatok przynosowych, gorączka reumatyczna czy też zapalenie płuc [23]. W tym przypadku krosty na tyle języka to objaw, którego nie należy lekceważyć! Wspomagająco w leczeniu anginy można zastosować również inne metody na bolące krosty na języku. Domowe sposoby należy jednak skonsultować z lekarzem — specjalista doradzi, czym płukać język oraz które preparaty pomogą w odkażaniu.