Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Płukanie zatok jest przykładem bezpiecznej metody o wysokiej skuteczności. Posiłkować można się nią między innymi w przypadku kataru i objawów zapalenia zatok, co ułatwia wychodzenie z choroby. Z metody można skorzystać w warunkach domowych z zastosowaniem produktów dostępnych w aptece. Nawilżają one przesuszoną śluzówkę, oczyszczają ją, zmniejszają obrzęk i ułatwiają oddychanie. W poważnych przypadkach płukanie zatok powinien jednak wykonać lekarz. Co warto wiedzieć o prawidłowym wykonaniu płukania zatok? Kto powinien wstrzymać się z samodzielnym płukaniem zatok i dlaczego? Więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule. Omawiamy również korzyści z płukania zatok, a także podajemy wiele innych, ważnych dla tej czynności kwestii.
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Zatoki – kiedy konieczne może być ich płukanie?
Prawidłowo funkcjonujące zatoki odgrywają niezwykle ważną rolę w organizmie. Są istotne nie tylko dla samopoczucia, ale i zdrowia pacjenta. Z wielu powodów jednak zdarza się, że zatoki wymagają szczególnej pielęgnacji i interwencji medycznej. Stanu tego nie można lekceważyć, gdyż jego konsekwencje mogą być bardzo poważne. W niektórych przypadkach zaniedbania związane z zatokami i ich higieną mogą skończyć się nawet potrzebą operacji. Potwierdza to tylko, jak ważna jest szczególna uwaga, gdy nie funkcjonują one prawidłowo.
Dla przypomnienia należy wspomnieć, że zatokami nazywa się przestrzenie powietrzne, które pokryte są błona śluzową. U człowieka znaleźć można zatoki szczękowe, czołowe, sitowe i zatokę klinową. Zatoki przynosowe w prawidłowych warunkach są jałowe. Biorą udział między innymi w nawilżaniu i ogrzewaniu wdychanego powietrza, ale ich funkcji jest znacznie więcej. Może zdarzyć się z różnych przyczyn, że dojdzie do obrzęku śluzówki zatok. Wówczas przytkane zostaną ich ujścia do jamy nosowej. Skutkiem tego będzie gromadzenie się wydzieliny wewnątrz zatok, która nie może wydostać się przez nos. Zapalenie zatok może być ostre lub przewlekłe i może mieć różne przyczyny, co szerzej omówione zostanie w dalszej części tekstu. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, że niejednokrotnie w tym przypadku ulgę pacjentowi przynieść może płukanie zatok z zalegającej wydzieliny.
Objawy chorych zatok u dorosłych i dzieci nie powinny być lekceważone. Niejednokrotnie w grę wchodzi infekcja wywołana przez bakterie, działanie wirusów lub grzyby. Zatkanie zatok może być niekiedy również konsekwencją alergii, czy też podrażnienia śluzówki przez kurz czy pył. W wielu przypadkach zaleca się zastosowanie leków na receptę, w tym np. antybiotyków czy sterydu. Otrzymanie recepty nie wymaga jednak obecnie wychodzenia z domu, gdyż działa e-recepta online. Sprawdzi się ona nie tylko w przypadku alergików, którzy chcą uniknąć ekspozycji na alergen poza domem, ale również w przypadku innych osób, gdy dotarcie do lekarza po receptę z jakiś powodów jest utrudnione.
Chore zatoki – przyczyny i objawy
Do zapalenia zatok prowadzić może wiele czynników. Najczęściej chore zatoki związane są z infekcjami o różnym pochodzeniu. Mowa o infekcjach górnych dróg oddechowych, w tym zarówno o infekcjach wirusowych, jak i bakteryjnych czy grzybiczych. Często do problemów z zatokami prowadzi również alergia, która nie jest odpowiednio kontrolowana. Nie można wykluczyć również wpływu czynników zewnętrznych – np. przebywania w suchym powietrzu lub dymie papierosowym. Do problemów z zatokami przyczynić mogą się również niektóre wady anatomiczne, jak np. skrzywienie przegrody nosowej, a nawet nieleczone infekcje jamy ustnej i zębów.
Gdy pojawia się zapalenie zatok, pacjent najczęściej odczuwa ból. Lokalizacja dolegliwości bólowych głowy zależna jest oczywiście od rodzaju zatok, które objęło zapalenie. Jeśli chodzi o infekcję zatok czołowych, ból dotyczy zwłaszcza obszarów nad oczami. Przy infekcji zatok szczękowych, ból dotyczy głównie obszaru kości policzkowych. W przypadku zatok sitowych ból pojawia się u nasady nosa i między oczami, a przy zapaleniu zatok klinowych dolegliwości bólowe obejmują oczodoły oraz tylną część głowy. Ból to nie jest jednak jedyny objaw zapalenia zatok. Niejednokrotnie dochodzi uczucie zatkanego nosa, ściekanie wydzieliny po gardle, problemy z węchem, chrząkanie, nieprzyjemny zapach z ust i kaszel.
Płukanie zatok to bezpieczna metoda na walkę z infekcjami ze strony drobnoustrojów takich jak wirusy, grzyby czy obecność bakterii. Zalecane jest to między innymi do pozbycia się zalegającego w zatokach śluzu. Płyn na bazie chlorku sodu sprawdzi się również do stosowania przy zatokach z zapaleniem wywołanym przez alergeny. Stosuje się go ponadto także w celu oczyszczenia śluzówki z zanieczyszczeń. Umożliwia bezpieczne usunięcie zalegającego w nosie pyłu i pozbycie się kurzu. Lekarz może zalecić ponadto, by roztwory na bazie wody i soli wzbogacić również o leki, w tym np. antybiotyki dla skuteczniejszego działania.
Wskazania do płukania zatok
W wielu przypadkach płukanie zatok jest czynnością, która przynosi pacjentowi dużą ulgę i wspomaga proces leczenia. Płukanie nosa i zatok sprawdzi się między innymi w przypadku alergicznego kataru czy nieżytu związanego z infekcją. Mogą z tego zabiegu skorzystać zatem osoby, które zmagają się z przeziębieniem i zatkanym nosem uniemożliwiającym normalne oddychanie. Wśród chorób, przy których płukanie może pomóc, wymienia się również zapalenie zatok przynosowych.
Warto dodatkowo pamiętać, że zabieg ten ponadto skutecznie usuwa również zabrudzenia dostające się do wnętrza nosa wraz z wdychanym powietrzem. Może być to zatem przydatne również przy konieczności zachowania higieny nosa i zatok. Sprawdzi się to zwłaszcza u osób, które sporo czasu przebywają w zapylonych pomieszczeniach czy zakurzonym środowisku. Do wskazań zaliczyć można również płukanie zatok przed lub po niektórych zabiegach chirurgicznych nosa lub zatok, jednak wcześniej wymaga to konsultacji z lekarzem. Warto pamiętać, że czynność ta może mieć również działanie profilaktyczne, zmniejszając ryzyko wystąpienia choroby górnych dróg oddechowych.
Przeciwwskazania do płukania zatok
Niewątpliwie płukanie zatok ma wiele wskazań i mnóstwo zalet. Należy mieć jednak na uwadze, że płukanie zatok nie jest dedykowane każdemu pacjentowi, który zmaga się z katarem czy chorymi zatokami. Przede wszystkim zabieg ten nie jest wskazany osobom, które mają z jakiegoś powodu całkiem zablokowaną przegrodę nosową. Gdy zrobi się wówczas płukanie zatok, wydzielina nie będzie miała ujścia. Mowa również o pacjentach z krzywą przegrodą nosową lub po operacji nosa. Nie jest to również wskazane, jeśli pacjent często zmaga się z krwawieniami z nosa lub ma uszkodzoną śluzówkę nosa, która może przyczynić się do wystąpienia krwawienia.
Płukania zatok nie powinny wykonywać osoby zmagające się z infekcją ucha oraz mające zaburzenia równowagi. W przypadku zaburzeń równowagi zabieg ten nie jest wskazany, gdyż pojawić może się silny ból głowy po płukaniu zatok, co związane będzie z różnicą ciśnień. Uważać powinni również alergicy, gdyż niektóre płukanki do irygacji mogą dodatkowo podrażniać w tej sytuacji śluzówkę.
Czy płukanie zatok można wykonać samemu w domu?
Wcześniej wspomniano już, że w niektórych przypadkach pacjent płukanie zatok może wykonać samodzielnie w domu. Potrzebna jest jednak wiedza, jak płukać zatoki i czym płukać zatoki, a także posiadanie niezbędnych ku temu przyrządów. Z pewnością przydatna będzie między innymi gruszka do płukania zatok lub dedykowany aspirator. Postawić można również na specjalny dzbanek do płukania zatok, jednak z powodzeniem można wykorzystać również gotowe zestawy, które dostępne są w aptece. Takie zestawy zawierają już specjalny preparat do płukania zatok (np. specjalny proszek do rozpuszczenia). Znaleźć w nich można również irygator, a także szczegółową instrukcję, która krok po kroku wskaże pacjentowi sposób działania.
Czym płukać zatoki?
Zastanawiasz się, jak zrobić roztwór do płukania zatok? Jeśli chodzi o płukanie zatok solą fizjologiczną, warto wiedzieć, że można zrobić to roztworem izotonicznym i hipertonicznym. Roztwór izotoniczny o stężeniu 0,9% przyda się w przypadku przebywania w zapylonym i zakurzonym środowisku. Płukanie zatok wodą z solą w tym stężeniu oczyszcza bowiem śluzówkę z zanieczyszczeń i alergenów. Roztwór hipertoniczny o stężeniu 1,5-3% polecany jest natomiast w przypadku zatkanego nosa, ponieważ redukuje obrzęk i udrażnia przegrodę. Nie powinno się stosować bardziej stężonego roztworu, ponadto temperatura płynu do płukania powinna być zbliżona do temperatury ciała pacjenta. Możliwe jest również płukanie zatok wodą utlenioną, jednak powinna być ona odpowiednio rozcieńczona.
Jak płukać zatoki?
By wykonać płukanie zatok w domu najprostszym sposobem, należy przygotować butelkę, w której umieścimy roztwór do płukania. Butelka może być zastąpiona również przez strzykawkę lub specjalny irygator z apteki. Roztwór przygotowuje się przez rozpuszczenie chlorku sodu w wodzie, a następnie wlewa się go do butelki czy innego aplikatora. Woda nie może być z kranu – powinna być przegotowana. Często nie trzeba odmierzać na wadze gramatury soli, ponieważ saszetki z proszkiem w zestawach aptecznych mają już odmierzoną gramaturę – wystarczy dodać odpowiednią ilość wody. Skorzystać można również z gotowych ampułek z roztworem do płukania.
Płukanie zatok krok po kroku
Przed płukaniem zatok należy bardzo dokładnie wydmuchać swój nos. Jego oczyszczenie jest ważne dla wydajności zabiegu. W celu płukania zatok najwygodniej stanąć nad umywalką w lekko pochylonej pozycji. Pacjent może oczywiście również stanąć nad wanną, jeśli okaże się to dla niego wygodniejsze. Gdy roztwór z odpowiednim stężeniem znajdzie się w butelce, nakrętkę z otworem przykłada się do jednego otworu nosowego. Następnie butelkę ściska się w taki sposób, by roztwór trafił do nosa i wydostał się z niego drugim otworem nosowym. Dla niewprawionej osoby czynność ta może wydawać się początkowo trudna, jednak jej wykonanie w praktyce wcale nie jest tak problematyczne, jak mogłoby się to wydawać. Czynność powtarza się również dla drugiego otworu nosowego. Należy pamiętać, by podczas płukania zatok oddychać wyłącznie buzią a nie nosem. Jeśli ponadto zdarzy się, że część wydzieliny spłynie do gardła, należy ją dobrze odkrztusić i wypluć. Nie połykamy jej!
Co po skończeniu płukania zatok?
Po skończonym płukaniu zatok trzeba jeszcze ponownie wydmuchać bardzo dokładnie nos i unikać leżenia przez przynajmniej godzinę. Do snu kładziemy się zatem minimum po godzinie od płukania. Jeśli w butelce pozostanie nam jeszcze niewykorzystany roztwór, należy go wylać, a butelkę w celu zachowania higieny należy oczyścić. Należy pamiętać, że irygatora nie wolno myć w zmywarce i nie stosuje się do niego drażniących detergentów, ponadto z jednej butelki korzystać może jedynie jedna osoba.
Płukanie zatok w gabinecie lekarskim – kiedy się udać?
Jeśli chodzi o płukanie zatok przynosowych, możliwe jest oczywiście nie tylko samodzielne płukanie zatok w domu, ale również specjalistyczne płukanie zatok u laryngologa. Laryngolog wykona profesjonalnie płukanie zatok czołowych i płukanie zatok szczękowych. Jedną z często wykorzystywanych metod w przypadku poważnych problemów z zatokami jest płukanie zatok metodą Proetza, co jest bardzo skuteczne i jednocześnie bezbolesne. Metoda polega na podawaniu do jednej dziurki nosa specjalną dyszą roztworu do płukania zatok i odsysania wydzieliny dyszą umieszczoną w drugiej dziurce. Jednocześnie aplikuje się do nosa wacik nasączony substancją obkurczającą naczynia krwionośne, dzięki czemu dochodzi do odblokowania ujścia zatok. Laryngolog często w ten sposób również podaje antybiotyk, sterydy lub leki mukolityczne, gdyż dodany lek do płukania zatok zwiększa skuteczność zabiegu.
Czy płukanie zatok jest bezpieczne?
Płukanie zatok może być bardzo pomocnym rozwiązaniem na problemy z zatokami, jednak należy zabieg ten przeprowadzać z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności i ściśle według instrukcji lekarza czy ulotki gotowego zestawu aptecznego. Prawidłowo wykonane płukanie zatok u osób, które nie mają ku temu przeciwwskazań powinno być bezpieczne, bezbolesne i skuteczne. Wykonywać można je dzieciom powyżej 4 lat, ponadto mogą korzystać z niego kobiety w ciąży i karmiące piersią.
Należy pamiętać, by zabieg wykonywać czystym i sprawdzonym irygatorem. Trzeba też właściwie przygotować roztwór do płukania. Podczas płukania zatok należy oddychać jedynie przez usta oraz odkrztuszać i wypluwać wydzielinę, która dostanie się ewentualnie do gardła. Końcówki irygatora nie można ponadto wkładać zbyt głęboko do nosa i nie wolno wykonywać irygacji bezpośrednio przed snem.
Jeśli w czasie zabiegu cokolwiek wzbudzi wątpliwości pacjenta, powinien on przerwać zabieg. Mowa między innymi o uczuciu silnego pieczenia lub szczypania śluzówki. Płukanie koniecznie należy przerwać również, jeśli pojawi się wrażenie pełności w uszach lub krwawienie z nosa. Lekki ból głowy natomiast jest zazwyczaj zjawiskiem naturalnym – świadczy o udrażnianiu się zatok. Nie powinno się ponadto nadużywać tego zabiegu. Choć niewątpliwie przynieść może on dużą ulgę, stosowany zbyt często może upośledzać ruchomość rzęsek. Najlepiej skonsultować się ze swoim lekarzem, który doradzi, jak często płukać zatoki, by było to bezpieczne.
Czy płukanie zatok jest bolesne?
Jak już wcześniej wspomniano, właściwie wykonane płukanie zatok jest zabiegiem bezbolesnym. Nie oznacza to jednak, że jest to zabieg w pełni komfortowy, czy też tym bardziej przyjemny. Pacjent może odczuwać początkowo lekki dyskomfort, w tym delikatne szczypanie lub rozpieranie. Zwykle nie jest to powodem do niepokoju. Jeśli jednak dolegliwości te będą się nasilać, bezpieczniej jest przerwać zabieg, a przed następnym skonsultować się z lekarzem. Ból ucha po płukaniu zatok nie jest natomiast zdecydowanie objawem naturalnym i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.
Korzyści z płukania zatok
Prawidłowo przeprowadzone płukanie zatok ma niewątpliwie wiele zalet, co podkreślają nie tylko sami pacjenci, ale również lekarze. Nie tylko oczyszcza śluzówkę z nagromadzonych zanieczyszczeń, drobnoustrojów i alergenów, ale także z nadmiaru zalegającej wydzieliny. Redukuje również obrzęk błony śluzowej i nawilża śluzówkę, przez co ułatwia oddychanie. Ceniony jest przez pacjentów właśnie szczególnie za swoje właściwości nawilżające (dzięki temu śluzówka nie jest przesuszona) oraz swoją przydatną funkcję przeciwobrzękową. Do niewątpliwych zalet płukania nosa i zatok należy również łagodzenie stanu zapalnego błony śluzowej, a także wspomaganie pacjenta w walce z chorobą.
Korzyści z płukania zatok jest zatem bardzo dużo. Pamiętać jednak należy o prawidłowym przeprowadzaniu tego zabiegu i zachowaniu środków bezpieczeństwa, a także o niestosowaniu go w przypadku osób mających przeciwwskazania. Jest to bardzo istotne, ponieważ niektóre osoby nie mogą bezpiecznie wykonywać płukania zatok i tego typu walka z katarem w ich przypadku może mieć nieprzyjemne konsekwencje. Pamiętać należy również o nienadużywaniu tego zabiegu. Niewątpliwie jest skuteczny na katar i obrzęk, jednak zbyt częste płukanie zatok skutki uboczne może mieć związane z upośledzoną ruchomością rzęsek.
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
