Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Zespół Marfana to bardzo poważna choroba genetyczna, która występuje 1-2 razy na każde 10 tysięcy urodzonych dzieci. Często określana jest przy pomocy skrótu MFS, który pochodzi od angielskiej nazwy Mafran Syndrome lub polskiego skrótu ZM. Pierwszy opis tej choroby powstał w 1876 roku, jednak jej nazwa została przyjęta od nazwiska francuskiego pediatry Antoine’a Bernharda Jeana Marfana, który jako pierwszy opisał zmiany w budowie szkieletu u dziewczynki dotkniętej tą chorobą. Zespół Marfana dotyczy tkanki łącznej, co skutkuje licznymi i często bardzo poważnymi zmianami w obrębie całego organizmu, zarówno tymi obecnymi już przy porodzie, jak i kolejnymi objawiającymi się wraz z rozwojem i wzrostem człowieka.
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Zespół Marfana u niemowlaka — czym jest?
Jest to genetyczne schorzenie, którego bezpośrednią przyczyną jest mutacja genu FBN1, czyli fibryliny-1. Gen ten odpowiedzialny jest za prawidłowe wiązanie białka TGF-β w tkance łącznej. Białko to zwane jest transformującym czynnikiem wzrostu beta. Mutacja tego genu powoduje, że fibrylina nie wiąże tego białka, przez co komórki tkanki łącznej nie rozwijają się w sposób prawidłowy. Prowadzi to do uszkodzenia włókien sprężystych oraz zaburzenia w powstawaniu elastyny, a także substancji podstawowej w tkance łącznej. Tkanka łączna pojawia się właściwie w całym ludzkim ciele, więc problemy z jej budową mogą dawać objawy właściwie w każdym jego miejscu. Charakterystyczną cechą tej choroby jest właśnie jej duża różnorodność objawów. Do tej pory opisano ponad 200 rodzajów mutacji genu FBN1 i każda z nich może powodować inne rodzaje oraz odmienne natężenie zaburzeń.
Przyczyny zespołu Marfana u niemowlęcia
Zespół Marfana w 75 procentach jest schorzeniem dziedziczonym po jednym z rodziców. W pozostałych 25 procentach przypadków mutacja genów powstaje w sposób samoistny, określane jest to jako powstanie mutacji de novo. Dziedziczenie zespołu Marfana jest dziedziczeniem autosomalnym dominującym. Oznacza to, że wystarczy jedna wadliwa kopia genu do pojawienia się objawów schorzenia. Dlatego, jeżeli jeden z rodziców posiada wadliwy gen FBN1, to prawdopodobieństwo przekazania go potomstwu wynosi 50 procent.
Objawy Zespołu Marfana w układzie krążenia
Pierwszym objawem w układzie krążenia, który można zaobserwować u niemowlaków, są szmery serca. Spowodowane są one niedomykaniem się zastawek półksiężycowatych aorty, przez co krew cofa się do komory serca. Niedomykanie się zastawek jest wywołane przez nieodpowiednie przemieszczanie się jednego lub obu płatków zastawki mitralnej. U niemowlaków z MFS płatki te są zbytnio wydłużone i wiotkie. Takie problemy obserwowane są u 60 procent osób z zespołem Marfana. Mała niedomykalność jest dość powszechna i może nie mieć żadnych konsekwencji zdrowotnych. Duża niedomykalność może jednak doprowadzić do dalszych zmian w sercu, jego przerostu oraz niewydolności. Dlatego już na wczesnym etapie choroby stosuje się zabiegi poprawiające ich działanie lub też całkowitą wymianę zastawek. W nielicznych przypadkach konieczny jest przeszczep serca.
Kolejnym dużym problemem dla osób chorych na zespół Marfana jest poszerzanie się aorty oraz jej rozwarstwianie. Poszerzająca się aorta może doprowadzić do jej rozerwania lub pęknięcia zwanego właśnie rozwarstwieniem. Wybrzuszanie się ścian aorty powoduje powstanie tętniaka, czyli poszerzenia o ponad 50 procent średnicy. Pęknięcie takiego tętniaka jest najczęstszą przyczyną zgonu osób z zespołem Marfana. O ile rozwarstwienie aorty jest bardzo bolesne i nie sposób je przeoczyć, o tyle tętniak aorty często nie daje żadnych objawów, bywa zatem niezauważony przy braku regularnych wizyt lekarskich połączonych z wykonaniem echa serca. Jedną z metod sprawdzenia, czy mamy problemy z tkanką łączną jest tak zwany test kciuka. Wykonuje się go, próbując odgiąć kciuk przed płaską dłonią, na drugą jej stronę. Jeżeli tak odgięty kciuk wystaje poza obrys dłoni oznaczać to może rozluźnienie tkanki łącznej, które może skutkować właśnie wieloma problemami z naczyniami tętniczymi.
Zmiany w układzie kostno-stawowym spowodowane zespołem Marfana
Zmiany wywołane MFS w układzie szkieletowym bywają tymi pierwszymi dającymi się zaobserwować już u wielu noworodków. Najczęstszą cechą jest tutaj występowanie ponadprzeciętnego wzrostu. Zazwyczaj jest to od 3,5 do 5 centymetrów więcej niż u typowego noworodka. W połączeniu z mniejszą masą mięśniową powoduje to wrażenie, że dzieci są dużo smuklejsze niż ich rówieśnicy.
Asymetryczna budowa kończyn lub jednej ze stron ciała również może być charakterystycznym objawem tego zespołu. Średnia wzrostu u dorosłych osób z MFS jest wyższa od przeciętnej i wynosi 180 centymetrów dla kobiet oraz 190 dla mężczyzn. Najlepiej dokonywać tutaj porównań jednak nie ze średnią w całej populacji a tylko ze wzrostem typowym dla danej rodziny. Wtedy znacznie łatwiej jest zauważyć różnicę. Wysoki wzrost może być cechą rodzinną niezwiązaną z żadną chorobą.
Budowa czaszki
Kolejnym charakterystycznym objawem choroby jest dłuższa i smuklejsza czaszka, co powoduje również zwężenie oraz wydłużenie kości żuchwy co może w późniejszym rozwoju prowadzić do problemów natury ortodontycznej i stomatologicznej. Należą do nich między innymi stłoczone zęby(wykręcanie się zębów, które nie mieszczą się w szczęce), zgryz boczny oraz zespół stawu skroniowo-żuchwowego, który powoduje bóle, trzaskanie stawów lub nawet zablokowanie możliwości ruchu po otwarciu ust. Mikrognacja żuchwy, czyli mała żuchwa oraz retrognacja żuchwy, a więc jej cofnięcie są również jednymi z objawów zespołu Marfana, chociaż mogą być również wynikiem innych schorzeń.
Jednym z objawów zmian wywołanych przez MFS bywa także tak zwane gotyckie podniebienie. Dziecko z zespołem marfana może mieć podniebienie twarde wąskie oraz o wysokim sklepieniu. Skutkiem tego rodzaju budowy są problemy przy karmieniu oraz nadmierne wypychanie języka do przodu przy oddychaniu. Wypchnięty język to także jedna z tych cech, po których można podejrzewać wystąpienie zespołu Marfana.
Skolioza
Zmiany w układzie kostno-szkieletowym manifestują się jeszcze mocniej w okresie wzrostu dziecka i wywołują wiele niekorzystnych skutków. Są to między innymi skrzywienie kręgosłupa, osłabienie mięśni grzbietu, zapalenia i zwyrodnienia stawów, płaskostopie oraz tak zwane kolana koślawe.
Skolioza, czyli wygięcie kręgosłupa w jedną stronę pojawia się u 60 procent pacjentów z ZM. Takie zmiany są najczęstsze u dzieci w czasie intensywnego wzrostu. U jednej trzeciej osób ze skoliozą zachodzi konieczność operacyjnego leczenia kręgosłupa. U niemowląt z zespołem Marfana pojawia się także arachnodaktylia (tak zwana pająkowatość palców), czyli zbytnia ich długość i cienkość.
Często spotykana jest tak zwana klatka piersiowa kurza lub szewska. Kurza, czyli wystająca klatka piersiowa zazwyczaj jest tylko dolegliwością estetyczną nie wywołującą większych problemów. Klatka szewska, czyli właściwie klatka piersiowa lejkowata jest znacznie poważniejszym przypadkiem. Charakteryzuje się ona spłaszczoną i wklęśniętą budową. Zmiany te mogą prowadzić do nacisku żeber i mostka na narządy wewnętrzne co w konsekwencji prowadzi do tego, że uciskane płuca oraz serce pracują znacznie słabiej. Właśnie dlatego dzieci oraz osoby dorosłe z ZM często szybko odczuwają zmęczenie i charakteryzują się niską wydolnością. Klatka lejkowata jest często przyczyną wykonywania operacji korygujących, które poprawiają jej budowę.
Narząd wzroku u niemowlaka a zespół Marfana
Co najmniej 60 procent osób chorych na zespół Marfana posiada zmiany w obrębie narządu wzroku. U niemowlaków dotkniętych zespołem Marfana gałka oczna dość często jest zbyt duża lub zbyt mocno wydłużona. Skutkuje to niemożliwością skupienia światła na siatkówce oka a w konsekwencji krótkowzrocznością. Wynikiem złej budowy oka jest także często astygmatyzm. Charakterystyczną cechą u noworodków z MFS mogą być twardówki w kolorze błękitnym. Osoby z zespołem Marfana przez całe życie będą miały różnego rodzaju zaburzenia związane ze wzrokiem. Około 6 na 10 osób ma zwichnięte soczewki w jednym lub w obu oczach. Przemieszczenie się soczewek może pojawić się w każdym wieku, również u niemowląt.
Często u osób z MFS pojawia się zez z okiem uciekającym na zewnątrz. Leniwe oko to kolejne schorzenie oczu pojawiające się u dzieci. W dorosłym życiu często, znacznie wcześniej niż u reszty populacji, pojawiają się u osób z zespołem Marfana objawy jaskry oraz zaćmy. Nagłym stanem, na jaki są narażeni chorzy na zespół Marfana, jest odwarstwienie siatkówki. Każdy taki przypadek wymaga interwencji specjalisty. Osoby chore mają także czasami problemy z zakładaniem soczewek kontaktowych z powodu spłaszczonej krzywizny rogówki. Sama rogówka bywa także powiększona. Kolejnym możliwym schorzeniem oczu jest enoftalomia, czyli zapadnięcie się gałki ocznej.
Jak wygląda rozpoznanie zespołu Marfana u niemowląt?
Ze względu na dużą różnorodność mutacji pomimo tego, że w większości przypadków możliwe jest rozpoznanie zespołu Marfana już w okresie niemowlęctwa, to zdarzają się również trudniejsze przypadki. Z powodu pojawiających się stopniowo objawów diagnostyka i ustalenie przyczyny nieprawidłowego rozwoju zajmowała kiedyś nawet kilka lat. Pomocne jest również przeprowadzenie wywiadu w rodzinie pod kątem występowania przypadków tego zespołu. Obecnie syndrom Marfana stwierdzany jest na podstawie badania genetycznego. Wystarczy do tego jedno badanie z użyciem sekwencjonowania nowej generacji NGS. Stosowane są tutaj metody sekwencjonowania NGS, WES NGS oraz WGS NGS. Różnią się one ilością sprawdzanych genów – od kilkuset genów w metodzie NGS, przez mniej więcej 22 000 w przypadku WES NGS do wszystkich genów(około 30 000) w WGS NGS. Każde z tych badań powinno być również potwierdzone, w przypadku wykrycia mutacji, tradycyjnym badaniem metodą Sangera, która zajmuje się analizą jednego konkretnego genu.
Wstępne rozpoznanie u noworodka syndromu Marfana może nastąpić na podstawie identyfikacji szeregu typowych cech. Zaliczmy do nich za duży wzrost, nieprawidłowości w budowie twarzoczaszki, nadmiar skóry, szmery serca oraz problemy z oddychaniem.
Leczenie zespołu Marfana u niemowląt
Zespół Marfana jest obecnie chorobą nieuleczalną, natomiast leczenie dotyczy jej skutków oraz skupia się na zapobieganiu ich powstawaniu.
Zespół Marfana – operacje
Nawet u noworodków podejmuje się działania operacyjne mające na celu poprawę stanu zdrowia. W największej liczbie są to operacje serca związane z niedomykalnością zastawek oraz postępującą niewydolnością serca. Mogą to być operacje poprawiające działanie zastawek, całkowita ich wymiana lub nawet przeszczep serca. Drugą grupą zabiegów są te związane z oczami. Tutaj najczęściej są to operacje zapobiegające całkowitej lub częściowej utracie wzroku.
Zespół Marfana – farmakologia
W leczeniu zapobiegawczym stosuje się β-adrenolityki(na przykład metroprolol), blokery kanału wapniowego(antagoniści wapnia) lub ACEI, czyli inhibitory konwertazy angiotensyny(kaptopryl, enalapryl). Leki te mają za zadanie ochronić serce oraz układ krwionośny przed negatywnymi skutkami zespołu Marfana w układzie sercowo-naczyniowym. Powodują one obniżenie ciśnienia krwi, obniżają częstość skurczów oraz odpowiadają za spowolnienie postępującego poszerzania aorty a także eliminują arytmię serca. Stosowanie tych leków powoduje znaczny wzrost długości życia osób z MFS.
Zespół Marfana – rehabilitacja
Bardzo ważna jest również szybka i regularna rehabilitacja narządów ruchu. Problemy z tkanką łączną powodują niższe napięcie mięśniowe u dzieci z ZM. Regularne wizyty u rehabilitanta i ćwiczenia w domu pomogą w prawidłowym rozwoju ruchowym dziecka.
Rokowania u niemowląt z zespołem Marfana
Rokowania w przypadku niemowląt z zespołem Marfana zależą od nasilenia choroby. Jeżeli dziecko ma noworodkowy zespół Marfana, czyli ciężką postać tego zespołu to wiąże się to z dużą liczbą zagrożeń dla noworodka. W lżejszych postaciach choroby średnia życia osób z MFS może już nie odbiegać od średniej dla osób zdrowych. Możliwe jest to jednak tylko przy dobrej opiece lekarskiej oraz stałym nadzorze kardiologicznym. Regularna rehabilitacja oraz stałe przyjmowanie leków osłaniających powoduje, że osoby z MFS mogą funkcjonować całkowicie samodzielnie przez całe życie.
W czasach, gdy poziom medycyny jest tak wysoki i powszechnie dostępna jest recepta online utrzymanie odpowiedniej kontroli tej choroby jest najzupełniej możliwe i prowadzi do bardzo długiego życia pomimo tego ciężkiego schorzenia. Badania takie jak echo serca wszyscy chorzy z zespołem Marfana powinni wykonywać co roku przez całe życie. Wizyty u okulisty powinny również być realizowane raz w roku a w okresie intensywnego wzrostu dziecka nawet co pół roku. Podobnie często powinna odbywać się konsultacja ortopedyczna.
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
