Wszystko, co ważne na temat wrzodów na żołądku – co jeść, jak leczyć?

Choroba wrzodowa żołądka to bardzo częste schorzenie w naszej populacji. Szacuje się, że wrzody na żołądku występują u nawet 10% osób dorosłych [1]. Jak się objawiają wrzody żołądka? Co to jest? Na czym polega diagnostyka i leczenie? Czy odpowiednio zbilansowana dieta wystarczy, aby uniknąć nawrotów choroby wrzodowej? Podpowiadamy. 

Wrzody na żołądku – jak powstają?

Wrzody na żołądku (inaczej choroba wrzodowa żołądka) powstają wskutek zaburzenia funkcji błony śluzowej – znajdujące się w niej ubytki sprawiają, że tkanki nie są chronione przed czynnikami drażniącymi, takimi jak np. soki trawienne. W rezultacie na ścianie żołądka pojawiają się nacieki zapalne oraz nadżerki [1]. 

• Nerwica żołądka – objawy, przyczyny i leczenie.
• Zapalenie żołądka – przyczyny i objawy. Jak leczyć?
• Jelitówka bez wymiotów – czy to możliwe? Czy to oznaka innej choroby?

Najczęstszą przyczyną wrzodów żołądka jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori – drobnoustrój odpowiada za wywołanie choroby wrzodowej u około 70% chorych [1]. Co jeszcze powoduje wrzody żołądka? Przyczyny owrzodzenia żołądka niezwiązane z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori to [2] [3] [4]: 

• palenie tytoniu;
• przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub kortykosteroidów; 
• spożywanie nadmiernych ilości alkoholu;
• stresujący tryb życia; 
• uwarunkowania genetyczne.

Co jeszcze może powodować wrzody żołądka? Od czego zależy choroba? Do czynników, które znacznie zwiększają ryzyko powstania wrzodów na żołądku, zalicza się także nieprawidłowy sposób odżywiania się [3] [4]. 

Czym są wrzody na żołądku?

Choroba wrzodowa żołądka przyczynia się do powstawania owrzodzeń w obrębie błony śluzowej żołądka. Schorzenie to wiąże się z potencjalnie niebezpiecznymi powikłaniami, dlatego w sytuacji, gdy u pacjenta występuje przewlekły ból brzucha lub inne objawy choroby wrzodowej żołądka, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza POZ, który następnie skieruje do specjalisty zajmującego się leczeniem chorób układu pokarmowego – gastroenterologa. Po wdrożeniu leczenia pacjent nie musi się każdorazowo udawać na wizytę stacjonarną, aby odebrać receptę na leki. O wiele wygodniejszym rozwiązaniem jest recepta przez internet. Dokument wystawiony przez Internet można zrealizować szybko w każdej aptece i dzięki temu kontynuować kurację zgodnie z zaleceniami lekarskimi i bez żadnych przerw. 

Objawy wrzodów na żołądku

Jak manifestują się wrzody żołądka? Objawy choroby wrzodowej to [1] [5]:

• bóle głodowe;
• dyskomfort w nadbrzuszu; 
• nudności i/lub wymioty;
• piekący ból brzucha; 
• utrata apetytu;
• zgaga.

Jeśli choroba jest w początkowym stadium, zdarza się, że jej przebieg jest bezobjawowy. 

Diagnostyka – badania niezbędne do rozpoznania wrzodów na żołądku 

Diagnostyka wrzodów żołądka opiera się o metody inwazyjne i nieinwazyjne. Do metod inwazyjnych należy badanie endoskopowe – gastroskopia [5]. Polega ono na pobraniu wycinków tkanek do badania histopatologicznego, dzięki czemu można potwierdzić lub wykluczyć chorobę wrzodową. Natomiast nieinwazyjne metody diagnostyczne to [5]: 

• badanie stolca pod kątem obecności bakterii Helicobacter pylori; 
• badanie krwi pod kątem przeciwciał przeciwko bakterii Helicobacter pylori; 
• radiologiczne badanie kontrastowe górnego odcinka przewodu pokarmowego;
• test oddechowy – badanie polega na ocenie stężenia wydychanego węgla, pochodzącego z rozkładu mocznika przez enzymy bakterii Helicobacter pylori [6].

Badania na obecność bakterii Helicobacter pylori wykrywają zakażenie bakterią – na ich podstawie nie można postawić diagnozy owrzodzenia żołądka. 

Jak wygląda leczenie wrzodów żołądka?

Leczenie wrzodów na żołądku zależy od przyczyny schorzenia oraz stadium zaawansowania [1]. W przypadku osób zakażonych bakterią Helicobacter pylori zalecane są antybiotyki oraz leki, które zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego. Co na wrzody żołądka może przepisać lekarz? Zalecanym leczeniem pierwszego wyboru jest tzw. terapia poczwórna z bizmutem [7], czyli stosowanie przez 14 dni IPP, cytrynianu bizmutu oraz dwóch antybiotyków. Alternatywną metodą leczenia jest tzw. terapia poczwórna bez bizmutu (równoczesne stosowanie przez 14 dni czterech leków: IPP, amoksycyliny i klarytromycyny oraz metronidazolu lub tynidazolu) lub tzw. klasyczna terapia potrójna (stosowanie przez 14 dni trzech leków – IPP oraz dwóch antybiotyków) [7]. 

Jeśli choroba wrzodowa żołądka nie ma związku z zakażeniem bakterią Helicobacter pylori, wdrażana jest farmakoterapia. Lekarz może przepisać choremu preparaty zobojętniające sok żołądkowy, blokery receptorów histaminowych H2, a także inhibitory pompy protonowej [4]. Wysoką skuteczność w leczeniu wrzodów żołądka wykazują leki takie jak esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol oraz pantoprazol. Poza przyjmowaniem preparatów leczniczych zgodnie z zaleceniami lekarza wskazana jest również modyfikacja stylu życia oraz stosowanie odpowiedniej diety. Po zakończeniu leczenia wykonywana jest kontrolna gastroskopia.  

W sytuacji, gdy doszło do wystąpienia powikłań wrzodów żołądka, takich jak perforacje czy też krwawienia, stosowane są metody chirurgiczne. Lekarz może zadecydować o subtotalnej resekcji żołądka lub wagotomii [4]. Po wykonaniu zabiegu konieczna jest co najmniej 2 tygodniowa hospitalizacja, a także wprowadzenie restrykcyjnej diety oraz modyfikacja stylu życia. 

Ostre dolegliwości towarzyszące wrzodom żołądka

Choroba wrzodowa żołądka może prowadzić do poważnych powikłań. Czym grożą nieleczone wrzody żołądka? Skutki zbagatelizowania tego schorzenia to [4]: 

• krwawienia z układu pokarmowego (w tym także zagrażające życiu);
• niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza;
• niedrożność przewodu pokarmowego;
• perforacje – przedziurawienie ściany żołądka stanowi pilne wskazanie do interwencji chirurgicznej.

Do lekarza należy się zgłosić natychmiast po zauważeniu objawów alarmowych takich jak nagłe chudnięcie, wymioty krwią czy też smoliste stolce. Wymienione symptomy wskazują na konieczność hospitalizacji [1]. 

Wrzody żołądka a zmiana stylu życia

Skuteczność leczenia wrzodów na żołądku zależy w dużym stopniu od dyscypliny pacjentów i stosowania się do zaleceń lekarskich związanych ze stylem życia. W trakcie leczenia, a także po jego zakończeniu wskazane jest [1] [3]: 

• regularne spożywanie posiłków, z wyjątkiem produktów, które nasilają lub wywołują dolegliwości;
• unikanie przyjmowania niektórych leków (np. kwasu acetylosalicylowego, potocznie nazywanego aspiryną);
• unikanie sytuacji stresowych;
• zaprzestanie palenia tytoniu oraz rezygnacja z innych używek. 

Dieta na wrzody żołądka powinna zostać opracowana przez dietetyka. Jej najważniejsze zasady to [3] [8] [9]: 

• ograniczenie lub całkowite wyeliminowanie spożycia soli, octu oraz ostrych przypraw;
• ograniczenie ilości spożywanego błonnika oraz innych artykułów żywnościowych o działaniu wzdymającym;
• popijanie leków wodą niegazowaną;
• przypilnowanie, aby posiłki miały umiarkowaną temperaturę – nie mogą być ani za zimne, ani zbyt gorące;
• regularne spożywanie posiłków, co 3-4 godziny; 
• rezygnacja z używek;
• rezygnacja z napojów gazowanych i zawierających kofeinę;
• spożywanie niewielkich porcji jedzenia, bez pośpiechu i zdenerwowania; 
• unikanie potraw pieczonych i smażonych;
• unikanie produktów ciężkostrawnych i bogatych w tłuszcz; 
• unikanie produktów, które drażnią błonę śluzową żołądka lub pobudzają wydzielanie kwasu żołądkowego. 

Przestrzeganie wszystkich wymienionych powyżej zaleceń zwiększa szansę na całkowite wyeliminowanie objawów wrzodów na żołądku. 

Poza czynnikami związanymi z modyfikacją stylu życia bardzo ważne jest także zmniejszenie ryzyka ponownego zakażenia bakterią Helicobacter pylori poprzez przestrzeganie zasad higieny, w tym w szczególności w obrębie jamy ustnej [9]. 

Profilaktyka – jak zapobiegać wrzodom żołądka? 

W profilaktyce choroby wrzodowej istotną rolę odgrywają nawyki żywieniowe. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia tego schorzenia, warto wykluczyć z diety potrawy, które pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Niewskazane zatem są [10]: 

• desery z dużą ilością cukru; 
• jaja gotowane na twardo, smażone na tłuszczu lub podawane z majonezem; 
• mięsa tłuste oraz wysokoprzetworzone; 
• ostre przyprawy: chrzan, musztarda, ocet, papryka, pieprz;
• produkty mleczne – jogurty, kefiry, sery żółte, topione i pleśniowe; 
• produkty zbożowe – świeże pieczywo, potrawy z dodatkiem mąk, smażone na tłuszczu lub polewane tłuszczem; 
• słodycze; 
• surowe owoce;
• warzywa kapustne i grzyby; 
• ziemniaki – smażone, w formie frytek, chipsów lub placków ziemniaczanych; 
• zupy rybne oraz gotowane na wywarach z kości i mięsa. 

W profilaktyce wrzodów na żołądku bardzo ważne jest także, aby ograniczyć stres, unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które uszkadzają błonę śluzową żołądka oraz zrezygnować z używek i palenia papierosów. 

W powstawaniu wrzodów żołądka odgrywają rolę również czynniki genetyczne. Naukowcy przypuszczają, że identyfikacja wszystkich genów, które odpowiadają za większą podatność na wrzody trawienne, pozwoliłaby w przyszłości  lepiej oceniać ryzyko genetyczne u pacjentów i co za tym idzie, zwiększyć skuteczność profilaktyki [11].