Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Skolioza to deformacja kręgosłupa, w przypadku której dochodzi do skrzywień w płaszczyznach czołowej, strzałkowej i poziomej kręgosłupa. Wyróżnić można różne typy skolioz, a także różne stadia ich rozwoju – każda z nich wymaga jednak konsultacji z lekarzem. Zastanawiasz się, na czym polega diagnostyka tego zniekształcenia, rokowanie i skuteczność terapii? Czy zmiany są odwracalne, czy też długotrwałe? Kiedy stawia się nacisk na operacje, a kiedy wystarczy tylko ćwiczyć? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w artykule. Podpowiadamy również, czy możliwe jest zapobieganie tej wadzie i jak można nie dopuścić do rozwoju skoliozy.
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Skolioza – czym jest?
Wada postawy ciała, która często bywa diagnozowana u dzieci to skolioza. Co to właściwie jest? Gdy lekarz ma na myśli skoliozę, mówi o schorzeniu trójpłaszczyznowym. W przypadku skoliozy kąt skrzywienia kręgosłupa wynosi więcej niż 10 stopni i wbrew pozorom nie jest to jedynie skrzywienie w płaszczyźnie bocznej kręgosłupa. W związku z charakterem trójpłaszczyznowym do skoliozy dochodzi poprzez skrzywienie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej, strzałkowej i poziomej. W związku z takim odchyleniem kręgosłupa powstaje asymetria, a kręgosłup przybiera kształt litery S, co ma niebagatelne znaczenie, jeśli chodzi o możliwości ruchowe pacjenta, czy też jego stabilność.
U kogo pojawia się skolioza?
Zazwyczaj mówi się o tej wadzie w przypadku dzieci i dorastającej młodzieży, jednak należy mieć na uwadze, że skolioza może pojawić się u człowieka w różnym wieku. Skrzywienie kręgosłupa może być prawostronne i lewostronne, a jego umiejscowienie może dotyczyć odcinka piersiowego lub granicy odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa (rzadko skolioza obejmuje jedynie lędźwiowy odcinek kręgosłupa). W przypadku wystąpienia skoliozy może dochodzić do zaburzenia równowagi, ponadto następuje przesunięcie środka ciężkości.
Co w przypadku potwierdzenia skoliozy?
Czy skoliozę faktycznie należy leczyć? A może wystarczy jedynie obserwacja, czy nieleczona wada się nie pogłębia? Odpowiedź jest tu jednoznaczna. Skoliozy zdecydowanie nie należą do wad, które ustępują samoczynnie. Co gorsza – nieleczone odpowiednio mogą się pogłębiać. W wielu przypadkach deformacja może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Kontakt z lekarzem w przypadku podejrzenia skoliozy jest niezbędny, podobnie jak pozostawanie pod opieką lekarza na czas rehabilitacji. Wady kręgosłupa to nie schorzenia, na które wystarczy połknąć przepisane leki, by odeszły w niepamięć – wymagają systematycznej pracy i regularnych ćwiczeń. Gdy pojawiają się bóle kręgosłupa i pleców, pomóc może recepta online. Umożliwia ekspresową konsultację z lekarzem, bez potrzeby wcześniejszej rezerwacji wizyty.
Rodzaje skoliozy
Skolioza to poważna choroba, która uwidacznia się najlepiej zwłaszcza przy pochylaniu się do przodu. Może być podzielona na podtypy. Wyróżnić można na przykład dwa główne rodzaje skoliozy, czyli skoliozy strukturalne i skoliozy funkcjonalne (czynnościowe). Skoliozy strukturalne dotyczą utrwalonych zmian w obrębie kręgów czy krążków międzykręgowych, ponadto mogą wiązać się także ze zmianami dotyczącymi powięzi, torebek stawowych, mięśni i więzadeł. Wiążą się ze zniekształceniem klatki piersiowej i mogą wpływać na proces oddychania czy krążenia. Skoliozy czynnościowe to natomiast zmiany wtórne dotyczące innych dolegliwości, które nie dotyczą kręgosłupa, a więc mają charakter odwracalny, o ile w porę się zareaguje. Mowa między innymi o skróceniu jednej kończyny dolnej.
Podziału można również dokonać, biorąc pod uwagę to, skąd pochodzi u pacjenta skolioza kręgosłupa. Wówczas wyróżnić można skoliozy idiopatyczne, których pochodzenia nie można ustalić, ale najczęściej pojawiają się w związku z bardzo szybkim wzrostem dzieci oraz młodzieży. W podziale uwzględnić należy również skoliozy mięśniopochodne, neuropochodne oraz kostnopochodne. Skoliozy mięśniopochodne, neuropochodne i kostnopochodne można podzielić na kolejne podgrupy. Mogą być one bowiem wrodzone lub łączyć się z innymi czynnikami (np. skoliozy porażenne).
Przyczyny skoliozy
Należy wiedzieć, że skolioza może powstawać z różnych przyczyn i może być zarówno wrodzona, jak i nabyta. Jeśli chodzi o czynniki, które najczęściej przyczyniają się do rozwijania się skoliozy, wyróżnić można pewne uwarunkowania genetyczne, a także choroby przewlekłe i neurologiczne. Do rozwinięcia się skoliozy przyczynia się często nieprawidłowa postawa w czasie spoczynku i mobilności, złe nawyki podczas chodzenia (np. noszenie plecaka na jednym ramieniu) czy też brak aktywności fizycznej. Skolioza przyczyny może mieć związane również ze zwyrodnieniem stawów lub osłabieniem stabilizacji centralnej, ponadto przyczynić mogą się do niej zaburzenia równowagi lub centralnego mechanizmu antygrawitacyjnego, a nawet różnice w długości kończyn.
Objawy skoliozy
Skolioza większości z nas kojarzy się wyłącznie z rysunkiem z książek, w którym zaznaczony był kolorem wygięty bocznie kręgosłup. Nierówna linia kręgosłupa to jednak nie jest jedyny objaw, który można zauważyć u osoby z tą wadą postawy.
- Oprócz wygięcia bocznego kręgosłupa, osoba ze skoliozą może mieć również nierówno ustawione barki i biodra (tzw. nierówność bioder i barków).
- Skolioza objawy daje również w postaci odstających lub nierównomiernie ustawionych łopatek, a ponadto wyróżniać może się asymetrycznym wcięciem w talii (z jednej strony jest ono większe niż z drugiej). Często występują również objawy powiązane – m.in. widoczna jest dobrze asymetria pleców, czyli uwypuklenie jednej strony.
- Kolejne objawy skoliozy to wyraźne przenoszenie ciała na jedną stronę i ból kręgosłupa, a nawet garb żebrowy, który umiejscawia się w odcinku piersiowym, czy też wał mięśniowy w odcinku lędźwiowym.
- Nierzadko skolioza powoduje bóle pleców i żeber. Wiązać się mogą z nią również bolące mięśnie.
- Zaawansowana deformacja może doprowadzić nawet do zaburzeń pracy serca i płuc ze względu na ucisk, który powodowany jest przez żebra.
Skolioza — rozpoznanie
Podejrzenie skoliozy nie powinno być lekceważone, gdyż tylko wczesne rozpoznanie tej wady postawy daje szanse na to, że nie będzie się ona pogłębiać. Rozpoznanie skoliozy dokonywane jest w oparciu o wywiad medyczny z pacjentem, badanie fizykalne, a także badania dodatkowe. Lekarz bierze pod uwagę postawę ciała pacjenta, ustawienie jego miednicy i barków, wygląd klatki piersiowej i linii kręgosłupa. Wykonuje się również zdjęcie RTG, dzięki któremu można określić kąt skrzywienia według skali Cobba. To na podstawie wyniku kąta Cobba ustalane są dalsze działania terapeutyczne. By wyliczyć kąt Cobba, bierze się pod uwagę górny i dolny kręg krańcowy skrzywienia kręgosłupa pacjenta. Skolioza i jej zaawansowanie określane są na podstawie wyliczeń. Zgodnie z nimi:
- kąt skrzywienia nieprzekraczający 10 stopni – postawa skoliotyczna, która wymaga obserwacji oraz regularnej kontroli, a także codziennej korekcji postawy,
- kąt skrzywienia przekraczający 10 stopni ale nieprzekraczający 24 stopni – skolioza wymagająca ćwiczeń i rehabilitacji,
- kąt skrzywienia przekraczający 24 stopnie ale nieprzekraczający 40 stopni – skolioza, która wymaga stosowania gorsetów ortopedycznych,
- kąt skrzywienia przekraczający 40 stopni – skolioza, która zazwyczaj wymaga operacji.
Skolioza u dzieci i dorosłych
U najmłodszych dzieci skolioza jest zazwyczaj idiopatyczna. Jeśli na tym etapie dojdzie do zaniedbań lub lekceważenia wady, skrzywienie może bardzo szybko postępować, a rokowania nie będą najlepsze. W przypadku skoliozy idiopatycznej nie ma wskazań do zwalniania dzieci z zajęć wychowania fizycznego. Jeśli skolioza u dzieci rozwija się latami, ciężko będzie z nią potem walczyć. Skoliozy młodzieńcze, które pojawiają się u nastolatków w okresie intensywnego wzrostu, zazwyczaj nie są tak zaawansowane jak w wieku dziecięcym, choć zdarzają się częściej. W miarę wzrostu dziecka niekorygowana skolioza postępuje i pojawiają się kolejne jej objawy, w tym np. garb żebrowy czy mięśniowy wał lędźwiowy. Obecność garbu na plecach nierzadko może stać się przyczyną braku akceptacji własnego ciała, ale to jeden z najmniejszych problemów z tym związanych.
Skolioza u dorosłych to najczęściej wada zwyrodnieniowa, która wiąże się zwykle z zapaleniem stawów (spondyloza), zwyrodnieniem stawów, osteoporozą czy złamaniami kręgów. Dochodzi wówczas do osłabienia więzadeł i mięśni oraz nieprawidłowości kostnych, skąd już tylko krok do skoliozy.
Do jakiego lekarza wybrać się ze skoliozą?
Zmiany dotyczące krzywizny kręgosłupa zazwyczaj rozwijają się stopniowo. Oznacza to, że zaawansowana skolioza nie pojawia się z dnia na dzień. Regularna kontrola swojego stanu zdrowia pozwoli zatem w zarodku wykryć nieprawidłowości związane z kręgosłupem i wdrożyć odpowiednie działania. Tu należy podkreślić istotę rutynowych badań przesiewowych dzieci i młodzieży. Z podejrzeniem skoliozy najlepiej w pierwszej kolejności udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Na podstawie wywiadu i badania fizykalnego będzie on w stanie już wiele powiedzieć o zauważalnych nienaturalnych krzywiznach kręgosłupa i ich widocznych konsekwencjach. Lekarz wypisze wówczas skierowanie do ortopedy. Deformacjami zajmuje się nie tylko ortopeda – często konieczna może okazać się również wizyta u neurologa lub chirurga. Gdy problemem pacjenta jest skolioza, fizjoterapia również będzie niezbędna, więc pacjent zostanie skierowany do fizjoterapeuty.
Skolioza kręgosłupa — leczenie
Wcześniej wspomniano już, że skolioza może być w różnych stadiach zaawansowania. Leczenie dobiera się między innymi do kąta skrzywienia kręgosłupa, jednak bierze się pod uwagę również czynniki dodatkowe, w tym wiek pacjenta, pochodzenie skoliozy, a także tempo jej progresji i nasilenie objawów neurologicznych. Celem jest redukcja deformacji i utrwalenie prawidłowej postawy, a także eliminacja dolegliwości towarzyszących pacjentowi. Jeśli leczenie rozpocznie się odpowiednio wcześnie, możliwe jest często częściowe cofnięcie negatywnych skutków skoliozy. Gdy w grę wchodzi skolioza, ćwiczenia odgrywają bardzo dużą rolę, jeśli chodzi o zatrzymanie postępowania skrzywienia. Dobierane są indywidualnie przez fizjoterapeutę, dzięki czemu mają wzmacniać siłę mięśniową i redukować progresję skoliozy. Oprócz ćwiczeń rehabilitacyjnych stawia się również na ćwiczenia oddechowe i sprawnościowe.
Niestety nie istnieje obecnie lek, który może całkiem wyeliminować taką wadę kręgosłupa. Gdy u pacjenta zdiagnozowana zostanie skolioza, leczenie nie będzie trwać tygodnia czy miesiąca. Należy przygotować się na długotrwałą walkę przy wsparciu specjalistów, a także systematyczną pracę nad sylwetką w domu. Niejednokrotnie stawia się również na zabiegi dodatkowe, w tym naświetlanie, masaż czy kąpiele solankowe. W niektórych przypadkach konieczny będzie gorset ortopedyczny. Zdarza się również, że sugerowana jest operacja skoliozy. Czy warto ją wykonać, z pewnością doradzi pacjentowi indywidualnie lekarz, biorąc pod uwagę nasilenie wady, jej postępowanie, wiek pacjenta i towarzyszące mu w związku ze skoliozą dolegliwości.
Profilaktyka skoliozy — czy da się jej zapobiec?
Wiesz już, że skolioza nie ustąpi z tygodnia na tydzień. Jeśli u pacjenta występuje skolioza, rehabilitacja nie powinna być lekceważona. Wada wymaga systematycznych ćwiczeń ze specjalistą i w warunkach domowych. Życie ze skoliozą to także pilnowanie prawidłowej postawy na co dzień i postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza. Wskazania przy leczeniu skoliozy to również zwrócenie uwagi na codzienność życia. Zalecane jest spanie na twardym materacu, proste siedzenie przy biurku czy stole, korzystanie z wyprofilowanych odpowiednio krzeseł i mebli dostosowanych do swojego wzrostu (dobranie ich do wielkości bardzo ważne jest zwłaszcza w przypadku dzieci). Konieczna może być również redukcja masy ciała danej osoby.
Pacjent zmagający się ze skoliozą może zmagać się z bólami kręgosłupa i dolegliwościami powiązanymi ze swoim skrzywieniem – unikać należy zatem czynności, które problemy te mogą pogłębiać. Do przeciwwskazań przy skoliozie należy na przykład jazda konna, która nie sprzyja skrzywionemu kręgosłupowi. Na deformację dobrze działa jednak pływanie i gimnastyka korekcyjna. Lekarze polecają również czasem wkładki lub buty ortopedyczne, w zależności od stopnia wady.
Czy skoliozie można zapobiec?
Wiele osób zastanawia się, czy skoliozie można zapobiec. Biorąc pod uwagę przyczyny jej powstawania, nie można postawić jednoznacznej odpowiedzi. Do skoliozy przyczynić mogą się wady wrodzone lub schorzenia, które są niezależne od pacjenta – wówczas skoliozie nie można zapobiec. Są również jednak czynniki, na które pacjent jak najbardziej ma wpływ. Jeśli skrzywienie kręgosłupa jest niewielkie i pacjent ma tzw. postawę skoliotyczną, powinien na przykład szczególnie skupić się na prawidłowej postawie ciała. Mowa zarówno o postawie tułowia w czasie pracy i nauki, jak również w czasie odpoczynku, siedzenia czy mobilności. Dużą rolę odgrywają w tym przypadku nawet z pozoru bardzo błahe i nieistotne sprawy, jak prawidłowe noszenie plecaka, nieunikanie aktywności fizycznej, czy też noszenie zalecanych przez lekarza wkładek do butów.
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
