Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Owulacja to proces, w którym dojrzała komórka jajowa jest uwalniana z jajnika. Następnie gameta przesuwa się w dół jajowodu i pozostaje tam przez 12 do 24 godzin, podczas których może dojść do zapłodnienia. Co to jest jajeczkowanie? Na czym polega owulacja? Kiedy występuje jajeczkowanie? Jak oblicza się owulację?
Spis treści
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?
Co to jest owulacja?
Można zastanawiać się, jaka jest różnica między owulacją a jajeczkowaniem. Odpowiedź jest prosta — oba terminy odnoszą się do tego samego procesu, podczas którego z jajnika uwalniana zostaje dojrzała komórka jajowa. Bywają jednak przypadki, kiedy jajeczkowanie jest utrudnione. Przykładowo może to mieć miejsce w przypadku zaburzeń gospodarki hormonalnej. Nie należy ich bagatelizować, ponieważ początkowo drobne problemy mogą przerodzić się w poważne stany chorobowe. Z tego powodu często zaleca się, żeby pacjentki stosowały tabletki antykoncepcyjne, które pozwolą unormować poziom hormonów w organizmie.
Jak wygląda owulacja?
Proces owulacji rozpoczyna się, gdy podwzgórze (część mózgu) produkuje hormon uwalniający gonadotropiny (GnRH), a w efekcie uwalnianie gonadotropin — hormonu folikulotropowego (FSH) i hormonu luteinizującego (LH). Między szóstym a czternastym dniem cyklu miesiączkowego FSH powoduje dojrzewanie pęcherzyków w jednym jajniku. W dniach od 10 do 14 cyklu jeden z rozwijających się pęcherzyków tworzy w pełni dojrzałą komórkę jajową. Około 14 dnia cyklu miesiączkowego nagły wzrost poziomu LH powoduje, że jajnik uwalnia gametę. Wówczas ma miejsce owulacja.
Po opuszczenia jajnika komórka jajowa przemieszcza się przez dół jajowodu, gdzie może spotkać plemniki w celu zapłodnienia. Gameta przeżywa tylko 12 do 24 godzin po owulacji. Jeśli plemniki nie zapłodnią komórki jajowej, gameta obumiera. W przeciwieństwie do komórki jajowej plemniki mogą przetrwać w ciele przez kilka dni. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, czyli połączenia gamety żeńskiej z męską, zapłodniona komórka jajowa przemieszcza się do macicy. Tam przyczepia się do błony śluzowej macicy. Nazywa się to implantacją.
Organizm uwalnia istotne hormony — estrogen i progesteron, powodując pogrubienie endometrium, co umożliwia dostarczanie składników odżywczych potrzebnych blastocyście do wzrostu i ostatecznie rozwinięcia się w dziecko. Zachodzą istotne procesy komórkowe – niektóre komórki rozwijają się w płód, inne tworzą łożysko – a wzrost stężenia hormonów w organizmie sygnalizuje, że w macicy rozwija się płód.
W przeciętnym 28-dniowym cyklu miesiączkowym owulacja występuje około 14 dnia przed początkiem następnej miesiączki. Dokładny czas jest różny, a zdrowy cykl menstruacyjny może trwać od 21 do 35 dni. Pomocne może być śledzenie cyklu miesiączkowego za pomocą aplikacji w telefonie lub kalendarza. Może to pomóc w określeniu, kiedy owulacja jest najbardziej prawdopodobna.
Warto przy jajeczkowaniu wspomnieć również o dniach płodnych. Okno płodności w cyklu wynosi około 7 dni. Jest to związane z tym, że plemniki w drogach rodnych mogą w sprzyjających warunkach przerwać do 5 dni. W związku z tym okno płodności wynosi – 5 dni przed jajeczkowaniem, dzień owulacji i dzień po niej.
Obliczanie jajeczkowania na podstawie początku i końca cyklu
Określenie dokładnego terminu owulacji może być trudne. Istnieje kilka metod, których można używać do śledzenia cyklu miesiączkowego i oszacowania, kiedy wystąpi jajeczkowanie.
Niektóre osoby posługują się wykresami czy metodą kalendarzową. Wówczas analizują sześć ostatnich cykli menstruacyjnych, aby określić, kiedy wystąpiły dni płodne. Warto śledzić swój cykl w notesie lub aplikacji na telefonie przez kilka miesięcy. Zaleca się zwracanie uwagi na wszelkie nietypowe objawy. Aby obliczyć, kiedy może wystąpić owulację, należy znaleźć swój najkrótszy i najdłuższy cykl danym okresie. Następnie od najkrótszego cyklu trzeba odjąć 18 dni, a od najdłuższego cyklu – 11 dni. Te dwie liczby określają dni w cyklu, w których jest się najbardziej płodną.
Kolejna metoda obliczania jajeczkowania polega na monitorowaniu śluzu szyjkowego. Śluz jest wytwarzany przez gruczoły znajdujące się przy ujściu szyjki macicy. W zależności od fazy cyklu menstruacyjnego zmienia się jego charakter w tym konsystencja i zabarwienie. Jeśli wydzielina jest gęsta, biała i nieelastyczna oznacza to dni niepłodne, ponieważ śluz nie umożliwia przepuszczenia plemników do komórki jajowej. Tuż przed owulacją śluz szyjkowy staje się przezroczysty i rozciągliwy (jak białko jaja). Ta konsystencja ułatwia plemnikom transport na spotkanie z komórką jajową.
Dobrze również monitorować położenie szyjki macicy. W trakcie owulacji szyjka staje się miękka, jest położona wyżej, a jej ujście jest wilgotne i otwarte. Natomiast podczas dni niepłodnych szyjka staje się twarda, jest nisko położona, a ujście się zamyka.
Warto również zwracać uwagę na swoją temperaturę spoczynkową. Temperatura organizmu nieznacznie wzrasta podczas owulacji (zazwyczaj około 0,2 do 0,5 stopnia Celsjusza). Należy codziennie rano mierzyć temperaturę za pomocą termometru cyfrowego. Ta metoda działa tylko wtedy, gdy pomiaru dokonuje się tuż przed wstaniem z łóżka i wykonaniem jakiejkolwiek czynności. Wyniki trzeba zapisywać przez kilka miesięcy i notować, w którym dniu cyklu następuje wzrost temperatury.
Do wykrywania jajeczkowania przydają się testy owulacyjne. Działają podobnie do domowych testów ciążowych. Na pasek wskaźnikowy należy nanieść próbkę moczu. Testy owulacyjne mają na celu wykrywanie hormonu luteinizującego w moczu. W niektórych przypadkach badania dokonuje się na próbce śliny.
Bolesne jajeczkowanie — czy powinno niepokoić?
Wiele osób odczuwa ból owulacyjny, czyli skurcze lub dolegliwości bólowe w okolicy podbrzusza, brzucha czy dolnej partii pleców. Ból zazwyczaj jest odczuwalny po jednej stronie — tam, gdzie została uwolniona komórka jajowa. Ból w czasie owulacji może być również spowodowany stanem chorobowym, dlatego najlepiej skontaktować się z lekarzem, aby upewnić się, że ból nie jest czymś poważniejszym.
Trzeba zaznaczyć, że każda jednostka inaczej odczuwa symptomy owulacji. Najczęstszymi objawami są:
- tkliwość piersi,
- wzdęcia,
- delikatne krwawienie lub plamienie,
- zmiany w pozycji i twardości szyjki macicy,
- zagęszczenie śluzu szyjkowego,
- wzrost spoczynkowej temperatury ciała,
- zwiększony popęd seksualny,
- wahania nastroju,
- zmiany apetytu.
O czym może świadczyć brak jajeczkowania cyklu?
Brak owulacji ma miejsce, gdy komórka jajowa nie zostaje uwolniona z jajnika podczas cyklu miesiączkowego. Ponieważ w proces zaangażowane są liczne hormony, istnieje wiele przyczyn braku jajeczkowania.
Przyczyną braku owulacji jest brak równowagi hormonalnej, zwłaszcza hormonów biorących udział w owulacji, do których należą:
- Hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH).
- Hormon folikulotropowy (FSH).
- Hormon luteinizujący (LH).
Jednak nawet hormony, które nie są bezpośrednio zaangażowane w owulację, takie jak testosteron i prolaktyna, mogą wpływać na hormony potrzebne do owulacji. Następujące zaburzenia równowagi hormonalnej i stany mogą powodować brak owulacji.
Wysoki poziom androgenów (hiperandrogenizm).
Androgeny to grupa hormonów, które wspomagają rozwój i reprodukcję zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. Zazwyczaj androgeny są uważane za hormony specyficzne dla mężczyzn, ale organizm kobiety również wytwarza niewielką ilość hormonów androgenowych. Androgeny obejmują testosteron, androsteron i androstendion. Są wytwarzane przez gonady (jajniki lub jądra). U kobiet, które mają wyższy niż normalny poziom hormonów androgenowych we krwi, nazywa się to hiperandrogenizmem. Pęcherzyki jajnikowe zawierają komórki jajowe. Wysoki poziom androgenów może powodować, że te pęcherzyki pozostają małe, zamiast powiększać się i dojrzewać, tak jak powinny przed owulacją. Stany, które mogą powodować hiperandrogenizm obejmują:
- Zespół policystycznych jajników (PCOS).
- Otyłość.
- Problemy z nadnerczami.
- Zaburzenia przysadki mózgowej, takie jak zespół Cushinga lub akromegalia.
- Niektóre leki, takie jak sterydy anaboliczne.
Dysfunkcja przysadki mózgowej (hipogonadyzm hipogonadotropowy)
Przysadka mózgowa wytwarza hormon luteinizujący (LH) i hormon folikulotropowy (FSH), które są potrzebne do owulacji. Jeśli przysadka mózgowa nie uwalnia wystarczającej ilości LH i FSH, może to spowodować brak owulacji. Stany, które powodują zaburzenia funkcji przysadki mózgowej:
- Posiadanie bardzo niskiej masy ciała lub wskaźnika masy ciała (BMI).
- Uczestnictwo w długotrwałych nadmiernych lub intensywnych ćwiczeniach.
- Zespół Sheehana.
- Zespół Cushinga.
- Akromegalia.
- Guz przysadki mózgowej.
- Uszkodzenie przysadki mózgowej.
Wysoki poziom prolaktyny (hiperprolaktynemia)
Prolaktyna jest hormonem uwalnianym przez przysadkę mózgową, znanym głównie ze stymulowania produkcji mleka (laktacji). Prolaktyna hamuje również hormon luteinizujący (LH) i hormon folikulotropowy (FSH), które są potrzebne do owulacji. Z tego powodu duża ilość prolaktyny we krwi może powodować brak jajeczkowania. Stany, które mogą powodować hiperprolaktynemię obejmują:
- Karmienie piersią.
- Uszkodzenie przysadki mózgowej.
- Uszkodzenie lub choroba nerek, wątroby lub tarczycy.
- Niektóre leki, takie jak leki psychotropowe, narkotyki i leki stosowane w leczeniu wrzodów lub podwyższonego poziomu kwasu żołądkowego.
Niski poziom hormonów tarczycy (niedoczynność tarczycy)
Tarczyca wytwarza dwa hormony potrzebne do wielu ważnych funkcji organizmu: trójjodotyroninę (T3) i tyroksynę (T4). Niski poziom tyroksyny we krwi może zwiększyć ilość prolaktyny wytwarzanej przez przysadkę mózgową, a tym samym powodować brak owulacji. Stany, które mogą powodować niedoczynność tarczycy obejmują:
- Zapalenie tarczycy Hashimoto, choroba autoimmunologiczna.
- Stan po chirurgicznym usunięciu tarczycy.
- Radioterapia.
- Niektóre leki, takie jak lit.
W przypadku zaburzeń miesiączkowania warto udać się do specjalisty. Lekarz przeprowadzi odpowiednie badania, które pomogą dotrzeć do przyczyny stanu, dzięki czemu będzie możliwe wdrożenie leczenia.
Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?