Epizod depresyjny – jak go rozpoznać? Przyczyny i rodzaje

Epizody depresyjne są obserwowane częściej u kobiet niż mężczyzn. W szczególności z tego typu dolegliwościami zgłaszają się do lekarza panie w wieku pomiędzy 30 a 45 lat [5]. Co to jest epizod depresyjny i jak go rozpoznać? Ile trwa oraz na czym polega leczenie? Odpowiadamy na te pytania. 

Czym jest epizod depresyjny?

Na początek odpowiedzmy na pytanie, co to jest epizod depresyjny. Według definicji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) epizody depresyjne to okresy w życiu, które trwają co najmniej 2 tygodnie i obserwuje się podczas nich  charakterystyczne objawy depresji [1]. Za epizod depresyjny uważa się zarówno jednorazowe, jak i nawracające wystąpienie symptomów zgodnych z powyższą definicją [1]. 

• Czym objawia się depresja reaktywna?
• Antydepresanty bez recepty. Czy są bezpieczne?
• Przebieg choroby afektywnej jednobiegunowej.

Epizody depresyjne dzielą się na łagodne, umiarkowane, ciężkie oraz ciężkie z objawami psychotycznymi [2]. O ile epizod depresyjny o łagodnym nasileniu oraz epizod depresyjny umiarkowany, mogą powodować jedynie niewielkie upośledzenie czynnościowe, o tyle dwa ostatnie z wymienionych rodzajów epizodów depresyjnych są bardzo niebezpieczne. Nie tylko wpływają one negatywnie na codzienne funkcjonowanie chorego, ale także w ich przebiegu może dochodzić do wystąpienia myśli samobójczych, a nawet urojeń i irracjonalnych zachowań [2]. 

W sytuacji, gdy pacjent jest stale pod opieką lekarza psychiatry i zauważył u siebie objawy epizodu depresyjnego, pomoże jak najszybsza konsultacja ze specjalistą. W przypadku zaburzeń depresyjnych udanie się osobiście do lekarza może się jednak okazać bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Na szczęście pomoc można uzyskać dzięki rozwiązaniom takim jak e-wizyta czy recepta przez Internet. Lekarze współpracujący z podmiotami medycznymi, które świadczą usługi zdalnie, są dostępny zwykle przez 7 dni w tygodniu, przez 24 godziny na dobę. 

Jak objawia się epizod depresyjny?

Po czym poznać epizod depresyjny? Objawy mogą być bardzo różnorodne, obejmują one między innymi [1] [3]: 

• brak nadziei i wiary w siebie,
• gwałtowne wahania masy ciała,
• myśli samobójcze,
• niemożność odczuwania radości,
• obniżona samoocena, 
• obniżone samopoczucie, 
• osłabione reakcje emocjonalne,
• poczucie pustki, winy, bezwartościowości,
• problemy ze snem i zaburzenia rytmu okołodobowego, 
• smutek bez wyraźnego powodu, 
• spadek libido,
• spadek zainteresowań,
• trudności ze skupieniem uwagi, 
• utrata apetytu. 

W sytuacji, gdy wystąpił epizod depresji umiarkowany lub łagodny, objawy są nieznacznie nasilone i jest ich niewiele. Epizod depresji ciężki bez objawów psychotycznych znacznie zakłóca codzienne funkcjonowanie, natomiast dla depresji objawami psychotycznymi charakterystyczne są symptomy takie jak: omamy, urojenia czy też osłupienie depresyjne [13].  

Epizod depresyjny – przyczyny

Epizody depresyjne występują częściej u kobiet [4] [10]. Ryzyko wystąpienia epizodu depresyjnego jest większe, gdy [3]: 

• pacjent był świadkiem traumatycznych wydarzeń (np. wypadku lub śmierci bliskiej osoby), 
• pacjent choruje przewlekle, np. na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, miażdżycę, niedoczynność tarczycy Hashimoto lub stwardnienie rozsiane,
• pacjent ma problemy finansowe,
• wywiad rodzinny wskazał na depresję w rodzinie (nie jest to warunek konieczny do rozwoju depresji, zaburzenie może wystąpić również u osób bez historii depresji w rodzinie), 
• u pacjenta zdiagnozowano chorobę neurodegeneracyjną, taką jak np. choroba Alzheimera lub choroba Parkinsona).

Równolegle z epizodami depresyjnymi często występuje zespół przewlekłego zmęczenia. Schorzenie dotyczy aktywnych kobiet w wieku pomiędzy 30 i 45 lat, jak dotąd poznano jego etiologii ani częstotliwości występowania [5]. Charakterystyczne objawy wskazujące na  zespół przewlekłego zmęczenia zostały podzielone na dwa kryteria diagnostyczne [6]: 

• małe — ból gardła, bolesne powiększone węzły chłonne szyjne lub pachowe, bóle mięśniowe, nadmierna senność lub bezsenność, przedłużone uczucie ogólnego zmęczenia po wcześniej tolerowanym wysiłku fizycznym, niezlokalizowane bóle głowy o charakterze innym niż bóle głowy przed chorobą, wędrujący ból stawowy bez obrzęku i zaczerwienienia, zaburzenia pamięci i koncentracji,  
• duże — występowanie stałego lub nawracającego uczucia zmęczenia przez co najmniej 6 miesięcy, uczucie zmęczenia nieustępujące pomimo odpoczynku w łóżku, mające negatywny wpływ na aktywność zawodową i społeczną oraz życie prywatne.

Epizody depresyjne występują u nawet 40% osób chorujących na nowotwory, odsetek ten maleje do 15% w okresie remisji raka [7]. Czynnikami, które zwiększają ryzyko wystąpienia epizodu depresyjnego, są także [8] [9]: 

• uzależnienie od alkoholu, 
• zaobserwowanie epizodów depresyjnych w przeszłości.

Ile trwa epizod depresyjny?

Osoby zainteresowane zagadnieniem epizod depresyjny a depresja często poszukują także odpowiedzi na pytanie, ile wynosi długość epizodu depresyjnego, ile trwa zaburzenie nastroju. Okazuje się, że objawy mogą się utrzymywać przez co najmniej 2 tygodnie, przy czym, jeśli wdrożono odpowiednie leczenie, powinny one ustąpić w ciągu 3-6 miesięcy [11]. 

Epizod depresyjny – leczenie

W sytuacji zauważenia epizodu depresji, niezależnie od tego, czy jest to postać łagodna, epizod depresyjny o umiarkowanym nasileniu czy też ciężka depresja (w tym z objawami psychotycznymi), należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza psychiatry. Specjalista przeprowadzi obszerny wywiad, zleci także dodatkowe badania i na tej podstawie opracuje odpowiedni dla danego przypadku plan leczenia. Farmakoterapia przy epizodzie depresyjnym jest dobierana zgodnie z poniższymi zasadami [12]: 

• należy zastosować najmniejszą skuteczną dawkę leku, aby zminimalizować koszt terapii oraz ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, 
• najwcześniej po 2-4 tygodniach od rozpoczęcia leczenia trzeba ocenić jego skuteczność,
• gdy po 6-8 tygodniach od rozpoczęcia leczenia maksymalną dawką leku nadal brak poprawy stanu zdrowia, należy zmienić lek na inny należący do tej samej grupy lub, gdy to także nie da dobrego efektu, przepisać lek z innej grupy preparatów o działaniu antydepresyjnym, 
• przy pierwszym epizodzie depresji pacjent powinien przyjmować leki jeszcze przez minimum 6 miesięcy od ustąpienia objawów, natomiast kolejne epizody depresji należy leczyć do 2 lat od ustąpienia objawów, 
• w przypadku wystąpienia trzeciego epizodu depresji lekarz powinien rozważyć przepisanie go pacjentowi na stałe.

Leki przeciwdepresyjne dzielą się na kilka grup, różniących się pod względem mechanizmu działania [3] [12]: 

• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) blokują transport serotoniny do komórki nerwowej, powodując wzrost stężenia hormonu szczęścia w mózgu, wykazują również działanie przeciwlękowe,
• inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI) zwiększają stężenie serotoniny oraz noradrenaliny w mózgu, wykazują także działanie pzreciwbólowe, 
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD) blokują transport noradrenaliny i serotoniny do komórki nerwowej oraz wykazują działanie przeciwbólowe. Z uwagi na liczne możliwe działanie niepożądane, stosuje się je dopiero, gdy wcześniej zalecone preparaty okazały się nieskuteczne,
• inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) powodują zwiększenie stężenia serotoniny, noradrenaliny i dopaminy w mózgu, jednak leki te są bardzo trudne do stosowania, ponieważ mogą powodować liczne działania niepożądane oraz wchodzić w interakcje z innymi lekami,
• inne leki zwiększające stężenie serotoniny i/lub noradrenaliny i/lub dopaminy w mózgu. 

Dobór odpowiedniego leku zależy od czynników, takich jak [12]: 

• ogólny stan zdrowia pacjenta, 
• rodzaj leków przyjmowanych na stałe,
• stopień zaawansowania choroby, 
• występujące u pacjenta objawy depresyjne. 

O jakichkolwiek modyfikacjach w leczeniu decyduje tylko i wyłącznie lekarz, pacjent nie powinien samodzielnie zmieniać dawek leków czy też odstawiać zaleconych preparatów bez konsultacji z lekarzem. 

Poza farmakoterapią inne metody leczenia epizodów depresyjnych to także [3]: 

• psychoterapia (terapia poznawczo-behawioralna, terapia interpersonalna),
• terapia elektrowstrząsami (cykl składający się z 12 sesji jest zwykle stosowany u pacjentów, którzy nie reagują na farmakoterapię i mają skłonności samobójcze lub psychotyczne).