Czym jest zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne? Objawy i przyczyny

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) to myśli lub czynności wykonywane przez pacjentów natrętnie, których brak realizacji wywołuje najczęściej poczucie silnego lęku. Jest to dolegliwość, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie, dlatego osoby, które chcą powrócić do zdrowia, muszą skorzystać ze specjalistycznego leczenia. Co warto wiedzieć o obsesjach i kompulsjach? Jakie objawy towarzyszą chorym i jakie są przykłady zachowań obsesyjno-kompulsyjnych? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w artykule. 

Co to są zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne?

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, nerwica natręctw, nerwica anankastyczna i zespół anankastyczny – to różne nazwy tego samego schorzenia, które charakteryzuje się nawracającymi myślami lub natrętnymi czynnościami. Chory nie potrafi się od nich powstrzymać, ponieważ pojawia się u niego wówczas niepokój, lęk i napięcie. Zastanawiając się nad tematem, co to są zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, trzeba również dodać, że pacjent doskonale zdaje sobie sprawę z absurdalności swoich myśli/czynności, często wstydzi się ich i wykonuje je wbrew swojej woli, jednak nie potrafi nad nimi zapanować, gdyż brak ich realizacji wiąże się z paraliżującym i irracjonalnym lękiem. 

• Jak działają antydepresanty? Zastosowanie, działanie, rodzaje
• Czym jest depresja maskowana i jak ją rozpoznać?
• Czy leki na depresję bez recepty są bezpieczne i skuteczne?

Należy nastawić się na długotrwałe leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, które wymaga systematyczności i odpowiedzialnego podejścia ze strony pacjenta. Jeśli specjalista stwierdzi, że choremu niezbędna jest farmakoterapia, warto pamiętać o tym, że możliwa jest recepta przez internet. To znaczne ułatwienie, gdy natręctwa są nasilone i codzienne funkcjonowanie pacjenta jest utrudnione. Rozwiązanie to sprawdzi się także w sytuacji, gdy pacjent zapomni w porę zgłosić się do lekarza po kończący się lek. E-receptę można otrzymać nawet w 5 minut, bez wcześniejszej rejestracji i wychodzenia z domu. 

Charakterystyka zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.

Jak wspomniano wcześniej, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne czy kompulsywne (nazwy często stosowane zamiennie dla zaburzeń OCD) dotyczyć mogą natrętnych myśli (obsesje) i natrętnych czynności (kompulsje). Jest to choroba, której objawy wystąpić mogą samoistnie, ale mogą również wiązać się z wydarzeniem, które w przeszłości wzbudziło lęk pacjenta. Bardzo ważne w tym zaburzeniu jest to, że chory doskonale zdaje sobie sprawę ze swojego zachowania, co odróżnia to zaburzenie od psychozy. 

• Natrętne myśli – Jeśli chodzi o obsesje, pojawiać może się u chorego na przykład natrętna niepewność. Wówczas osoba zmagająca się z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi ma potrzebę kilkukrotnego zastanawiania się, czy wykonała dane czynności lub wykonała je poprawnie, w tym np. zamknęła zamek drzwi, umyła ręce itp. Inny typ obsesji to obsesyjne lęki przed brudem lub obsesyjna potrzeba utrzymywania nierealnego wręcz porządku. Natrętne myśli to również luminacje. Wówczas pacjent zamyka się na wielogodzinnym i bezużytecznym rozważaniu danego tematu, nie potrafiąc dojść do żadnych wniosków czy decyzji. Kolejnym przykładem mogą być wulgarne lub obsceniczne myśli lub wręcz impulsy natrętne, polegające na myślach o realizacji kompromitujących lub agresywnych zachowań i strachu przed konsekwencjami ich wykonania.
• Natrętne czynności – W przypadku kompulsji chory wykonuje często czynności irracjonalne. Może na przykład kilkukrotnie sprawdzać i poprawiać ustawienie przedmiotów czy sprawdzać wyłączenie piekarnika, ponadto może mieć problem ze zbieraniem i gromadzeniem przedmiotów. Pacjenci z natrętnymi czynnościami mogą obsesyjnie czyścić mieszkanie czy myć ręce, a także poprawiać porządek, dążąc do perfekcyjnej symetrii. Mogą to być również różnego rodzaju irracjonalne rytuały, których wykonanie pacjent wiąże z wręcz nieprawdopodobnymi konsekwencjami („ktoś bliski mi umrze, gdy nie zrobię czegoś dokładnie w dany sposób”).

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – objawy.

Irracjonalne obsesje i kompulsje utrudniają pacjentom codzienne funkcjonowanie. Należy wiedzieć, że zaburzenia obsesyjno-kompulsywne to nie tylko natrętne myśli i czynności, ale również szereg innych objawów, które mogą się u chorego pojawiać. Gdy pacjent ma zaburzenia kompulsywno-obsesyjne, objawy niekiedy towarzyszące to między innymi zaburzenia lękowe i tiki, a także depresja oraz depersonalizacja i derealizacja. Pacjenci mogą mieć również fobie społeczne, zaburzenia paniczne, a nawet zaburzenia osobowości. 

Jak leczyć zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne?

Jeżeli pacjent podejrzewa u siebie występowanie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, koniecznie powinien zasięgnąć konsultacji z psychiatrą. Nie warto odkładać tej wizyty z powodu wstydu czy lęku, gdyż nieleczone zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą nie tylko się nasilać, ale również prowadzić do poważnej depresji. Pacjent, który na własną rękę próbuje unikać pewnych myśli czy czynności, zaczyna wpadać w rytuały im zapobiegające, które się utrwalają, tworząc błędne koło. Psychiatra będzie najlepiej wiedzieć, jak leczyć zaburzenia obsesyjno-kompulsywne u danego pacjenta. Najlepiej w tym przypadku sprawdza się terapia poznawczo-behawioralna, ale wcześniej lekarz musi postawić diagnozę. Rozpoznanie choroby opiera się między innymi na rozmowie z pacjentem i obserwacji jego zachowań. Czasem pomocne mogą być kwestionariusze psychologiczne, a także dodatkowe badania oceniające ogólny stan zdrowotny chorego, w tym np. badania krwi, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, EEG, czy też konsultacja z neurologiem. Gdy już diagnoza zostanie postawiona, wprowadza się leczenie. Wspomniana już terapia poznawczo-behawioralna uczy pacjenta zrozumieć swoje zaburzenia, określić bodźce przyczyniające się do natręctw, a także stopniowo redukować ilość incydentów obsesji lub kompulsji. Psychoterapia uzupełniana jest również farmakoterapią, gdy pacjent ma nasilone objawy. Jeśli chodzi o leki przeciwdepresyjne, w terapii stawia się między innymi na leki trójpierścieniowe i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. 

Przykłady zachowań obsesyjno-kompulsyjnych.

Jeśli chodzi o zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, przykładów może być wiele. Pacjent może panicznie bać się choroby, a w związku z tym natrętnie myśleć o poprawności umycia rąk oraz natrętnie powracać do tej czynności, by wykonać ją ponownie. Pojawić mogą się również pewne rytuały – specjalny sposób mycia rąk czy kilkukrotne powtarzanie danej czynności, bo tylko wówczas ręce są umyte prawidłowo. Podobnie może być z obawą przed włamaniem i zamykaniem drzwi. Zachowania obsesyjno-kompulsyjne mogą być bardzo irracjonalne i zazwyczaj mają charakter przymusu, z którym powiązany jest lęk. Mogą być to również pewne rytuały – np. konieczność wykonania specyficznych czynności przed snem czy przed wyjściem z domu. Chory może mieć potrzebę zapamiętywania nieistotnych szczegółów, może ciągle przestawiać i porządkować symetrycznie rzeczy, towarzyszyć może mu przymus liczenia mijanych przedmiotów, a nawet konieczność poruszania się ściśle określoną trasą (wraz z przeskakiwaniem schodów, omijaniem rys chodnikowych itp.). Pacjenci zmagający się z zachowaniami obsesyjno-kompulsyjnymi mogą mieć również natrętne myśli na temat realizacji zakazanych lub agresywnych zachowań lub aktów seksualnych.