Zapalenie wyrostka robaczkowego – jak je rozpoznać?

Napisano 08.03.2022 | Asystent Medyczny | Czas czytania: 6 min.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Zapalenie wyrostka robaczkowego jest diagnozowane u nawet 10 na 100 000 osób rocznie. Stan zapalny może wystąpić niezależnie od wieku, zarówno u małego dziecka, jak i dorosłego lub osoby starszej [1]. Gdzie jest wyrostek robaczkowy? Jak szybko rozwija się zapalanie wyrostka robaczkowego? Jakie daje objawy? Na czym polega leczenie i czy zawsze konieczna jest operacja? Odpowiadamy na te pytania.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Zapalenie wyrostka robaczkowego – czym jest i kiedy można o nim mówić?

Każdy z nas ma wyrostek robaczkowy. Co to takiego? Wyrostek robaczkowy stanowi część przewodu pokarmowego. Jest to ślepy uchyłek uwypuklenia jelita grubego – kątnicy, którego funkcja nadal nie została dokładnie poznana [1]. Przypuszcza się, że wyrostek robaczkowy odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego człowieka [2] [3]. 

Czytaj także:
  • Wyrostek robaczkowy – ile trwają objawy ataku wyrostka?
  • Wyrostek robaczkowy jest często nazywany wyrostkiem zakątniczym lub migdałkiem brzusznym – pierwsza nazwa odnosi się do sytuacji, kiedy wyrostek jest ukryty za kątnicą, natomiast druga nawiązuje do tego, że wewnątrz wyrostka robaczkowego znajduje się dużo tkanki chłonnej (limfatycznej). Wodnisty płyn zawiera między innymi limfocyty – komórki z grupy leukocytów, które odgrywają istotną rolę w odpowiedzi odpornościowej swoistej. To właśnie na tej podstawie sądzi się, że wyrostek uczestniczy w funkcjonowaniu układu immunologicznego [1]. 

    Ból wyrostka robaczkowego, jeśli jest nieleczony, może stanowić zagrożenie dla życia [1]. Niestety dość często zdarza się, że dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie wyrostka robaczkowego. Po której stronie umieszczona jest ta struktura? Znajduje się ona w dolnej części brzucha, po prawej stronie, w tzw. dole biodrowym. Początkowe objawy zapalenia wyrostka mogą być niejednoznaczne i trudne do uchwycenia, ponieważ ból może się przemieszczać w obrębie jamy brzusznej. 

    Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny 

    Przyczyny zapalenia wyrostka nie zostały dokładnie określone. Do tej pory wiadomo, że zapalenie wyrostka robaczkowego może się rozwinąć niezależnie od wieku. Określono również czynniki, które sprzyjają powstaniu stanu zapalnego, są to [1] [4] [5] [6]: 

    • długotrwałe chorowanie na schorzenia jelit, np. chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego, 
    • infekcja pasożytnicza układu pokarmowego, 
    • kamienie kałowe – ta ostra postać zaparć cechuje się zaleganiem w odbytnicy stolcu do nawet kilkunastu dni, co powoduje dyskomfort w okolicy podbrzusza i odbytu, a także bóle brzucha,
    • niedokrwienie i martwica fragmentu ściany wyrostka robaczkowego, 
    • obciążenie w wywiadzie rodzinnym – dziedziczna może być nie tyle skłonność do rozwoju stanu zapalnego w obrębie wyrostka robaczkowego, co genetycznie uwarunkowane choroby układu pokarmowe, które mogą się do niego przyczyniać, 
    • obrzęk tkanki chłonnej w świetle wyrostka robaczkowego, 
    • obecność ciał obcych w przewodzie pokarmowym, 
    • owrzodzenie przewodu pokarmowego,
    • zmiany guzowate rozwijające się w świetle wyrostka robaczkowego. 

    Niezależnie od przyczyny zapalenia wyrostka robaczkowego, objawy, przebieg oraz sposób postępowania przy tej dolegliwości są do siebie podobne [1].

    Typowe objawy zapalenia wyrostka robaczkowego 

    W przypadku pojawienia się objawów zapalenia wyrostka robaczkowego u dorosłych i dzieci, takich jak np. silny i nieustępujący ból brzucha, należy się jak najszybciej zgłosić do lekarza. Rozpoznanie jest możliwe do ustalenia na podstawie wywiadu oraz wyników badania jamy brzusznej. Jeżeli na tym etapie nie udaje się postawić diagnozy, wykonywane są dodatkowo badania obrazowe. Następnie pacjent przechodzi kwalifikację do operacji. Pacjent jest wypisywany ze szpitala dzień po zabiegu, w ramach profilaktyki są mu przepisywane antybiotyki. Dzięki rozwiązaniom takim jak teleporada oraz recepta przez internet czas udzielenia pacjentowi pomocy jest znacznie skrócony. 

    Po czym poznać zapalenie wyrostka robaczkowego? Objawy wyrostka u dorosłych, które są dość charakterystyczne to bóle brzucha – na początku są one trudne do umiejscowienia, następnie są zlokalizowane po prawej stronie bioder [1] [2] [7]. U niektórych pacjentów występują także inne symptomy zapalenia wyrostka, objawy, takie jak [1] [2] [7]: 

    • brak apetytu, 
    • nudności lub nudności z wymiotami, 
    • podwyższona temperatura ciała,
    • zatrzymanie gazów. 

    Jeśli chodzi o zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci, choroba ta daje objawy w postaci bólu brzucha i podwyższonej temperatury ciała, dziecko może także wykazywać brak apetytu [8]. Ból wyrostka nasila się podczas kaszlu i ruchu, a także w trakcie opukiwania brzucha po prawej stronie. Na początku rozwoju zapalenia wyrostka u dzieci mogą wystąpić również wymioty, najpierw zawierające treść pokarmową, a następnie w kolorze zielonym [8]. Taki symptom powinien skłonić rodziców do jak najszybszego udania się z dzieckiem na SOR i następnie do lekarza chirurga. Prawidłowe rozpoznanie zapalenia wyrostka u dzieci jest trudne, w związku z czym mali pacjenci często trafiają do chirurga z opóźnieniem. W celu zidentyfikowania przyczyny problemu zdrowotnego wykonywana jest najczęściej tomografia komputerowa – dzięki badaniu można wykryć zapalenie wyrostka robaczkowego. USG to także badanie, które jest przydatne w rozpoznaniu ostrego zapalenia wyrostka. 

    Jak szybko rozwija się zapalenie wyrostka robaczkowego?

    Jak długo rozwija się zapalenie wyrostka robaczkowego? Zwykle stan zapalny zaostrza się w ciągu 2-3 dni [1] [8]. Zapalenie wyrostka może powodować bóle brzucha, które się przemieszczają. Gdzie boli wyrostek? Gdy stan zapalny się rozwinie, pacjent odczuwa dolegliwości bólowe w okolicy prawego dołu biodrowego. Czas rozwoju choroby jest krótki i nieprzewidywalny, dlatego w przypadku wątpliwości pacjent może zostać poddany hospitalizacji i aktywnej obserwacji. 

    Jak boli wyrostek? Po czym jeszcze poznać wyrostek robaczkowy? Ból może się nasilać podczas kaszlu oraz w wyniku działania tłoczni brzusznej – np. podczas defekacji [9]. Jak długo może boleć wyrostek? Jeśli ból brzucha mija po zastosowaniu paracetamolu, leku, który nie zmienia obrazów klinicznych choroby, oznacza to, że nie rozwinął się stan zapalny. Natomiast gdy objawy się nasilają, pacjent odczuwa silny ból wyrostka i zaszło podejrzenie ograniczonego lub rozlanego zapalenia otrzewnej, wymagana jest pilna interwencja chirurgiczna [7].

    WARTO WIEDZIEĆ: Leki, takie jak ibuprofen, diklofenak lub ketoprofen mogą zmieniać obraz kliniczny zapalenia wyrostka robaczkowego i opóźniać ustalenie prawidłowego rozpoznania [8].

    Zapalenie wyrostka robaczkowego – rodzaje

    To, jakie są objawy wyrostka, zależy od typu schorzenia. Istnieje kilka rodzajów zapalenia wyrostka robaczkowego: ostre, przewlekłe, zapalenie ropowicze, zapalenie zgorzelinowe oraz perforacja wyrostka. Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego ma ciężki i nagły przebieg, dolegliwości nasilają się w ciągu doby [10]. Natomiast przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego daje łagodne objawy, które mogą się pojawić ponownie na przełomie kilku tygodni, miesięcy, a nawet i lat [10]. 

    Zapalenie ropowicze wyrostka robaczkowego tworzy się wokół pękniętego wyrostka robaczkowego. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków oraz przeprowadzeniu drenażu w celu osuszenia ropnia [10]. 

    Zgorzelinowe zapalenie wyrostka robaczkowego można leczyć podobnie jak proste zapalenie wyrostka robaczkowego [11]. Natomiast o perforacji mowa, kiedy wskutek stanu zapalnego doszło do przedziurawienia ściany pęcherzyka i wylania się zakażonej treści do jamy brzusznej. Charakterystyczny dla tego rodzaju zapalenia wyrostka robaczkowego jest nagły, bardzo silny i trudny do wytrzymania ból jamy brzusznej [1]. 

    Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego – kiedy konieczna jest operacja? 

    Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego wymaga leczenia chirurgicznego [1] [12]. Niezbędne jest wycięcie zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego. Natomiast u chorych, u których rozwinęło się przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego, obszar stanu zapalnego może ulec redukcji wskutek reakcji obronnych organizmu. Wtedy leczenie operacyjne może nie być konieczne, natomiast niezbędna jest antybiotykoterapia oraz, jeśli stwierdzono obecność ropnia – drenaż [1]. 

    Operacja ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym, w tym celu używa się laparoskopu lub techniki laparotomii. Po wykonaniu ciecia ukośnego, poprzecznego lub podłużnego możliwe jest wycięcie wyrostka robaczkowego w całości [1]. U niektórych pacjentów, np. chorych na chorobę Leśniowskiego i Crohna, ze względu na rozsiane zmiany zapalne, może być konieczne dodatkowo wycięcie fragmentu jelita lub nawet założenie stomii [1].

    WAŻNE: bóle w zapaleniu wyrostka należy różnicować z chorobą zapalną końcowego odcinka jelita cienkiego, inaczej zwaną chorobą Leśniowskiego i Crohna. Pomoże w tym kolonoskopia oraz badanie końcowego odcinka jelita cienkiego [9]. Jak dotąd nie istnieje żadne badanie, które pozwalałoby jednoznacznie potwierdzić rozpoznanie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego [13]. 

    W sytuacji, gdy chirurg podejrzewa ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, należy wykonać operację, jednocześnie biorąc pod uwagę fakt, że chory może zostać zoperowany niepotrzebnie. Dopiero podczas wykonywania zabiegu okaże się, czy wyrostek był zdrowy, czy chory [13]. Jeśli wystąpiły niejasne objawy, usunięcie prawidłowego wyrostka nie jest uważane za błąd – z punktu widzenia medycyny lepiej usunąć zdrowy wyrostek robaczkowy niż zaniechać leczenia stanu zapalnego, który może doprowadzić do poważnych powikłań, w tym także zagrażających życiu [8]. 

    Rokowania w przypadku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego leczonego operacyjnie są bardzo dobre. Zabieg pozwala całkowicie wyleczyć to schorzenie, a powikłania operacyjne, takie jak np. zakażenie rany operacyjnej lub zrosty, występują jedynie u około 10% operowanych pacjentów [8]. Po kilku dniach od operacji wyrostka robaczkowego niezbędna jest kontrola, podczas której wyjmowane są szwy, a także przeprowadzane jest badanie fizykalne oraz ocena stanu ogólnego pacjenta. Rana po operacji wymaga obserwacji i, w przypadku, gdy zostaną zauważone objawy zakażenia, należy się niezwłocznie zgłosić do lekarza [8]. Powrót do normalnej aktywności następuje w ciągu kilku dni od zabiegu, pacjent musi jednak unikać przez kilka tygodni wysiłku fizycznego, w przeciwnym razie mogą się u niego rozwinąć przepukliny w bliźnie pooperacyjnej [14]. 

    Jeśli chodzi o postępowanie przy zapaleniu wyrostka u dzieci, pod żadnym pozorem nie należy poddawać maluchowi żadnych leków, tylko trzeba się pilnie zgłosić na SOR. Nie należy także podawać maluchowi niczego do jedzenia, ponieważ jeśli lekarz zdecyduje o konieczności operacji, wymagane jest bycie na czczo [8]. Po leczeniu operacyjnym mały pacjent może powrócić do codziennych aktywności, za wyjątkiem zajęć sportowych – należy je zawiesić na około kilka tygodni, zgodnie z zaleceniami lekarza. 

    Czy można operować zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży? Na czas ciąży najlepiej odroczyć zabieg, chyba że u przyszłej mamy zdiagnozowano [15]: 

    • choroby pęcherzyka żółciowego lub choroby zapalne jelit,
    • niedrożność przewodu pokarmowego,
    • nowotwór złośliwy i niezłośliwy o średnicy powyżej 6-7 cm,
    • ostre zapalenie wyrostka robaczkowego. 

    Wymienione powyżej sytuacje wymagają podjęcia decyzji o przeprowadzeniu jak najszybciej operacji w ciąży. Zabieg można przeprowadzić na dwa sposoby – poprzez laparotomię lub laparoskopowo. Druga z wymienionych metod jest rozważana w pierwszej kolejności, ponieważ wiąże się z krótszą rekonwalescencją, mniejszym bólem pooperacyjnym i ryzykiem powikłań oraz bardziej estetycznym wyglądem blizny pooperacyjnej. Można z niej skorzystać najpóźniej do 26.–28. tygodnia ciąży, później pozostaje już tylko laparotomia lub odroczenie zabiegu [15]. Jeśli chodzi o leczenie farmakologiczne zapalenia wyrostka, należy je rozważyć dopiero w ostateczności oraz z uwzględnieniem właściwego dawkowania, bezpiecznego dla płodu [16]. 

    Źródła:

    1. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/165306,ostre-zapalenie-wyrostka-robaczkowego 
    2. https://www.webmd.com/digestive-disorders/news/20071012/appendix-may-have-purpose#1
    3. https://www.scientificamerican.com/article/what-is-the-function-of-the-human-appendix-did-it-once-have-a-purpose-that-has-since-been-lost/
    4. https://www.everydayhealth.com/appendicitis 
    5. Drescher M. J. et al. The Western Journal of Emergency Medicine 13(6): 468–471 (2012)
    6. Gauderer M. W. et al. Acute appendicitis in children: the importance of family history. Journal of Pediatric Surgery 36(8):1214-7 (2001)
    7. https://podyplomie.pl/chirurgia/29225,zapalenie-wyrostka-robaczkowego
    8. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladpokarmowy/141842,ostre-zapalenie-wyrostka-robaczkowego
    9. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/103336,przebieg-ostrego-zapalenia-wyrostka-robaczkowego
    10. https://www.healthline.com/health/appendicitis 
    11. Nordin A. B. et al. Gangrenous appendicitis: No longer complicated. Journal of Pediatric Surgery 54(4): 718-722 (2019) 
    12. https://transplantacja.org.pl/zdrowie/zapalenie-wyrostka-robaczkowego-co-to-za-dolegliwosc/ 
    13. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/85869,zapalenie-wyrostka-robaczkowego
    14. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/87970,powrot-do-codziennej-aktywnosci-po-niepowiklanym-zapaleniu-wyrostka-robaczkowego
    15. https://www.mjakmama24.pl/ciaza/przebieg-ciazy/gdy-konieczna-jest-operacja-w-ciazy-aa-4LqH-9dmj-7b3D.html
    16. https://podyplomie.pl/medical-tribune/23884,ciezarna-gdy-przychodzi-do-lekarza-z-bolem

    Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

    Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Informacje zawarte w dziale „Blog" serwisu NaszaRecepta.pl należy traktować jedynie jako informacyjno-edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą w żadnym wypadku zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być również uznawane za profesjonalną poradę medyczną. Wydawca serwisu NaszaRecepta nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów informacyjno-edukacyjnych bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.