Stwardnienie rozsiane – przyczyny występowania choroby, jej rodzaje i sposoby leczenia

Stwardnienie rozsiane to postępujące schorzenie neurologiczne, które może (ale nie musi) doprowadzić do niepełnosprawności. Pomimo intensywnych i wieloletnich badań naukowcy nie poznali jeszcze przyczyny choroby, dlatego leczenie ma głównie charakter objawowy. Sprawdźmy, jakie są wczesne objawy ze strony układu nerwowego oraz jak wygląda życie pacjentów z SM.

Czym jest stwardnienie rozsiane?

Stwardnienie rozsiane to choroba przewlekła, w której przebiegu dochodzi do rozsianego zaniku osłonek mielinowych włókien nerwowych, czyli demielinizacji. W konsekwencji powstają ogniska uszkodzeń w mózgu i rdzeniu kręgowym, które mogą skutkować pojawianiem się różnych objawów neurologicznych. Jak wskazują naukowcy, SM ujawnia się najczęściej między 20. a 40. rokiem życia, niemniej może wystąpić u osób w każdym wieku. Warto przy tym zaznaczyć, że kobiety są bardziej narażone na zachorowanie – statystyki pokazują, że mężczyźni chorują średnio 3 razy rzadziej. Aby spowolnić progresję choroby, należy przyjmować specjalistyczne leki. Pamiętaj, że e-recepta online może zostać zrealizowana bez wychodzenia z domu.

• Stwardnienie rozsiane – pierwsze objawy, które powinny Cię zaniepokoić


Jakie są objawy stwardnienia rozsianego?

Pierwsze objawy stwardnienia rozsianego obejmują zaburzenia czucia (nietypowe odczuwanie dotyku czy temperatury), mrowienie, drętwienie oraz wrażenie miejscowego porażenia prądem. Częstą przypadłością jest także zapalenia pozagałkowego nerwu wzrokowego, które powoduje pogorszenie widzenia oraz pojawienie się tzw. mroczka centralnego. W dalszych etapach chorzy uskarżają się na zawroty głowy i podwójne widzenie, co stanowi sygnał uszkodzenia innych części układu nerwowego. Warto przy tym zaznaczyć, że symptomy PZNW mogą narastać w ciągu kilku dni, wystąpić nagle lub mieć charakter nawracający.

Stwardnienie rozsiane – pierwsze objawy:

• przewlekłe zmęczenie,
• zaburzenia cyklu dobowego,
• spadek sił życiowych,
• uczucie ciężkości i bóle w kończynach,
• mrowienie i drętwienie rąk i nóg,
• skurcze i sztywność mięśni,
• problemy z koordynacją ruchową.

Stwardnienie rozsiane – objawy w późniejszych etapach:

W kolejnych stadiach rozwoju u chorego mogą pojawić się niedowłady kończyn, zaburzenia czucia powierzchniowego, problemy z płynnością ruchów, drżenie rąk i nóg (także uogólnione drgawki), oraz zaburzenia ruchu gałek ocznych (oczopląs). Wraz z progresją SM chory traci możliwość kontrolowania zwieraczy (w konsekwencji: mimowolne oddawanie moczu i kału).
Oczywiście, należy mieć na uwadze, że symptomy chorobowe bywają zróżnicowane i zależne od tego, który nerw został zaatakowany.

Zaburzenia koncentracji oraz problemy z pamięcią pojawiają się w późniejszych etapach rozwoju choroby. Wskutek długotrwałego leczenia u pacjentów mogą rozwinąć się schorzenia psychiczne, takie jak depresja.



Stwardnienie rozsiane – przyczyny

Pierwsze wzmianki o stwardnieniu rozsianym pochodzą z XIX-wiecznych ksiąg lekarskich. Niestety, mimo znaczącego postępu nauk medycznych, wciąż nie ustalono przyczyn choroby. Istnieje co najmniej kilka hipotez dotyczących patogenezy SM.

Stwardnienie rozsiane – choroba z tajemnicą

Uwarunkowania genetyczne to jedna z najbardziej prawdopodobnych przyczyn rozwoju SM. Statystyki pokazują, że schorzenie występuje najczęściej u osób, w których rodzinach były przypadki zachorowań na stwardnienie. Oczywiście, dużą wagę odgrywają też czynniki środowiskowe. Niektórzy naukowcy są zdania, że w grupie ryzyka są palacze, pacjenci ze zdiagnozowanymi chorobami autoimmunologicznymi, np. cukrzyca typu I, oraz osoby z niedoborem witaminy D. Bardzo interesującym zjawiskiem jest to, że występowanie stwardnienia rozsianego wydaje się mieć związek z rejonem świata. Zachorowalność w krajach znajdujących się w okolicy równika jest mniejsza niż na półkuli północnej. Przypuszczalnie ma to związek z intensywnością padania promieni słonecznych i zróżnicowaną podażą witaminy D.

Kto ma większą szansę zachorowania na stwardnienie rozsiane?

Stwardnienie rozsiane nie jest chorobą zakaźną i nie ma dowodów na jej dziedziczność. W toku badań naukowcy zidentyfikowali szereg czynników, które mogą mieć wpływ na rozwój schorzenia.

Stwardnienie rozsiane – co to i kto jest narażony na zachorowanie?

• Kobiety – wiele wskazuje na to, że jedną z przyczyn schorzenia jest nadmierna produkcja hormonów u kobiet.
• Osoby między 20. a 40. rokiem życia – zdarzają się jednak przypadki zachorowań w wieku późniejszym.
• Przedstawiciele rasy białej – SM stwardnienie rozsiane występuje najczęściej w północnych rejonach świata (najbardziej oddalonych od równika).
• Zakażenia wirusowe – istnieje przypuszczenie, że niektóre zakażenia mogą aktywizować układ immunologiczny chorego, prowadząc do rozwoju stwardnienia rozsianego.

Badania nad rozwojem i postępem choroby są w toku i póki co nie dysponujemy dostateczną wiedza, która umożliwi precyzyjną ocenę ryzyka.

Stwardnienie rozsiane – rodzaje

Istnieją trzy główne typy stwardnienia rozsianego. Nazwa każdej postaci ma związek z wpływem schorzenia na organizm pacjenta.

SM – choroba neurologiczna. Poznaj jej rodzaje

Postać rzutowo-remisyjna – występuje najczęściej (aż w 85% przypadków), a pierwsze objawy pojawiają się ok. 20 roku życia. U pacjentów obserwuje się okresy, w których występuje nasilenie (natężenie) stałych lub nowych objawów. Rzuty mogą pojawić się wskutek choroby, stresu bądź wystąpić bez żadnego powodu. Symptomy utrzymują się najczęściej przez kilka dni lub tygodni, a potem ustępują (chorzy przechodzą w stan remisji). W okresie wyciszenia choroba jest nadal aktywna, przez co istnieje ryzyko postępującej degradacji nerwów. Po rozpoznaniu stwardnienia rozsianego chory często doświadcza nawrotów rozdzielonych remisją trwającą nawet kilka lat.

Postać wtórnie postępująca – nieleczona postać rzutowo-emisyjna, w 4 na 5 przypadków, przekształca się w SPMS. Cały proces trwa zazwyczaj 10-15 lat. W tej fazie nie obserwuje się schematu nasilenia objawów i okresów remisji, a pewne charakterystyczne objawy ulegają utrwaleniu.

Postać pierwotnie postępująca – występuje u około 15-20% osób ze stwardnieniem rozsianym. Objawy nie występują w postaci rzutów, tylko stopniowo się nasilają. Nazwa ‘pierwotnie postępująca’ odnosi się do tego, że choroba postępuje od pierwszych objawów. U chorych nie obserwuje się objawów remisji, niemniej mogą występować długie okresy, w czasie których nie widać znaczących zmian. Pacjenci mogą mieć wówczas poczucie, że stan zdrowia jest stabilny.

Jak rozpoznaje się stwardnienie rozsiane?

Diagnostyka stwardnienia rozsianego jest trudna zważywszy na różnorodność objawów. Osoby, które zauważyły niepokojące symptomy ze strony układu nerwowego, powinny skontaktować się z lekarzem. Szybka reakcja ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania i pozwala wdrożyć skuteczny model terapeutyczny.

Diagnostyka stwardnienia rozsianego

Wczesne objawy SM mogą się różnić w zależności od postaci schorzenia oraz czynników osobniczych. Postawienie dokładnej diagnozy zajmuje nierzadko kilka miesięcy, ponieważ lekarze muszą zweryfikować wszystkie możliwe przyczyny dolegliwości. W tym czasie pacjent wykonuje szereg badań, które pozwolą uzyskać jednoznaczny obraz choroby.

Wykrycie SM – neurologia  

Biorąc pod uwagę, że choroba wciąż stanowi zagadkę medyczną, nie istnieje jeden test diagnostyczny, który umożliwiłby szybkie postawienie diagnozy. Co za tym idzie, lekarz musi przeprowadzić wstępną ocenę pacjenta i skierować go do neurologa celem poszerzenia diagnostyki. Aby potwierdzić chorobę, lekarze stosują następujące narzędzia:

• Badanie neurologiczne – wykonywane w celu ustalenia zakresu nieprawidłowości. W czasie wizyty lekarz przeprowadza badanie zmian ruchów gałek ocznych oraz siły mięśniowej rąk i nóg, sprawdza równowagę, koordynację, a także czucie, mowę i odruchy pacjenta.
• Rezonans magnetyczny (MR) – dzięki uzyskaniu obrazu wnętrza mózgu i rdzenia kręgowego lekarz może z dużą precyzją potwierdzić stan zapalny, uszkodzenia lub blizny.
• Badanie potencjałów wywołanych – specjaliści wykonują zazwyczaj badanie oceniające czas potrzebny na odebranie wiadomości z gałek ocznych przez mózg. Jest to całkowicie bezbolesne i komfortowe dla pacjenta polegające na rejestrowaniu fal mózgowych, które powstają w odpowiedzi na wzory prezentowane na ekranie.
• Nakłucie lędźwiowe – wykonywane w znieczuleniu miejscowym w celu pobrania niewielkiej objętości płynu otaczającego mózg i rdzeń kręgowych przez igłę, którą umieszcza się w dolnej części pleców. Procedura jest bezpieczna, ale może niestety powodować uczucie dyskomfortu. Zdarza się, że po zabiegu pacjenci zgłaszają bóle głowy, które utrzymują się nawet przez kilka dni. Samo badanie sprawdza, czy w płynie występują komórki odpornościowe i przeciwciała.

Oczywiście, zakres badań jest uzależniony od stanu pacjenta oraz postaci choroby. Decyzja o procedurze diagnostycznej zawsze należy do lekarza.

Sposoby leczenia stwardnienia rozsianego

Mimo że nauki medyczne rozwijają się w dynamicznym tempie, pacjenci chorujący na stwardnienie rozsiane wciąż nie doczekali się fów, które pozwoliłyby powrócić do pełnego zdrowia. Choroba jest nieuleczalna, niemniej istnieją skuteczne sposoby, które pozwalają utrzymać komfort życia i normalne funkcjonowania. W celu złagodzenia dolegliwości lekarze przepisują środki farmakologiczne hamujące progresję SM. W okresach rzutów chorzy przyjmują doustne i dożylne glikokortykosteroidy (metyloprednizolon, deksametazon oraz prednizon).

Stwardnienie rozsiane – leczenie przewlekłe

W terapii przewlekłej stosuje się natomiast preparat, które mają zmniejszyć częstotliwość występowania rzutów stwardnienia rozsianego oraz opóźnić przejścia schorzenia w fazę progresywną. Farmakoterapia w SM jest bardzo rozbudowana i obejmuje wiele środków m.in. interferon beta, natalizumab czy teryflunomid.
Aby złagodzić spastyczność (zaburzenie pracy mięśni polegające na ich wzmożonym napięciu), pacjenci przyjmują specjalistyczne preparaty, takie jak baklofen, które łagodzą dolegliwości bólowe.

Stwardnienie rozsiane – czy musi oznaczać niepełnosprawność?

Postęp w diagnostyce i leczeniu stwardnienia rozsianego sprawia, że chorzy, którzy odpowiednio wcześnie poddadzą się terapii, mogą uniknąć niepełnosprawności. Dużą rolę odgrywa także wsparcie rodziny i bliskich. Jak zauważają specjaliści, gorsze rokowania dotyczą chorych, u których pierwszym symptomem SM był niedowład. W przypadku gdy wczesne objawy dotyczyły zaburzeń widzenia, istnieje mniejsze ryzyko ciężkiego przebiegu i konieczności korzystania z wózka inwalidzkiego w przyszłości. Duże znaczenie ma także częstotliwość występowania rzutów – im krótsze okresy remisji, tym większe ryzyko niepełnosprawności.

Ostatnimi czasy zarejestrowano sześć nowych preparatów stosowanych w drugiej linii leczenia, z czego dwa są refundowane w Polsce. Niestety, wskazania unijne są niekorzystne dla polskich pacjentów, ponieważ leki mogą być podane dopiero po drugim rzucie schorzenia, co opóźnia wdrożenie skutecznej terapii.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️