Skąd biorą się kamienie nerkowe i jak wygląda ich leczenie?

Kamienie nerkowe stanowią jedną z najczęstszych przyczyn wizyty w poradni urologicznej [1]. Jakie są objawy kamicy nerkowej? Co prowadzi do powstania kamieni nerkowych? Czy możliwe jest samoistne wydalenie kamieni nerkowych z organizmu? Na czym polega leczenie oraz profilaktyka kamicy nerkowej? Odpowiadamy na te wszystkie pytania. 

Kamienie nerkowe – czym są?

Kamica nerek (inaczej kamienie nerkowe lub kamica moczowa) to choroba o charakterze nawrotowym, która polega na tworzeniu się w drogach moczowych złogów (potocznie zwanych kamieniami) [2] [3]. U zdrowego człowieka substancje chemiczne składające się na mocz występują w formie rozpuszczonej, tym samym nie utrudniając odpływu moczu. Tymczasem w wyniku kamicy może dojść do odkładania nierozpuszczonych substancji (w coraz większej ilości oraz rozmiarze), co przyczynia się do upośledzenia wydalania moczu z moczowodu. 

• Jak dbać o nerki? Sposoby na zdrowe nerki


Kamienie nerkowe mogą nie dawać przez lata żadnych symptomów [2]. Dopiero gdy złogi urosną do dużych rozmiarów, u chorego może wystąpić charakterystyczny objaw kamicy nerkowej, tzw. kolka nerkowa. Silne dolegliwości bólowe wynikają z przemieszczania się kamieni z nerki i przytykania moczowodu [4] [5]. Inne dolegliwości, jakie mogą wywołać kamienie nerkowe, objawy, które mogą wskazywać na kamicę nerkową to: gorączka, nudności, wymioty, a także obecność krwi w moczu. Ponieważ u nawet 4% chorujących na kamienie nerkowe konieczne jest usunięcie jednej nerki [4], objawów kamicy nie należy bagatelizować – wskazana jest jak najszybsza wizyta u lekarza nefrologa. Dzięki rozwiązaniom takim jak teleporada czy też e-recepta online dalsze postępowanie jest znacznie przyspieszone – pacjent może kontynuować leczenie bez konieczności ponownego oczekiwania w kolejce na wizytę stacjonarną u lekarza. 

Jak powstają kamienie nerkowe?

Skąd się biorą kamienie w nerkach? Przyczyny mogą być bardzo różnorodne, od spożywania zbyt małej ilości wypijanych płynów i stosowania nieodpowiednio zbilansowanej diety [6], przez występowanie chorób takich jak np. choroba Leśniowskiego i Crohna lub przerost gruczołu krokowego [2], po różne wady anatomiczne, które skutkują zaburzeniami w odpływie moczu oraz wrodzone nieprawidłowości genetyczne, które wpływają na gospodarkę jonowo-metaboliczną, zaburzając ją [6]. 

Czynniki, które mają wpływ na powstawanie kamieni nerkowych 

Statystyki pokazują, że kamica nerkowa występuje przynajmniej raz w życiu u 5-10% populacji. Choroba ta ma charakter nawrotowy – u połowy chorych dochodzi do nawrotu w ciągu 5-10 lat [2]. 



Na występowanie kamieni nerkowych mają wpływ czynniki genetyczne oraz środowiskowe. Epidemiologia jest zmienna i zależy od takich aspektów jak: płeć (kamica nerek jest częstsza u mężczyzn [2] [7]), występowanie choroby w rodzinie, dieta, przyjmowanie niektórych leków [6], wiek (najczęściej chorują osoby w wieku od 40 do 70 lat [2]), a nawet miejsce oraz charakter wykonywanej pracy [1]. Ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych jest większe u personelu szpitalnego, który pracuje na co dzień na blokach operacyjnych [1]. 

Czy możliwe jest naturalne „wypróżnienie się” z kamieni nerkowych?

Tak, jeśli kamienie nerkowe mają niewielkie rozmiary, organizm może je wydalić samoistnie [3] [6]. Prawdopodobieństwo spontanicznego wypróżnienia się ze złogów jest wysokie, wynosi ono około 75% [7]. 

Operacyjne usunięcie kamieni nerkowych – kiedy jest niezbędne?

 W dzisiejszych czasach rzadko zalecana jest operacja chirurgiczna mająca na celu usunięcie kamieni moczowych [2] [3]. Istnieje bowiem wiele innych skutecznych sposobów walki z kamicą nerkową – należy do nich, chociażby litotrypsja pozaustrojowa, nefrolitotrypsja przezskórna czy też litotrypsja ureterorenoskopowa [3]. Operacja chirurgiczna może się okazać konieczna, gdy doszło do zakażenia lub całkowitej niedrożności moczowodu, a także wtedy, kiedy ryzyko upośledzenia czynności nerki jest wysokie [3].  

Rodzaje kamieni nerkowych 

Istnieje wiele różnych rodzajów kamieni nerkowych – najczęstsze są szczawianowo-wapniowe i fosforanowo-wapniowe, natomiast rzadziej występują kamienie moczowe zbudowane z kwasu moczowego, cystynowe oraz struwitowe [2] [9]. Poza składu kamienia nerkowego złogi klasyfikuje się także ze względu na ich wielkość, lokalizację, przezierność radiologiczną i etiologię [6].   

O czym świadczą kamienie nerkowe i czy da się im zapobiec?

Do czego mogą doprowadzić kamienie na nerkach? Skutki to między innymi: wodonercze, zakażenie dróg moczowych, liczne uszkodzenia tkanki śródmiąższowej nerek i kłębuszków nerkowych, a nawet nieodwracalna, schyłkowa niewydolność nerek [4]. Dlatego też do lekarza należy się zgłosić zarówno wtedy, gdy dolegliwości występują po raz kolejny, jak i kiedy kamica nerkowa pojawiła  się po raz pierwszy w życiu. 

Kamicy nerek można zapobiec. Profilaktyka polega na spożywaniu takiej ilości płynów, aby objętość moczu wynosiła co najmniej 2 litry na dobę [2]. W szczególności ważne jest, aby zwiększyć podaż płynów latem, gdy wystąpiła gorączka, a także w trakcie wykonywania ciężkiej pracy fizycznej [1] [2]. 

Poza zadbaniem o nawodnienie organizmu zalecane jest również [1] [2] [3]: 

• bieżące leczenie wszelkich zakażeń układu moczowego,
• ograniczenie spożycia mięsa,
• ograniczenie spożycia soli, 
• ograniczyć spożycia pokarmów bogatych w szczawiany, np. orzechów, buraków, rabarbaru, szczawiu, czekolady lub kawy (dotyczy pacjentów, u których wystąpiły kamienie zawierające szczawiany),
• ograniczyć sytuacji oraz czynników stresogennych,
• stosowanie latami (lub nawet do końca życia) leków na kamienie na nerkach (np. moczopędnych tiazydów lub substancji alkalizujących),
• unikanie lub znaczne ograniczenie spożycia alkoholu,
• unikanie nadmiernego spożycia suplementów witamin i mikroelementów w postaci tabletek, 
• utrzymywanie BMI w granicach normy,
• zadbanie o to, aby zawartość wapnia w diecie wynosiła przynajmniej 1000 mg/dobę (wyjątek stanowią pacjenci, u których wystąpiła kamica szczawianowa, fosforanowa lub cystynowa – u nich wskazane przetwory mleczne są zalecane w ograniczonych ilościach),
• zwiększenie aktywności fizycznej w ciągu dnia,
• zwiększenie ilości warzyw i owoców w diecie (nieprzetworzonych lub nisko przetworzonych). 

Ścisłe stosowanie się do zaleceń lekarza może znacznie zmniejszyć ryzyko zachorowania na kamicę nerkową [1]. 

Najpopularniejsze metody usuwania kamieni nerkowych 

Jak rozpuścić kamienie nerkowe? Leczenie opiera się na metodach takich jak [2] [5]: 

• litotrypsja pozaustrojowa – rozbijanie kamienia moczowego na cząstki wielkości ziaren piasku przy użyciu tzw. fali wstrząsowej. Następnie złogi są łatwo wydalane z organizmu razem z moczem. Litotrypsji pozaustrojowej nie można stosować u kobiet będących w ciąży. Zabieg jest bezpieczny – po kilku dniach od jego wykonania pacjent może powrócić do swojej zwykłej aktywności;
• nefrolitotrypsja przezskórna – zabieg jest wykonywany w znieczuleniu, polega na nacięciu skóry w okolicy nerki i wprowadzeniu do miedniczki nerkowej nefroskopu. Dzięki temu instrumentowi udaje się dokładnie określić położenie kamienia moczowego, by następnie go obejrzeć i rozdrobnić na mniejsze części. Nefrolitotrypsja przezskórna jest wykonywana, gdy kamienie moczowe są za duże lub zlokalizowane tak, że nie jest możliwe ich rozbicie za pomocą litotrypsji pozaustrojowej;
• ureterorenoskopia (inaczej litotrypsja ureterorenoskopowa) – zabieg jest wykonywany w znieczuleniu, polega na wprowadzeniu przez cewkę moczową wziernika do pęcherza moczowego i moczowodu. Następnie możliwe jest obejrzenie kamienia moczowego i usunięcie go w całości lub po uprzednim rozdrobnieniu. Po zabiegu zwykle zachodzi konieczność pozostawienia cewnika na kilka dni. 

Przestrzeganie zaleceń lekarskich po interwencji urologicznej pozwala opanować nawroty kamicy nerkowej, a nawet całkowicie wyleczyć to schorzenie [1] [2].

WARTO WIEDZIEĆ: 

• Po wpisaniu w wyszukiwarkę Google zwrotu „co pić na kamienie nerkowe” można znaleźć informację, że w leczeniu kamicy pomaga piwo (ze względu na działanie moczopędne). To jednak nieprawda. Piwo nie zapobiega kamicy nerkowej, wręcz przeciwnie – może spowodować zwiększenie stężenia kwasu moczowego i stymulować jego wydalanie, co zwiększa ryzyko powstania złogów [9]. Dodatkowe przykre konsekwencje, jakie niesie spożywanie w nadmiernej ilości piwa to: otyłość, marskość wątroby, zapalenie trzustki oraz uzależnienie alkoholowe [1];
• Na rynku są dostępne suplementy oraz zioła na kamienie nerkowe, jednak niewiele z nich posiada skuteczność potwierdzoną w badaniach klinicznych. Jedynie przypuszcza się, że profilaktykę kamicy nerkowej mogą wspomóc preparaty o działaniu antyseptycznym oraz moczopędnym [9]. 

Bibliografia do artykułu:

1. Świniarski P. P. Profilaktyka kamicy nerkowej. Przegląd Urologiczny 4 (80) (2013)
2. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51945,kamica-nerkowa
3. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/78297,zapobieganie-nastepstwom-kamicy-nerkowej
4. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/78504,jakie-sa-powiklania-kamicy-nerkowej
5. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/74341,metody-leczenia-kamicy-nerkowej-i-jej-powiklan
6. Świniarski P. P. Kamica nerkowa – rodzaje, objawy, leczenie. Przegląd Urologiczny 2 (84) (2014)
7. Peller M. U kogo powstają kamienie i dlaczego? Przegląd Urologiczny 6 (76) (2012)
8. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/lista/81028,czy-drobny-kamien-nerkowy-mozna-wydalic-z-moczem
9. https://zdrowie.pap.pl/byc-zdrowym/kamienie-nerkowe-najwazniejsze-informacje

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️