Postrzępiony stolec — co go powoduje?

Wygląd stolca może dostarczyć wielu cennych wskazówek na temat funkcjonowania układu pokarmowego. Co oznacza postrzępiony stolec? Jakie rodzaje stolca wyróżniamy i kiedy można mówić o prawidłowym stolcu? Odpowiadamy na te pytania w dzisiejszym artykule.

Co oznacza postrzępiony stolec?

Zmieniony wygląd stolca może wynikać z różnorodnych przyczyn, do najczęstszych z nich należą nieprawidłowa dieta oraz schorzenia układu pokarmowego [1]. Według Bristol Stool Chart (bri­stol­skiej ska­li ufor­mo­wa­nia stol­ca, zaproponowanej przez K. W. Heaton oraz S. J. Lewis w 1997 roku) za postrzępiony stolec może odpowiadać zapalenie jelit, np. w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub zespołu jelita drażliwego [2]. 

• Co oznacza krew w kale dziecka? Czy to oznaka poważniej choroby?
• Cena badania kału na pasożyty. Czy to badanie jest refundowane?
• Zielony stolec — przyczyny u osób dorosłych

Po zauważeniu nieprawidłowego wyglądu stolca najlepiej udać się do lekarza ogólnego, który następnie skieruje do odpowiedniego specjalisty (w tym przypadku lekarza gastroenterologa). W przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub też poczucia zakłopotania w związku ze wstydliwą dolegliwością, można na początek skonsultować się zdalnie, np. umówić na teleporadę lub spotkanie z lekarzem na czacie. Dostępne są nawet takie rozwiązania, które umożliwiają uzyskanie na odległość recepty na potrzebne leki, bez konieczności udawania się do gabinetu lekarskiego Należy do nich np. e-recepta online. 

Postrzępiony stolec a choroba Leśniowskiego-Crohna

Jedną z możliwych przyczyn postrzępionego stolca jest choroba Leśniowskiego-Crohna. Schorzenie to może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, najczęściej jednak powoduje ono zmiany zapalne w jelicie cienkim lub grubym [3]. Czynnik etiologiczny jest nieznany, przypuszcza się, że istotne znaczenie mają: mikrobiota jelitowa oraz czynniki środowiskowe (stosowana dieta). 

Charakterystyczne objawy choroby Leśniowskiego i Crohna to [3]:

• gorączka, 
• osłabienie, 
• utrata masy ciała. 

Dodatkowo obserwowane są również objawy miejscowe, zależne od lokalizacji zmian w przewodzie pokarmowym. Przykładowo, jeśli zajęty jest końcowy odcinek jelita krętego, chory odczuwa ból w prawej dolnej części brzucha, cierpi również na biegunki tłuszczowe oraz niedokrwistość [3]. Tymczasem gdy choroba rozwinie się w obrębie odbytu, pierwszym objawem mogą być przetoki okołoodbytowe oraz owrzodzenia w tym obszarze [3]. 

Postrzępiony stolec a wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Za luźny stolec o postrzępionych brzegach może odpowiadać także wrzodziejące zapalenie jelita grubego. W przebiegu tej choroby dochodzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie błony śluzowej oraz podśluzowej jelita grubego [4]. Czynnik etiologiczny nie jest znany, przypuszcza się, że schorzenie ma związek z nieprawidłowym działaniem układu immunologicznego [4]. 

Charakterystyczne objawy, które mogą wskazywać na wrzodziejące zapalenie jelita grubego to [4]: 

• biegunka (w tym również krwista),
• ból odczuwany w dolnej części brzucha, 
• częste oddawanie stolca o niewielkiej objętości, 
• gorączka, 
• osłabienie, 
• utrata masy ciała.

Postrzępiony stolec a zespół jelita drażliwego

Luźny postrzępiony stolec może świadczyć również o zespole jelita drażliwego (inaczej IBS). To przewlekła choroba, której przyczyna nie została dokładnie poznana. Przypuszcza się, że odpowiadają za nią zaburzenia związane z odczuwaniem bodźców z narządów układu pokarmowego oraz perystaltyką jelit [5]. Możliwe przyczyny IBS to także: przebyta biegunka infekcyjna oraz zaburzenia składu mikrobioty jelitowej (np. wskutek długotrwałego stosowania antybiotykoterapii) [5]. 

Charakterystyczne objawy zespołu jelita drażliwego to [5]: 

• ból brzucha, 
• częste oddawanie moczu, 
• jasny postrzępiony stolec (możliwa jest także mieszanka śluzu w kale), 
• nudności i wymioty, 
• wzdęcia,
• uczucie zmęczenia,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zaburzenia nastroju,
• zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki i/lub zaparcia), 
• zgaga.

Choroba ma przewlekły i nawracający przebieg. 

Jak rozpoznać postrzępiony stolec?

Po czym rozpoznać postrzępiony stolec? W przypadku prawidłowego stolca mamy do czynienia z podłużnym kształtem, stałą lub półmiękką konsystencją, gładką powierzchnią oraz brązowym kolorem [1]. Natomiast postrzępiony stolec posiada widoczne na pierwszy rzut oka kła­cza­ste krawędzie. 

Aby upewnić się, czy wygląd stolca jest prawidłowy, warto sięgnąć do bri­stol­skiej ska­li ufor­mo­wa­nia stol­ca. Zgodnie z nią wyróżniamy 7 rodzajów stolca [2]: 

• 1 – stolec jest w postaci pojedynczych, twardych,  zbitych grudek, 
• 2 – stolec jest wy­dłu­żo­ny i grudkowaty,
• 3 – stolec jest wy­dłu­żo­ny z niewielkimi pęk­nię­cia­mi na po­wierzch­ni,
• 4 – stolec jest smu­kły, wę­żo­wa­ty, ma gładką powierzchnię,
• 5 – stolec jest podzielony na smukłe wę­żo­wa­te ka­wał­ki,
• 6 – stolec ma postać kłaczastych, postrzępionych kawałków,
• 7 – sto­lec jest wod­ni­sty.

Za prawidłowy stolec jest uznawany typ 3 oraz typ 4 [2]. 

Żółty postrzępiony stolec — co oznacza? 

Żółty postrzępiony stolec może świadczyć o zapaleniu dróg żółciowych. W przebiegu tej choroby dochodzi do zastoju żółci, jej przyczyna jest nieznana. Przypuszcza się, że schorzenie jest uwarunkowane genetycznie [8]. U nawet 70% pacjentów z zapaleniem dróg żółciowych stwierdza się także nieswoiste choroby zapalne jelit — wspomniane powyżej wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego i Crohna [8]. Charakterystyczne objawy (poza zmienionym wyglądem stolca) to: świąd skóry oraz żółtaczka. 

Postrzępiony stolec a dieta

Nieprawidłowy wygląd stolca może wynikać ze stosowania źle zbilansowanej diety. W przypadku postrzępionego stolca możliwa przyczyna to niedobór błonnika pokarmowego [6]. Można temu zaradzić poprzez wzbogacenie posiłków o produkty, takie jak np. [7]: 

• orzechy, 
• produkty zbożowe (otręby, pieczywo razowe i pełnoziarniste, płatki zbożowe), 
• rośliny strączkowe,
• suszone owoce,
• warzywa (brokuły, ziemniaki).

Natomiast wskazana jest rezygnacja z żywności wysokoprzetworzonej oraz jedzenia typu fast food. 

Leczenie postrzępionego stolca

Leczenie postrzępionego stolca zależy od przyczyny dolegliwości. W większości przypadków pomoże modyfikacja diety oraz podaż zleconych przez lekarza probiotyków i prebiotyków (celem wsparcia mikrobioty jelitowej). Natomiast jeśli dieta nie pomaga, lekarz może skierować na badania w kierunku poważniejszych chorób związanych z układem pokarmowych, takie jak: morfologia, analiza kału czy też badanie endoskopowe. 

Gdy postrzępiony stolec wynika z choroby Leśniowskiego-Crohna, konieczna jest modyfikacja stylu życia (wprowadzenie zdrowej diety oraz rezygnacja z palenia tytoniu), a także leczenie farmakologiczne (stosowanie leków o działaniu przeciwzapalnym, immunosupresyjnym, przeciwbiegunkowym i przeciwbólowym, a także, jeśli lekarz uzna to za konieczne, antybiotyków [3]. Jeśli dojdzie do rozwoju powikłań, może być konieczne również leczenie chirurgiczne. 

Gdy za nieprawidłowy wygląd stolca odpowiada wrzodziejące zapalenie jelita grubego, leczenie polega na przyjmowaniu antybiotyków doustnych, leków immunosupresyjnych i niesteroidowych leków przeciwzapalnych, są one dobierane w zależności od aktywności choroby [4]. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja, a także leczenie chirurgiczne. 

Gdy zaburzony stolec wynika z zespołu jelita drażliwego, leczenie polega przede wszystkim na modyfikacji diety oraz unikaniu stresujących sytuacji, natomiast leki stosuje się wspomagająco w łagodzeniu objawów [5]. Lekarz może, w zależności od stanu zdrowia pacjenta, przepisać preparaty o działaniu rozkurczowym, przeciwbiegunkowym lub przeciwdepresyjnym. Gdy leczenie nie daje wyraźnych efektów, dodatkowo warto wdrożyć terapie psychologiczne [5]. 

Jeśli wystąpił żółty postrzępiony stolec, a do tego świąd skóry i żółtaczka, prawdopodobnie mamy do czynienia z zapaleniem dróg żółciowych. Leczenie tej choroby ma charakter objawowy, całkowite wyleczenie jest niemożliwe [8]. Terapia polega na stosowaniu kwasu ursodezoksycholowego oraz wdrożeniu, w zależności od potrzeb i stanu zdrowia pacjenta, postępowania zachowawczego (np. wykonania endoskopowego poszerzenia odcinków przewodów żółciowych lub założeniu czasowych protez) [8]. Gdy poza zapaleniem dróg żółciowych zdiagnozowana została także nieswoista choroba zapalna jelit, konieczne jest wykonywanie co roku badań w kierunku raka jelita grubego [8].