Podwyższone próby wątrobowe – objawy. Kiedy należy wykonać badanie?

Próby wątrobowe to zbiór badań krwi stosowany w celu zdiagnozowania i monitorowania choroby lub uszkodzenia wątroby. Testy mierzą poziomy różnych substancji wytwarzanych przez narząd, w tym białek i enzymów. Ich wysokie lub niskie wartości mogą wskazywać na występowanie różnych chorób. Kiedy mówimy o złych wynikach prób wątrobowych?

Czym są próby wątrobowe?

Próby wątrobowe to badania krwi, które mierzą poziomy różnych substancji wytwarzanych przez ten narząd. Pomiary te dostarczają lekarzowi ważnych informacji na temat ogólnego stanu wątroby i jej działania. Próba wątrobowa często pozwala na zmierzenie stężenia kilka substancji z jednej próbki krwi, która może zawierać różne enzymy, białka i produkty uboczne przemiany materii. Niektóre pozwalają ocenić, jak dobrze wątroba wykonuje swoje funkcje. Inne testy czynności wątroby mierzą enzymy uwalniane przez komórki wątroby w odpowiedzi na uszkodzenie lub chorobę.

• Ropień wątroby — objawy, przyczyny. Jak się go leczy?
• Marskość wątroby – przyczyny, objawy i leczenie
• Zapalenie wątroby u dzieci – jakie są objawy? Przyczyny i metody leczenia

Podwyższony albo obniżony wynik próby wątrobowej może, ale nie musi, wskazywać na problemy zdrowotne. Jednak w sytuacji, gdy u pacjenta zdiagnozowano niepokojący stan, lekarz wdroży odpowiednie leczenie. Często zaleca się stosowanie farmakoterapii. Dla osób na stałe bieżących leki wygodnym rozwiązaniem jest e-recepta online, która pozwoli uzupełnić zapas środków bez konsultacji z lekarzem. Taką receptę można wykorzystać w każdej aptece na terenie Polski.

Jak wykonywane są próby wątrobowe?

Próby wątrobowe można wykorzystać do:

• Badań przesiewowych w kierunku infekcji wątroby, takich jak zapalenie wątroby.
• Monitorowania postępu choroby, takiej jak wirusowe lub alkoholowe zapalenie wątroby, i oceny skuteczności leczenia.
• Pomiaru postępu choroby, w szczególności bliznowacenia wątroby (marskość).
• Monitorowania możliwych skutków ubocznych leków.

Próbka krwi do badań czynności wątroby jest zwykle pobierana małą igłą, a wkłucia dokonuje się w żyłę w zgięciu ramienia. Można odczuwać niewielki ból, gdy igła jest wprowadzana w ciało i krótkotrwały dyskomfort w danym miejscu po wyjęciu igły.

Do najpopularniejszych testów wykonywanych w ramach próby wątrobowej zalicza się ALAT, AST, ALP, BIL i GGTP. 

Test ALAT (inaczej AlAT czy ALT) pozwala na pomiar poziomu aminotransferazy alaninowej. Ten występujący w wątrobie enzym pomaga przekształcać białka w energię potrzebną do optymalnego funkcjonowania komórek wątroby. Kiedy wątroba jest uszkodzona, ALT jest uwalniany do krwiobiegu i jego poziom wzrasta.

Badanie AST polega na ocenie poziomu aminotransferazy asparaginianowej, czyli enzymu, który pomaga metabolizować aminokwasy. Podobnie jak ALT, AST jest zwykle obecne we krwi na niskim poziomie. Wzrost poziomu AST może wskazywać na uszkodzenie wątroby, a także chorobę lub uszkodzenie mięśni.

W skład próby wątrobowej wchodzi również badanie stężenia fosfatazy alkalicznej (ALP). Enzym występuje w wątrobie i kościach i jest ważny dla rozkładu białek. Wyższe niż normalne poziomy ALP mogą wskazywać na uszkodzenie wątroby lub chorobę, taką jak zablokowany przewód żółciowy lub niektóre choroby kości.

Bada się również poziom albuminy. Organizm potrzebuje tego białka m.in. do zwalczania infekcji. Niższe niż normalne poziomy albuminy mogą wskazywać na uszkodzenie lub chorobę wątroby.

Wykonuje się również badanie poziomu bilirubiny całkowitej, czyli substancji wytwarzanej podczas normalnego rozpadu czerwonych krwinek. Bilirubina przechodzi przez wątrobę i jest wydalana z kałem. Podwyższony poziom bilirubiny może wskazywać na uszkodzenie lub chorobę wątroby, a także na niedokrwistość.

Warto też wspomnieć o badaniu GGTP, czyli stężenia gamma-glutamylotransferazy. GGT jest enzymem, a jego wyższe niż normalne poziomy mogą wskazywać na uszkodzenie wątroby lub dróg żółciowych.

Jakie objawy mogą wskazywać na podwyższenie poziomów enzymów wątrobowych?

Te objawy mogą wskazywać na konieczność wykonania badania:

• ogólne osłabienie organizmu,
• zmęczenie lub utrata energii,
• utrata masy ciała oraz apetytu,
• żółtaczka (zażółcenie skóry i oczu),
• świąd skóry,
• gromadzenie się płynu w jamie brzusznej (wodobrzusze),
• przebarwione upławy z ciała (ciemny mocz lub jasne stolce),
• mdłości,
• wymioty,
• biegunka,
• ból brzucha,
• skurcze mięśni,
• tworzenie się nietypowych siniaków,
• krwawienie bez konkretnych przyczyn,
• krwawienie dziąseł,
• częste krwawienie z nosa,
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
• obniżenie libido,
• impotencja,
• powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn,
• utrata owłosienia ciała.

Lekarz może zlecić badanie czynności wątroby, jeśli wystąpią powyższe symptomy, które mogą świadczyć o zaburzeniach funkcjonowania narządu. Jak wspomniano wyżej, próby wątrobowe pozwalają również na monitorowanie postępu choroby lub jego leczenia, a także oceniać skutki uboczne stosowania niektórych leków.

Próby wątrobowe – normy

„Złe” wyniki prób wątrobowych to te niemieszczące się w normach. Trzeba jednak pamiętać, żeby nie interpretować tych wartości samodzielnie. Interpretację wyników należy pozostawić lekarzowi, który zlecił badanie. Specjalista będzie opierał się na wiedzy otrzymanej podczas zebranego wywiadu czy wyników innych badań, a także wiedzy o chorobach przewlekłych, na które choruje pacjent oraz przyjmowanych na stałe lekach.

W pewnych sytuacjach lekarz może zalecić ponowne wykonanie badania biochemicznego krwi. Zwykle prób wątrobowe ponownie wykonuje się po upływie dwóch tygodni. 

Normy wyników prób wątrobowych prezentują się następująco:

• ALAT — kobiety <35 U/l, mężczyźni<45 U/l, dzieci <25 U/l.
• AST — niezależnie od płci 5-40 U/I.
• ALP — dorośli 20-270 U/l, dzieci 50-400 U/l.
• Albumina — 3,5-5 g/dL.
• Bilirubina całkowita — 0,1-1,2 mg/dL.
• GGTP — kobiety <35 U/l, mężczyźni <40 U/l.

Możliwe, że wyniki prób wątrobowych będą obniżone albo podwyższone. Wówczas lekarz zaleci odpowiednie postępowanie, które ma na celu poprawę funkcjonowania pacjenta.

Podwyższone próby wątrobowe – o czym mogą świadczyć?

Wykonanie prób wątroby jest często zalecane w następujących sytuacjach:

• żeby sprawdzić uszkodzenia spowodowane infekcjami wątroby, takimi jak wirusowe zapalenie wątroby typu B i wirusowe zapalenie wątroby typu C, zwłaszcza jeśli istnieje podejrzenie, że pacjent był narażony na działanie wirusa wywołującego zapalenie wątroby;
• w celu monitorowania skutków ubocznych niektórych leków, ponieważ wiadomo, że niektóre substancje wpływają obciążająco na wątrobę, w tym NLPZ, statyny, antybiotyki, leki przeciwdrgawkowe czy leki na gruźlicę;
• jeśli u pacjenta już występuje choroba wątroby — w celu monitorowania choroby i skuteczności danego leczenia;
• jeśli u pacjenta występują objawy zaburzenia czynności wątroby lub w rodzinie występowały choroby wątroby, takie jak stłuszczenie wątroby;
• jeśli pacjent ma określone schorzenia, takie jak podwyższony poziom trójglicerydów, cukrzycę, wysokie ciśnienie krwi, a także niedokrwistość;
• pacjent często pije alkohol;
• pacjent ma chorobę pęcherzyka żółciowego.

Niemniej te badania krwi mogą nie wystarczyć do zdecydowanego zdiagnozowania określonej choroby wątroby, a jedynie wskazać lekarzowi właściwy kierunek i pomóc wykluczyć inne możliwości. Aby postawić ostateczną diagnozę, specjalista może potrzebować dalszych badań, takich jak badania obrazowe, biopsja wątroby lub badania krwi na obecność określonych wirusów. Potencjalne diagnozy mogą obejmować:

• stłuszczenie wątroby,
• toksyczne zapalenie wątroby,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• wirusowe zapalenie wątroby (A, B lub C),
• hemochromatozę,
• chorobę Wilsona,
• niedobór antytrypsyny alfa-1,
• pierwotne żółciowe zapalenie dróg żółciowych (PSC),
• marskość wątroby,
• raka wątroby,
• mononukleozę,
• żółtaczkę,
• niedrożność dróg żółciowych,
• nadużywanie alkoholu,
• gruźlicę wątroby,
• zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze czy pierwotniakowe,
• zatrucie substancjami — w tym arsenem, berylem i niektórymi lekami.

Warto wiedzieć, jakie są przyczyny wysokich wyników prób wątrobowych, dzięki temu lekarz może wdrożyć odpowiednie leczenie.

Jak obniżyć wysokie wyniki prób wątrobowych?

Podwyższone wyniki prób wątrobowych mogą świadczyć o występowaniu poważnych problemów medycznych nie tylko wątroby. Dalsze działanie zaplanuje lekarz, opierając się na wynikach i innych czynnikach np. ogólnym stanie zdrowia pacjenta. Leczenie opiera się na eliminowaniu albo złagodzeniu stanu, który wywołuje dolegliwości.

Warto stosować się do zaleceń lekarza, a także wprowadzić zmiany w swoim stylu życia. Przede wszystkim należy zmienić dietę i ograniczyć spożywanie wysokotłuszczowych produktów. Dieta powinna być lekkostrawna i pełna minerałów oraz witamin (zwłaszcza witamin A, D i z grupy B). Dobrze dbać o regularne spożywanie posiłków i odpowiednie nawodnienie organizmu. Nie zaleca się spożywania alkoholu. Pojawienie się wszelkich niepokojących symptomów należy zgłosić lekarzowi.