Odleżyny – jak im zapobiegać? Przyczyny i leczenie

Odleżyny to urazy skóry i znajdującej się pod nią tkanki wynikające z długotrwałego nacisku na skórę. Osoby najbardziej narażone na powstanie uszkodzeń mają schorzenia, które ograniczają ich możliwość zmiany pozycji lub powodują, że spędzają większość czasu w łóżku lub na krześle. Odleżyny najczęściej rozwijają się na skórze obejmującej kościste obszary ciała, takie jak pięty, kostki, biodra, plecy i kość ogonowa. Większość ran goi się podczas leczenia. Jak leczyć odleżyny?

Odleżyny – co to?

Odleżyny to rany powstałe w wyniku długotrwałego nacisku na skórę. Osoby, które są unieruchomione przez długi czas, na przykład przykute do łóżka lub poruszające się na wózku inwalidzkim, są najbardziej narażone na powstanie zmian. Odleżyny mogą być poważnym problemem wśród słabych osób starszych. Mogą być one związane z jakością opieki, jaką otrzymuje dana osoba. Jeśli osoba unieruchomiona lub przykuta do łóżka nie zostanie odwrócona, ułożona we właściwej pozycji i nie zostanie jej zapewnione odpowiednie odżywianie i pielęgnacja skóry, mogą rozwinąć się odleżyny. Co więcej, osoby z cukrzycą, problemami z krążeniem i złym odżywianiem są bardziej zagrożone.

• Odleżyny – pierwsze objawy. Jak je rozpoznać?


Te bolesne rany mogą się powiększać i prowadzić do infekcji. W niektórych przypadkach odleżyny mogą zagrażać życiu. Z tego względu istotna jest odpowiednia pielęgnacja i profilaktyka. W przypadku gdy rozwijają się niepokojące problemy medyczne, warto zwrócić się po pomoc medyczną. Czasami wymagana jest farmakoterapia, a wypisana e-recepta, którą można zdobyć bez wychodzenia z domu, pozwoli na zakup leku w każdej aptece.

Odleżyny – jak powstają?

Odleżyny rozwijają się, gdy dopływ krwi do skóry zostaje odcięty na dłużej niż 2 do 3 godzin. Gdy skóra obumiera, rozwija się rana. Najpierw ma czerwony kolor, a obszar jest bolesny, ostatecznie zmienia kolor na fioletowy. Nieleczona skóra może pęknąć, a miejsce zostać zainfekowane.

Odleżyna może stać się głęboka i rozciągać się do mięśni i kości. Gdy już się pojawi, gojenie jest często bardzo powolne. W zależności od ciężkości odleżyn, stanu fizycznego osoby i obecności innych chorób (takich jak cukrzyca), odleżyny mogą trwać dni, miesiące, a nawet lata. Czasami, żeby wspomóc proces gojenia, potrzebna jest operacja.



Podział kliniczny odleżyn – stopnie

Rozwój odleżyn dzieli się na 5 etapów, od najlżejszego do najcięższego. Są to:

• Stopień 1 – obszar wygląda na czerwony i jest ciepły w dotyku. W przypadku ciemniejszej skóry dane miejsce może mieć niebieski lub fioletowy odcień. Często pojawia się swędzenie, pieczenie czy tkliwość. Nie ma otwartej rany.
• Stopień 2 – rozwija się płytka rana z różowym lub czerwonym podłożem. Można zaobserwować pęcherze, otarcia czy ubytki skóry. Osoba skarży się na znaczny ból, a skóra wokół rany może być odbarwiona.
• Stopień 3 – zmiana ma wygląd przypominający krater z powodu uszkodzenia tkanki pod powierzchnią skóry.
• Stopień 4 – odleżyna powiększa się. Obszar jest poważnie uszkodzony i występuje duża rana. Zmiana powoli zajmuje mięśnie, ścięgna, kości i stawy. Na tym etapie infekcja stanowi znaczne ryzyko.
• Stopień 5 – w odleżynie widoczne są zmiany martwicowe (tkanki zabarwione na czarno). Zainfekowana rana goi się dłużej. Infekcja może rozprzestrzenić się na inne części ciała i spowodować znaczne szkody. Zajęte mogą być najgłębsze warstwy pod skórą.

Wśród objawów zakażonej odleżyny wymienia się:

• gorączkę,
• dreszcze,
• obszar jest ciepły w dotyku,
• nieprzyjemny zapach rany,
• sącząca się wydzielina z odleżyny,
• opuchlizna danego miejsca.

Jak rozpoznać odleżyny?

Wśród pierwszych objawów odleżyn wymienia się:

• nietypowe zmiany koloru lub tekstury skóry,
• obrzęk,
• wyciek przypominający ropę,
• obszar skóry, który jest chłodniejszy lub cieplejszy w dotyku niż inne miejsca.

Rodzaje odleżyn dzieli się na kilka etapów w zależności od ich głębokości, ciężkości i innych cech. Stopień uszkodzenia skóry i tkanek waha się od zmiany koloru skóry do głębokiego urazu obejmującego mięśnie i kości. Rany często pojawiają się w okolicy pośladków (na kości ogonowej lub biodrach) i z tyłu głowy, na piętach stóp, łopatkach, plecach czy po bokach kolan.

Co mogą powodować odleżyny?

Odleżyny zwiększają ryzyko potencjalnie zagrażających życiu infekcji bakteryjnych, takich jak zapalenie tkanki łącznej. To infekcja skóry i połączonych z nią tkanek miękkich. Może powodować ciepło, stan zapalny i obrzęk dotkniętego obszaru. Osoby z uszkodzeniem nerwów często nie odczuwają bólu w obszarze dotkniętym zapaleniem tkanki łącznej. Wówczas może rozwinąć się sepsa, a dana kończyna wymagać amputacji.

Infekcja spowodowana odleżynami może zagnieździć się w stawach i kościach. Infekcje stawów (septyczne zapalenie stawów) mogą uszkodzić chrząstkę i tkankę, natomiast infekcje kości (zapalenie kości i szpiku) zmniejszać funkcję stawów i kończyn.

Co więcej, bakterie z zakażonego miejsca mogą przedostać się do krwioobiegu (bakteriemia), co może prowadzić do bakteryjnego zapalenia opon mózgowych lub zapalenia wsierdzia.

Metody leczenia odleżyn

W przypadku podejrzenia rozwoju odleżyn warto zasięgnąć porady specjalisty. Lekarz dokładnie obejrzy dany obszar skóry, aby zdecydować, czy powstała niepokojąca rana, a jeśli tak, aby przypisać stopień rozwoju zmiany. Odpowiednia diagnoza pomaga określić, jakie leczenie jest dla pacjenta najlepsze. 

Na konsultacji lekarz może zadać pytania, takie jak:

• Kiedy po raz pierwszy pojawiły się odleżyny?
• Jaki jest stopień bólu?
• Czy w przeszłości pojawiały się odleżyny?
• Jak je leczono i jaki był wynik leczenia?
• Jaki jest sposób zmiany pozycji?
• Jakie schorzenia zostały zdiagnozowane u pacjenta?
• Jak wygląda obecne leczenie?
• Jaka jest normalna codzienna dieta i spożycie płynów?

Czasami wykonuje się badania krwi, aby ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta, a także biopsję (w celu wykrycia infekcji).

Leczenie odleżyn obejmuje zmniejszenie nacisku na dotkniętą skórę, pielęgnację ran, kontrolowanie bólu, zapobieganie infekcjom i utrzymywanie prawidłowego odżywiania. Częsta zmiana pozycji może pomóc w gojeniu się ran i zapobiegać powstawaniu nowych zmian. Kiedy rany są we wczesnym stadium, można być w stanie leczyć je samodzielnie w domu, jednak poważniejszymi zmianami powinien zająć się specjalista. Inne specyficzne środki zależą od stadium owrzodzenia. 

Pierwszym krokiem w leczeniu odleżyn jest zmniejszenie nacisku i tarcia, które spowodowały powstanie rany. Strategie obejmują:

• Zmianę pozycji – jeśli masz odleżyny, często obracaj się i zmieniaj pozycję. Częstotliwość zmiany pozycji zależy od stanu i jakości powierzchni, na której się znajdujesz.
• Korzystanie z powierzchni podporowych – użyj materaca, łóżka i specjalnych poduszek, które pomogą Ci usiąść lub położyć się w sposób chroniący wrażliwą skórę.

Opieka nad odleżynami zależy od głębokości rany. Ogólnie rzecz biorąc, czyszczenie i opatrywanie rany obejmuje:

• Oczyszczanie rany – jeśli dotknięta skóra nie jest uszkodzona, umyj ją delikatnym środkiem czyszczącym i osusz. Oczyść otwarte rany wodą lub roztworem soli fizjologicznej przy każdej zmianie opatrunku.
• Zakładanie opatrunków – bandaż przyspiesza gojenie, utrzymując wilgotność rany. Tworzy również barierę chroniącą przed infekcjami i pozwala utrzymać suchą skórę wokół niej. Najlepsze mogą być opcje, które są przeciwdrobnoustrojowe, hydrokoloidowe lub zawierają kwas alginowy. Często na odleżyny pomocne są opatrunki w formie plastrów.

W zależności od objawów możliwe jest również włączenie farmakoterapii w tym stosowanie antybiotyków, środków przeciwbólowych czy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Często zaleca się stosowanie maści na odleżyny, które są przeznaczone do pielęgnacji rany.

Aby prawidłowo się zagoić, rany muszą być wolne od uszkodzonych, martwych lub zainfekowanych tkanek. Lekarz lub pielęgniarka może usunąć uszkodzoną tkankę poprzez delikatne przepłukanie rany wodą lub wycięcie nadkażonego czy uszkodzonego obszaru. Duże odleżyny, które się nie goją, mogą wymagać operacji. Jedną z metod naprawy chirurgicznej jest użycie tkanki z mięśnia, skóry lub innej tkanki w celu zakrycia rany i amortyzacji dotkniętej kości.

Warto pamiętać o komforcie psychicznym danej jednostki. Osoby z odleżynami mogą odczuwać dyskomfort, ból, izolację społeczną lub depresję. Warto porozmawiać ze swoim lekarzem o swoich potrzebach w zakresie wsparcia i komfortu.

Jak zapobiegać powstawaniu odleżyn?

Odleżynom można zapobiegać, sprawdzając codziennie skórę pod kątem zaczerwienienia (pierwszej oznaki uszkodzenia skóry), ze szczególnym uwzględnieniem obszarów kostnych. Inne metody profilaktyki odleżyn i zapobiegania pogłębianiu się już istniejących ran to:

• obracanie i zmiana pozycji co 2 godziny,
• zapewnienie miękkiej wyściółki w wózkach inwalidzkich i łóżkach w celu zmniejszenia nacisku,
• zapewnienie dobrej pielęgnacji skóry, utrzymując ją w czystości i suchości,
• rzucenie palenia,
• uprawianie ćwiczeń fizjoterapeutycznych (jeśli to możliwe),
• zapewnienie dobrego odżywiania, ponieważ bez wystarczającej ilości kalorii, witamin, minerałów, płynów i białka odleżyny nie mogą się zagoić, bez względu na to, jak dobrze o nie dbamy.

Odleżyny a pielęgnacja i dieta

Chociaż istnieją ograniczone dowody na to, że jakakolwiek konkretna dieta może pomóc w leczeniu odleżyn, suplementacja białka może przyspieszyć gojenie i zmniejszyć rozmiar rany. Co więcej, przyjmowanie wystarczającej ilości niezbędnych składników odżywczych i wypijanie dużej ilości wody może pomóc w utrzymaniu ogólnego stanu zdrowia.

Trzeba również pamiętać o odpowiedniej pielęgnacji ciała. Warto dbać o podstawową higienę, przemywając skórę delikatnym środkiem czyszczącym i dokładnie ją osuszając. Dobrze używać kremów barierowych dla utrzymania wilgoci i zmniejszenia tarcia. W razie potrzeby należy często zmieniać pościel i odzież. Trzeba również uważać na aplikacje na ubraniach (jak guziki czy suwaki) i zmarszczki na pościeli, które podrażniają skórę. Dodatkowo warto codziennie uważnie przyglądać się skórze, szukając oznak ostrzegawczych powstawania odleżyn.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️