Bezmocz, czyli anuria – przyczyny, objawy i leczenie

Anuria, czasami nazywana bezmoczem, odnosi się do wydalania znikomych ilości moczu. Jej podłożem najczęściej są zaburzenia funkcjonowania układu moczowego. Jest stanem nagłym i może zagrażać życiu, ponieważ w ciele nagromadzają się toksyczne produkty przemiany materii. Jak długo można nie oddawać moczu?

Co to jest anuria?

Anuria jest zjawiskiem wydalania zmniejszonej ilości moczu. Osoba cierpiąca na bezmocz wydala mniej niż 100 ml na dobę. Nerki produkują od 1 do 2 litrów moczu dziennie. Oddawanie moczu jest ważne, ponieważ pozwala usuwać z organizmu zarówno toksyczne wydzieliny powstałe w wyniku przemiany materii, jak i nadmiaru płynów. Zmniejszenie lub całkowity brak wydalania moczu może wpływać na pogorszenie występujących problemów zdrowotnych, a także zagrażać życiu. Anuria jest przede wszystkim związana z ostrą (nagłą lub krótkotrwałą) lub przewlekłą (długotrwałą) chorobą nerek. Może być również związana z innymi schorzeniami, które powodują dolegliwości układu moczowego. Jeśli doświadczamy problemów z wydalaniem moczu, należy udać się do lekarza w celu prawidłowej diagnozy i leczenia. Wczesna reakcja może również pomóc w zapobieganiu możliwym komplikacjom zagrażającym życiu.

• Jak poprawić wynik EGFR?
• Kryształy szczawianu wapnia w moczu – czy są powodem do obaw?
• Co może oznaczać krew w moczu i jakie są przyczyny krwiomoczu?

Jeśli pacjent posiada objawy, które utrudniają tradycyjną wizytę w przychodni, może skorzystać z wygodnego rozwiązania, czyli teleporady. Specjalista przeprowadzi wywiad medyczny będący podstawą diagnozy. W razie potrzeby zostanie wystawiona recepta przez internet, którą można zrealizować w dowolnej aptece.

Anuria, oliguria i poliuria — jakie są różnice?

Prawidłowość diurezy, czyli wytwarzania i retencji moczu, ocenia się na podstawie pomiarów objętości moczu wydalonego w określonym czasie. Wyróżnia się kilka zaburzeń oddawania moczu.

Oliguria (skąpomocz) jest wtedy, gdy wydala się mniej moczu niż zwykle. Dla dorosłych oznacza to mniej niż 500 mililitrów moczu dziennie. Konkretne ilości dla niemowląt i dzieci są oparte na ich wadze (mniej niż 1 milimetr na kilogram na godzinę dla niemowląt i mniej niż 0,5 mililitra na kilogram na godzinę dla starszych dzieci). W przypadku oligurii symptomy nie są aż tak nasilone jak przy anurii.

Poliuria (wielomocz) jest stanem odwrotnym, podczas którego osoba chora oddaje więcej niż 2,5 l moczu dobowo. Często towarzyszy jej wzmożone pragnienie.

Warto również wspomnieć o dysurii (dyzurii), czyli trudnościach w oddawaniu moczu. Objawy mogą obejmować oddawanie kroplami, słabym czy przerywanym strumieniem, a także dolegliwościom bólowym i poczuciem pieczenia.

Zatrzymanie moczu — przyczyny

Wyróżnia się 3 przyczyny nieoddawania moczu: przednerkowe, nerkowe i pozanerkowe.

Do czynników przednerkowego wstrzymania moczu zalicza się sepsę, wstrząs kardiologiczny, dużą utratę krwi, a także odwodnienie wynikające z biegunki, wymiotów czy rozległych oparzeń.

Przyczyny nerkowe zatrzymania moczu to:

• przebyta infekcja;
• choroby nerek w tym niedokrwienie nerek, choroba miąższu nerek, choroby miedniczek nerkowych;
• odrzucenie przeszczepionej nerki;
• transfuzja krwi;
• rzucawka;
• zatrucie środkami wykorzystanymi do kontrastu (substancji chemicznej wykorzystywanej przy niektórych badaniach np. tomografii komputerowej);
• zatrucie toksynami i lekami jak antybiotyki, leki przeciwnowotworowe, leki przeciwbólowe czy przeciwzapalne, alkohol metylowy, glikol etylowy, zioła nieznanego pochodzenia.

Do przyczyn wpływających na pozanerkową niewydolność nerek zalicza się występowanie kamieni nerkowych, przerost gruczołu krokowego oraz raka prostaty (zatrzymanie moczu u mężczyzny), guzów nerek, zrostów pooperacyjnych.

Najczęściej do anurii u dorosłych dochodzi w wyniku ostrego uszkodzenia nerek oraz przewlekłej choroby nerek (mogącej nawet prowadzić do niewydolności). Natomiast do zatrzymania moczu u dziecka często prowadzą powstałe złogi w drogach moczowych, zaburzenia neurologiczne, a także zakażenie układu moczowego oraz stany zapalne zewnętrzne narządów płciowych.

Inne objawy ze strony układu moczowego towarzyszące bezmoczowi

Sam bezmocz, czyli oddawanie znikomej ilości moczu na dobę, jest objawem, a nie chorobą. Często wiąże się z innymi symptomami zaburzeń układu moczowego, takimi jak brak apetytu, osłabienie, bóle brzucha, nudności i wymioty, a także występowanie krwiomoczu (obecność krwi w moczu). Wynikają one głównie z nagromadzenia się toksyn w moczu, które normalnie byłyby usuwane przez zdrowe nerki.

Diagnostyka anurii

Jeśli zaobserwujemy wyżej wymienione objawy, należy natychmiast udać się do lekarza. Anuria jest stanem zagrażającym zdrowiu oraz życiu, dlatego szybka interwencja medyczna może się okazać zbawienna.

Aby zdiagnozować bezmocz, na początku konsultacji lekarz przeprowadzi wywiad medyczny. Może zapytać się o:

• zatrzymanie wydalania płynów;
• czas rozpoczęcia występowania problemów z oddawaniem moczu;
• objawy towarzyszące np. krew w moczu czy zmęczenie;
• przyjmowane leki;
• choroby współwystępujące, które mogą zaburzać pracę nerek jak cukrzyca, nadciśnienie.

Następnie specjalista zleci lub przeprowadzi szereg badań laboratoryjnych moczu i krwi. Niezwykle ważne jest sprawdzenie funkcjonowania pracy nerek, co można wykonać, badając poziom mocznika, jonów, kreatyny i współczynnika przesączania kłębuszkowego na podstawie próbki moczu. Zaleca się wykonanie badań obrazowych jak RTG oraz ultrasonografii (USG) jamy brzusznej, co pozwoli uwidocznić układ moczowy.

Bezmocz — leczenie i rokowania

Ponieważ podłoże bezmoczu może być związane z różnorodnymi potencjalnymi przyczynami, nie można samodzielnie zdiagnozować swojego stanu. Najlepszym rozwiązaniem jest natychmiastowa wizyta u lekarza, jeśli zauważy się jakiekolwiek zmiany w oddawaniu moczu. Im wcześniej zostanie wykryta anuria, tym lepsze są prognozy. Ogólnie perspektywa bezmoczu zależy od podstawowej przyczyny powstania zaburzenia, wczesnej diagnozy, chorób współwystępujących. 

Nieleczenie anurii może skutkować zagrażającym życiu powikłaniom. Anuria może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerek, które bywa śmiertelne. Ryzyko jest większe w przypadku ostrej niewydolności nerek. Z tego powodu często wymagana jest hospitalizacja.

Leczenie bezmoczu opiera się przede wszystkim na rozpoznaniu przyczyny podstawowej. Najczęściej stosuje się farmakologię. Dawka lekarstwa jest indywidualnie dobierana przez lekarza w zależności od stopnia zaawansowania schorzenia. Należy unikać leków, które mogłyby dodatkowo uszkodzić nerki.

Często stosuje się cewnikowanie czy nakłucie nadłonowe. Niektórzy pacjenci obawiają się, że może dojść do zatrzymania moczu po wyjęciu cewnika. Po usunięciu rurki pęcherz oraz cewka moczowa mogą przez kilka dni pozostawać podrażnione, a oddawanie moczu może powodować pieczenie. Należy jednak pić dużo płynów i normalnie oddawać mocz. Jeśli występują problemy, warto zgłosić się do lekarza.

W niektórych przypadkach anurii należy podawać pacjentowi płyny dożylne, a nawet zastosować transfuzję krwi. Jeśli uszkodzenie nerki jest rozległe, może być konieczny przeszczep narządu. W przypadku pojawienia się blokady w układzie moczowy (np. kamieni nerkowych) stosuje się leczenie zabiegowe.

Należy również wprowadzić zmiany w swoim stylu życia. Przede wszystkim warto prowadzić bilans płynów i monitorować wydalanie moczu. Zaleca się regularne pomiary wagi ciała. W diecie należy uwzględnić odpowiednie ilości białek oraz węglowodanów w przyjmowanych produktach. Dobrze unikać zbyt dużej ilości przetworzonej żywności, bogatej w cukry, sól oraz sztuczne konserwanty. Jeśli stan zdrowia na to pozwala, to polecana jest również regularna aktywność fizyczna przez co najmniej 30-45 minut dziennie, może obejmować spacery, jazdę na rowerze i ćwiczenia o niskiej czy średniej intensywności. Do domowych sposobów na skąpomocz zalicza się również spożywanie naparów z konkretnych ziół, jednak takie działanie bez znajomości przyczyny zaburzenia może nie przynieść oczekiwanego efektu.

Rokowania anurii są uzależnione od przyczyny powstawania zaburzenia, wieku czy występowania innych chorób. Jeśli bezmocz jest spowodowany przez ostre uszkodzenie nerek, chory jest osobą w zaawansowanym wieku i doświadcza więcej innych schorzeń, to stopień śmiertelności wzrasta.