Zespół Tourette’a – co wywołuje chorobę i jakie są jej objawy? Metody leczenia

Napisano 19.01.2023 | Medyczna Asystentka | Czas czytania: 5 min.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Zespół Tourette’a to zaburzenie, które obejmuje wykonywanie powtarzających się ruchów lub wydawanie niepożądanych dźwięków (tiki), których nie można łatwo kontrolować. Mężczyźni są około trzy do czterech razy bardziej narażeni na rozwój zespołu Tourette’a niż kobiety. Chociaż nie ma lekarstwa na to zaburzenie, dostępne są metody łagodzenia objawów. Kiedy objawia się zespół Tourette’a? Jakie badania należy wykonać? Jak przebiega leczenie?

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Co to jest zespół Tourette’a?

Zespół Tourette’a to zaburzenie neurologiczne, które wpływa na mózg i nerwy. Powoduje, że osoba wykonuje tak zwane tiki — są one mimowolne, więc nie można ich kontrolować ani im zapobiegać. Wyróżnia się ich dwa rodzaje. Pierwsze z nich, czyli tiki ruchowe obejmują nagłe ruchy ciała, takie jak wzruszanie ramionami. Natomiast drugi typ — tiki wokalne obejmuje wydawanie dźwięków, np. chrząkania. Tiki związane z motoryką rozwijają się wcześniej niż tiki wokalne.

Zaburzenie zazwyczaj rozwija się we wczesnym dzieciństwie. Pierwsze objawy zespołu Tourette’a zwykle można zaobserwować u dzieci i młodzieży od 2. do 15. roku życia, przy czym średnia wynosi około 6 lat. Często symptomy łagodnieją u osób dorosłych. Niemniej jeśli zauważymy u siebie czy swojego dziecka objawy choroby Tourette’a, warto udać się na wizytę do specjalisty. Lekarz zaleci, jakie badania należy wykonać, żeby zdiagnozować zespół Tourette’a, a dzięki wynikom może postawić diagnozę. W wielu przypadkach symptomy są na tyle łagodne, że nie jest wymagane leczenie. Niemniej jeśli objawy utrudniają codzienne funkcjonowanie, to specjalista może zaproponować farmakoterapię. Wypisana e-recepta umożliwi zakup danego leku w każdej aptece na terenie Polski.

Zespół Tourette’a – przyczyny

Dokładna przyczyna zespołu Tourette’a pozostaje tajemnicą, ale badania koncentrują się na wielu możliwościach. Wiele osób zastanawia się, czy zespół Tourette’a jest dziedziczny. Według badań czynniki genetyczne mogą być istotnym predyktorem zachorowania na schorzenie. U dziecka osób z zespołem Tourette’a istnieje 50 procent szans na samo rozwinięcie się tej choroby. Chłopcy trzy razy częściej dziedziczą tę chorobę niż dziewczęta. Warto jednak wspomnieć, że odziedziczenie genetycznej skłonności do rozwoju zaburzenia nie jest jednoznaczne z wystąpieniem objawów.

Wiele badań wskazuje, że u podstaw syndromu Tourette’a leżą zaburzenia neuroprzekaźników mózgu, chemikaliów jak dopamina i serotonina, które zajmują się przekazywaniem informacji między poszczególnymi komórkami układu nerwowego (neuronami) oraz między neuronami a mięśniami i gruczołami.

Kolejna teoria wskazuje, że podłożem rozwoju zespołu Tourette’a może być przebyta infekcja paciorkowcami. Bakteria paciorkowca może powodować szeroki zakres infekcji, od łagodnych do ciężkich i zagrażających życiu, a niektóre z nich mogą odpowiadać za zmiany neurologiczne związane z zespołem Tourette’a.

Warto wspomnieć, że badacze są podzieleni co do tego, czy zespół Tourette’a jest powiązany z innymi zaburzeniami takimi jak ADHD i dysleksja oraz zachowaniami obsesyjno-kompulsyjnymi. Zaburzenia takie często występują razem z zespołem Tourette’a, ale nie wiadomo, jaki mają na siebie wpływ.

Zespół Tourette’a – jak rozpoznać pierwsze symptomy?

Objawy zespołu Tourette’a mogą się różnić w zależności od osoby, ale najczęściej są podobne i u dorosłych, i u dzieci. Mogą obejmować różnorodne tiki, które są głównym objawem zespołu Tourette’a. Zwykle zaczynają się w wieku od pięciu do siedmiu lat, osiągając szczyt w wieku około 12 lat. 

Wyróżnia się dwa rodzaje tików — złożone i proste. Złożone tiki obejmują wiele ruchów i grup mięśniowych, a proste tiki to szybkie, powtarzające się ruchy, które angażują tylko kilka grup mięśni. Co więcej, tiki mogą być ruchowe i wokalne. Wśród tików związanych z motoryką wymienia się:

  • wzruszanie ramion,
  • mruganie oczami,
  • szarpanie lub skręcanie głowy,
  • skakanie,
  • zaciskanie szczęki,
  • grymas na twarzy,
  • wystawianie języka,
  • pociąganie nosem.

Natomiast przykłady tików wokalnych obejmują:

  • poszczekiwanie,
  • pochrząkiwanie,
  • krzyczenie,
  • pochrumkiwanie,
  • przeklinanie,
  • mlaskanie.

Warto zaznaczyć, że łagodniejsze formy zespołu Tourette’a mogą zostać błędnie zdiagnozowane, ponieważ często występują jednocześnie z ADHD, zaburzeniami obsesyjno-kompulsyjnymi i zaburzeniami zachowania.

Dziecko z zespołem Tourette’a może wykazywać inne trudności, takie jak problemy ze snem, gorsze wyniki w nauce w szkole, niską samoocenę i niezdolność do kontrolowania swojego temperamentu. Trzeba jednak zaznaczyć, że większość dzieci z zespołem Tourette’a ma normalny rozwój intelektualny, ale niektóre z nich mogą mieć trudności w nauce. Niemniej piętno społeczne jest szczególnie trudne do zniesienia, ponieważ ludzie często nie wierzą, że tiki i powtarzające się wokalizacje, zwłaszcza przekleństwa, są mimowolne.

Objawy towarzyszące zespołowi Tourette’a

Osoby z zespołem Tourette’a zazwyczaj prowadzą zdrowe, aktywne życie. Jednak schorzenie często wiąże się z wyzwaniami behawioralnymi i społecznymi, szczególnie jeśli współtowarzyszą mu inne zaburzenia. Stany często związane z zespołem Tourette’a obejmują:

  • zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD),
  • zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD),
  • zaburzenia ze spektrum autyzmu,
  • trudności w uczeniu się,
  • zaburzenia snu,
  • depresję,
  • zaburzenia lękowe,
  • ból związany z tikami (zwłaszcza bóle głowy),
  • problemy z regulacją emocji (szczególnie zarządzaniem gniewem).

Zespół Tourette’a – jak rozpoznać?

Nie ma badania krwi ani badania obrazowego, które mogłoby wykryć zespół Tourette’a. Zamiast tego lekarz dokładnie przegląda historię medyczną pacjenta i koncentruje się na objawach. Może zadawać szczegółowe pytania dotyczące tików, w tym:

  • Jak często zdarzają się tiki?
  • W jakim wieku pojawiły się tiki?
  • Jaka jest natura tików (proste czy złożone)?

Aby zdiagnozować zespół Tourette’a, lekarz szuka następujących elementów:

  • obecność zarówno tików ruchowych, jak i głosowych, które występują kilka razy dziennie, codziennie lub z przerwami przez co najmniej 1 rok;
  • początek objawów przed 18. rokiem życia;
  • tiki niespowodowane przez leki, inne substancje lub schorzenia.

Powszechne tiki są często diagnozowane przez doświadczonych klinicystów. Jednak nietypowe objawy (różniące się od objawów klasycznych) lub nietypowe prezentacje (na przykład objawy, które pojawiają się w wieku dorosłym) mogą wymagać wiedzy specjalistycznej w celu postawienia diagnozy. Specjalista może również wykonać testy, aby wykluczyć inne zaburzenia, które mogą powodować tiki. Wówczas metody badania neuroobrazowego, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT), badania elektroencefalograficzne (EEG) lub niektóre badania krwi mogą być wykorzystane do wykluczenia innych stanów, które można pomylić z zespołem Tourette’a.

Uzyskanie oficjalnej diagnozy może zająć trochę czasu. Rodziny i lekarze niezaznajomieni z zaburzeniem mogą pomyśleć, że łagodne, a nawet umiarkowane objawy tików są nieistotne, traktować je jako część fazy rozwojowej lub wynik innej choroby. Na przykład niektórzy rodzice mogą myśleć, że mruganie oczami jest związane z problemami ze wzrokiem lub że pociąganie nosem ma związek z sezonowymi alergiami.

Leczenie zespołu Tourette’a – czy można wrócić do pełni zdrowia?

Leczenie zespołu Tourette’a zależy od ciężkości stanu. Większość osób może samodzielnie radzić sobie z objawami i ma tendencję do znajdowania cichego, odosobnionego miejsca, w którym można „dać upust” nieodpartym tikom i wokalizacjom, które powstrzymywali przez cały dzień.

Nie ma lekarstwa na zespół Tourette’a. Leczenie ma na celu opanowanie tików, które zakłócają codzienne czynności i funkcjonowanie. Jeśli tiki nie są ciężkie, leczenie może nie być konieczne. Ogólnie rzecz biorąc, leki podaje się w małych dawkach, które powoli się zwiększa, aż do opanowania symptomów. Ludzie potrzebują różnych proporcji leków. Trzeba jednak zaznaczyć, że skutki uboczne leków mogą obejmować depresję, przyrost masy ciała i uporczywe zmęczenie. Najczęściej stosuje się:

  • leki blokujące lub zmniejszające wyrzut dopaminy,
  • leki przeciwdepresyjne,
  • leki przeciwdrgawkowe,
  • zastrzyki z botuliny (botoksu).

Ponieważ wydaje się, że stres pogarsza zespół Tourette’a, przydatna jest nauka technik relaksacyjnych np. medytacji, ćwiczeń oddechowych czy progresywnej relaksacji mięśni Jacobsona. Wielu osobom zaleca się również psychoterapię, gdzie pacjenci uczą się zrozumieć i zaakceptować chorobę, a także radzić sobie z wynikającymi ze schorzenia trudnościami. Często zaleca się terapię poznawczo-behawioralną. Działanie jest pomocne w przypadku tików, szczególnie trening odwracania nawyków może pomóc w monitorowaniu tików, rozpoznawaniu ostrzegawczych impulsów i nauczeniu się dobrowolnego poruszania się w sposób niezgodny z tikiem.

Zespół Tourette’a – czy uniemożliwia normalne życie?

Choć ze schorzeniem można prowadzić normalne życie, zespół Tourette’a czasami wiąże się z wyzwaniami. Przede wszystkim samoocena pacjenta może ucierpieć w wyniku chorowania na zespół Tourette’a. Można być zawstydzony swoimi tikami i wahać się przed angażowaniem się w działania towarzyskie, takie jak randki lub publiczne wyjścia. W rezultacie jest się narażonym na zwiększone ryzyko depresji i nadużywania substancji psychoaktywnych.

Aby poradzić sobie z zespołem Tourette’a warto pamiętać, że tiki zwykle osiągają szczyt u wczesnych nastolatków i poprawiają się wraz z wiekiem. Zaleca się zasięgnięcie konsultacji ze specjalistami, aby uzyskać informacje i wskazówki dotyczące radzenia sobie z trudnościami. Warto budować swoją grupę wsparcia społecznego, a w przypadku spożywania leków pamiętać o regularności.

Jeśli nasze dziecko choruje na zespół Tourette’a szkoła może stanowić szczególne wyzwanie. W tym przypadku, aby pomóc dobrze edukować na temat zaburzenia nauczycieli i inne osoby, z którymi dziecko regularnie wchodzi w interakcje. Pomocne może być środowisko edukacyjne spełniające potrzeby dziecka, takie jak korepetycje, testy bez ograniczeń czasowych w celu złagodzenia stresu i mniejsze klasy. Dobrą praktykę jest również pielęgnowanie poczucia własnej wartości dziecka, np. wspierając osobiste zainteresowania pociechy. Dla dzieci pociechą może być fakt, że niektóre znane osoby również chorują na zespół Tourette’a, a wśród idoli wymienia się m.in. Billie Eilish.

Potrzebujesz e-Recepty lub L4 ?

Wypełnij formularz w 5 minut ➡️

Informacje zawarte w dziale „Blog" serwisu NaszaRecepta.pl należy traktować jedynie jako informacyjno-edukacyjne. Treści te i porady w nich zawarte nie mogą w żadnym wypadku zastąpić bezpośredniego kontaktu z lekarzem i nie powinny być również uznawane za profesjonalną poradę medyczną. Wydawca serwisu NaszaRecepta nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie porad z materiałów informacyjno-edukacyjnych bez wcześniejszej konsultacji ze specjalistą.