Zapalenie otrzewnej — czym jest, co je powoduje i jak je leczyć?

Zapalenie otrzewnej może być bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia. Co powoduje tę chorobę? Jakie są charakterystyczne objawy? Na czym polegają diagnostyka oraz leczenie zapalenia otrzewnej? Odpowiadamy na pytania.

Zapalenie otrzewnej — najczęstsze przyczyny

Co oznacza termin zapalenie otrzewnej? Co to jest za choroba? Tak określa się stan zapalny w obrębie błony, która wyściela od środka jamę brzuszną. Najczęstsze jest tzw. wtórne, bakteryjne zapalenie otrzewnej, wywołane przedostaniem się do jamy otrzewnej bakterii [1]. Częstą przyczyną stanu zapalnego otrzewnej jest także leczenie przy pomocy dializy otrzewnowej [2]. 

Zapalenie otrzewnej to bardzo niebezpieczny stan. Jeśli pacjent szybko nie otrzyma pomocy medycznej, choroba może zagrażać jego życiu. Po zaobserwowaniu objawów zapalenia otrzewnej należy jak najszybciej zgłosić się na pogotowie ratunkowe. Czas leczenia, włączając w to procedury chirurgiczne, wynosi zwykle do tygodnia. Po ustabilizowaniu stanu zdrowia pacjenta i wypisaniu ze szpitala wymagany jest oszczędny tryb życia. W przypadku jakichkolwiek pytań związanych z powrotem do dawnej sprawności można skonsultować się z lekarzem zdalnie. Natomiast jeśli potrzebne są jakiekolwiek leki, można je uzyskać szybko dzięki rozwiązaniu, jakim jest recepta online.

Zapalenie otrzewnej — przyczyny a rodzaje stanu zapalnego

Lekarze wyróżniają dwa rodzaje zapalenia otrzewnej [2]:

• pierwotne (samoistne) zapalenie otrzewnej, które jest wywołane infekcją pochodzącą z samej otrzewnej, 
• wtórne zapalenie otrzewnej, które stanowi efekt rozprzestrzenienia się zakażenia z innego miejsca w ciele.

Poniżej prezentujemy wszystkie możliwe przyczyny zapalenia otrzewnej [1] [3]:

• infekcja bakteryjna spontaniczna, stanowiąca efekt wodobrzusza, 
• infekcja bakteryjna podczas karmienia przez sondę,
• reakcja chemiczna na płyny ustrojowe, np. po pęknięciu torbieli w jamie brzusznej lub wycieku żółci z pęcherzyka żółciowego, enzymów trzustkowych z trzustki lub kwasu żołądkowego z żołądka, albo 
• wtórna infekcja bakteryjna, wynikająca z pęknięcia wyrostka robaczkowego, perforacji w żołądku, perforacji w jelicie, przedziurawienia wrzodu trawiennego, pękniętej ciąży pozamacicznej lub zapalenia trzustki, 
• wtórna infekcja bakteryjna, wynikająca z urazu brzucha lub przebytej operacji. 

Zapalenie otrzewnej — objawy

Najczęstszym objawem zapalenia otrzewnej jest silny ból brzucha [1]. Jak boli zapalenie otrzewnej? Ból jest intensywny i ostry, nie ustępuje po zmianie pozycji ciała oraz utrudnia normalne funkcjonowanie. Z czasem u chorego mogą wystąpić także dodatkowe objawy: blada i spocona skóra, gorączka, nudności, twardy oraz napięty brzuch, wymioty, a także zatrzymanie gazów, moczu i stolca [1] [2]. 

W przypadku pacjentów dializowanych alarmujące objawy, które mogą wskazywać na stan zapalny otrzewnej, to [2]: 

• białe grudki w płynie dializacyjnym, 
• bolesność w miejscu cewnikowania,
• nietypowy zapach płynu dializacyjnego,
• zmiana zabarwienia płynu dializacyjnego, 
• zmiana zabarwienia obszaru wokół cewnika. 

Co zrobić w chwili wystąpienia objawów sugerujących zapalenie otrzewnej?

Zapalenie otrzewnej jest bardzo niebezpieczne, ponieważ bez względu na to, jaka jest przyczyna stanu zapalnego, choroba ta może doprowadzić do porażennej niedrożności przewodu pokarmowego, a także wielu innych niebezpiecznych powikłań. Z tego powodu po zauważeniu objawów, które mogą świadczyć o zapaleniu otrzewnej (ostry ból brzucha, utrudniający normalne funkcjonowanie, nieustępujący po zmianie pozycji ciała), należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc lekarską. Przebieg zapalenia otrzewnej jest bardzo gwałtowny, jeśli pacjent nie otrzyma szybko pomocy, stan ten może zagrażać jego życiu.

Jak wygląda diagnostyka zapalenia otrzewnej?

Diagnostyka zapalenia otrzewnej opiera się o wywiad z pacjentem, badanie brzucha oraz badania dodatkowe, takie jak np. USG jamy brzusznej, analiza krzepliwości krwi czy też badanie ginekologiczne u kobiet będących w wieku rozrodczym [1]. 

Leczenie zapalenia otrzewnej — jak przebiega?

Leczenie zapalenia otrzewnej wymaga przeprowadzenia zabiegu operacyjnego, celem usunięcia źródła zakażenia [1]. Przed przystąpieniem do operacji pacjent musi zostać ustabilizowany, w tym w szczególności dobrze nawodniony. Hospitalizacja może trwać około kilku dni, w zależności od stanu zdrowia chorego oraz przyczyny zapalenia otrzewnej. Następnie, jeśli udało się całkowicie wyeliminować źródło zakażenia, pacjent powraca do zdrowia. 

Powikłania nieleczonego zapalenia otrzewnej mogą być bardzo poważne. Wśród nich wymienia się [3]: 

• odwodnienie i zaburzenia równowagi elektrolitowej. Zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, począwszy od osłabienia, przez objawy neurologiczne (np. drgawki lub splątanie), po zaburzenia rytmu serca, 
• posocznicę — w wyniku przedostania się bakterii do krwioobiegu może dojść do zakażenia uogólnionego, czyli posocznicy (inaczej sepsy). Stan ten wymaga jak najszybszego udzielenia pacjentowi pomocy — podania antybiotyków, dożylnego podawania dużej ilości płynów oraz podtrzymywania najważniejszych czynności życiowych przy pomocy leków i aparatury medycznej. Nawet jeśli sepsa jest leczona, stan ten cechuje się wysoką śmiertelnością, sięgającą do 50% [4]. Wiąże się także z ryzykiem rozwoju trwałych powikłań, począwszy od martwicy obwodowych części ciała, przez ubytki skóry, po niedotlenienie mózgu i objawy neurologiczne (np. napady padaczkowe lub zaburzenia pamięci).

Jak dotąd nie określono sposobu, który pozwoliłby uniknąć zachorowania na zapalenie otrzewnej, ze względu na zbyt dużą liczbę możliwych przyczyn tej choroby. W tej sytuacji jedynym sposobem uchronienia się przed powikłaniami jest jak najszybsze udanie się na pogotowie ratunkowe po zauważeniu objawów choroby.