Zaćma oka – jak się objawia? Przyczyny i metody leczenia

Zaćma oka, czyli katarakta, to zmętnienie soczewki. Dawniej sądzono, że z mózgu niczym wodospad przedostaje się do oka płyn powodujący ślepotę, stąd pochodzi druga nazwa schorzenia: „katarakta” (z greckiego „καταρράκτης”, co oznacza wodospad). Dziś częściej używane jest nazewnictwo zaćma, co odzwierciedla aktualną wiedzę o tej chorobie. Polega ona na stopniowym, częściowym lub całkowitym zmętnieniu soczewki. Schorzenie to występuje jako zaćma starcza, ponieważ najczęściej pojawia się po 50. roku życia. Katarakta może prowadzić do całkowitej utraty widzenia.

Czym jest zaćma oka?

Co to jest zaćma oczu? Katarakta to choroba powodująca zmętnienie soczewki. Może być wrodzona lub nabyta – tzw. degeneracyjna, związana ze zmianami w strukturze białek. Schorzenia tego nie wolno bagatelizować, ponieważ nieleczona zaćma u człowieka stopniowo pogarsza jakość widzenia oraz prowadzi do ślepoty.

Soczewka jest przezroczystą i elastyczną częścią gałki ocznej. Znajduje się ona pomiędzy tęczówką a ciałem szklistym, kształtem przypomina wypukły krążek. Zadaniem soczewki jest załamywanie promieni świetlnych, by stworzyć odwrócony i pomniejszony obraz na siatkówce. Zapewnia również ostre widzenie przedmiotów, które położone są w różnych odległościach. To tzw. zjawisko akomodacji, czyli dostosowanie się oka do wyraźnego widzenia z bliska i daleka. Choroba oczu zaćma powoduje powstawanie plamek i zmętniałych obszarów na powierzchni soczewki, utrudniających przenikanie promieni świetlnych do siatkówki. To wywołuje zaburzenia ostrości wzroku. Wraz z rozwojem choroby zwiększa się liczba plamek i zmętnień, jednocześnie sprawiając, że widzenie staje się coraz mniej wyraźne.

Katarakta to poważna choroba, która powoduje pogorszenie widzenia. Początki zaćmy mogą nie powodować żadnych objawów. Jednak gdy pojawią się kłopoty ze wzrokiem oraz widzenie jakby przez mgłę, należy skonsultować się z okulistą. Jeśli kuracja zlecona przez lekarza wymaga zastosowania leków, aby przyspieszyć ich otrzymanie, warto skorzystać z opcji e-recepta. Do wykupienia potrzebnych lekarstw na receptę konieczny jest czterocyfrowy kod oraz numer PESEL.

Zaćma oka – wrodzona czy nabyta?

Zaćma w oku może być wrodzona, wtedy swój rozwój rozpoczyna już w okresie płodowym. W takim przypadku schorzenie powstaje na skutek skłonności genetycznych. Zdarza się również, że katarakta jest chorobą współistniejącą, może występować wraz z zespołem Downa. Dodatkowo zaćma może być spowodowana zażywaniem przez matkę w okresie ciąży różnego rodzaju leków, w tym m.in. kortykosteroidów lub sulfonamidów. Istotne jest również zdrowie kobiety w czasie ciąży. Na rozwój zaćmy wrodzonej u dziecka mogą mieć wpływ choroby, które się rozwijają w jej organizmie, np. cukrzyca lub różyczka. Schorzenia gałki ocznej u malucha (np. małoocze, brak tęczówki, odwarstwienie siatkówki, zapalenie błon naczyniowych itp.), mogą  być początkiem zaćmy wrodzonej.

Zaćma wrodzona dzieli się na wiele rodzajów, zaliczamy do nich:

• zaćmę warstwową;
• okołojądrową;
• zaćmę jądrową;
• kataraktę całkowitą;
• zaćmę torebkową przednią i tylną;
• kataraktę biegunową;
• zaćmę błoniastą.

Zaćma oka nabyta przychodzi z wiekiem. Chorują na nią najczęściej kobiety w wieku powyżej 60. roku życia. Schorzenie to może być również wynikiem cukrzycy, zapalenia rogówki czy też twardówki, urazu gałki ocznej oraz guzów wewnątrzgałkowych. Zaćma oka nabyta może rozwijać się u osób, które cierpią na atopowe zapalenie skóry, niedoczynność przytarczyc, jaskrę dokonaną oraz krótkowzroczność. W tym przypadku wyróżniamy:

• zaćmę początkową (zmętnienie tylko na obwodzie soczewki);
• zaawansowaną (zmętnienie na całej soczewce);
• niedojrzałą (powodującą ślepotę);
• dojrzałą (powodującą całkowite zamglenie soczewki);
• pęczniejącą (soczewka chłonąca wodę);
• przejrzałą (soczewka upłynnia się, powodując inne zapalenia).

Przyczyny powstawania zaćmy oka

Zaćma oka starcza związana jest z wiekiem pacjenta. W tym przypadku przyczyną choroby najczęściej jest starzenie się organizmu. Jednak choroba ta nie zawsze dotyka tylko osoby starsze. Zaćma w wieku 40 lat i mniej może pojawić się na skutek urazu oczu, przyjmowania sterydów, przewlekłych chorób tarczycy oraz krótkowzroczności.

U osób starszych, powyżej 50. i 60. roku życia zaćma oka jest związana ze starzeniem się soczewki. To prowadzi do obniżenia ostrości wzroku zarówno z bliska, jak i z daleka. Jak się widzi obraz przy zaćmie? Widzenie jest zmętnione i niewyraźne, wszystko wygląda, jakby było oglądane przez mgłę.

Zaćma oka może wystąpić w przebiegu niektórych chorób, np. cukrzycy. Jedną z przyczyn powstania katarakty może być również działanie wolnych rodników tlenowych. Ich źródłem w soczewce są reakcje fotochemiczne. Ich szkodliwe działanie kumuluje się wraz z wiekiem, zwłaszcza że w miarę starzenia się organizmu dochodzi w soczewce do obniżenia poziomu przeciwutleniaczy. Wolne rodniki są uważane za jeden z czynników patogenetycznych w cukrzycy i zaćmie cukrzycowej.

Główne czynniki ryzyka występowania zaćmy oka to:

• wiek;
• cukrzyca;
• zapalenia twardówki, naczyniówki, rogówki;
• uraz oka;
• niedoczynność przytarczyc;
• długoletnie stosowanie leków sterydowych;
• jaskra dokonana;
• występowanie rodzinne.

Zaćma oka – jak ją rozpoznać?

W pierwszej fazie choroby zaćmy objawy początkowe mogą zostać niezauważone. Najczęściej dopiero przy zmianie obrazu widzianego, wyglądającego jakby przez zaparowaną szybę, pacjenci zauważają, że z oczami dzieje się coś niepokojącego. Stopień zamglenia widzenia jest tym większy, im wyższy stopień zaawansowania choroby.

Typowe objawy zaćmy oczu to:

• stopniowe pogorszenie jakości widzenia;
• rozmyte, niewyraźne lub zamglone widzenie;
• zwiększona wrażliwość na jasne światło i szybsze zmęczenie oka;
• słabsze spostrzeganie kontrastu;
• wyblakłe kolory.

Zaćma na oku a objawy występujące u dzieci? To przede wszystkim oczopląs lub odruch oczno-palcowy. To tendencja do częstego uciskania oka piąstką lub paluszkami.

Zaćma oka – czy można ją wyleczyć?

Obecnie w Polsce bezoperacyjne leczenie zaćmy nie jest możliwe. Choroby tej nie da się wyleczyć farmakologicznie, nie pomoże również noszenie okularów. W przypadku zaćmy leczenie zalecane to chirurgiczne usunięcie zmętniałej soczewki.

Zabieg operacyjny zaćmy oka polega na ostrożnym usunięciu naturalnej soczewki i zastąpieniu jej nową – sztuczną soczewką wewnątrzgałkową (IOL). Soczewkę wszczepia się przez wykonane wcześniej nacięcie rogówki. Nowa soczewka jest wykonana z miękkiego, syntetycznego i biokompatybilnego materiału, dzięki czemu jest niewidoczna i niewyczuwalna. Aplikacja soczewki umożliwia trwałe przywrócenie ostrości widzenia. Ile kosztuje operacja zaćmy? Cena waha się od 2 500 do 7 500 zł. Może być również wykonana na NFZ.

Leczenie operacyjne zaćmy oka przebiega następująco:

• Przygotowanie do zabiegu – pomiar oka, w trakcie którego obliczane są prawidłowe parametry soczewki wewnątrzgałkowej.
• Ambulatoryjny zabieg chirurgiczny w znieczuleniu miejscowym (krople do oczu).
• Wizyty kontrolne – pierwsza dzień po zabiegu, następna – po miesiącu.
• Okresowe kontrolne badania okulistyczne.

W niektórych przypadkach zaćmy oka nie powinna być wykonywana operacja. Przeciwskazania do zabiegu chirurgicznego:

• odwarstwienie siatkówki, które może doprowadzić do dynamicznej progresji po wykonanym zabiegu;
• schorzenia metaboliczne tj. cukrzyca;
• ogólny zły stan zdrowia;
• stan zapalny w organizmie;
• niewyleczona infekcja wirusowa;
• alergia;
• schorzenia psychogenne, drgawki, padaczka;
• problemy dermatologiczne tj. trądzik;
• jaskra;
• ciąża, okres karmienia, okres menstruacji;
• stożek rogówki;
• patologiczne zmiany na dnie oka;
• opadanie powiek.

Najnowszą metodą leczenia zaćmy oka jest femtofakoemulsyfikacja, czyli laserowe usuwanie schorzenia. Zabieg przebiega podobnie jak operacja chirurgiczna.

Czy zaćma oka może być niebezpieczna dla zdrowia?

Zaćma oka to choroba niebezpieczna dla zdrowia człowieka, ponieważ nieleczona pogłębia się i może przekształcić się w zaćmę przejrzałą, co powoduje powikłania prowadzące do nieodwracalnej utraty wzorku.

Sposoby na zapobieganie zaćmie oka

Obecnie nie ma sposobów na zapobieganie zaćmie oka. Jednak zawsze warto dbać o oczy, unikać różnych czynników zewnętrznych i środowiskowych. Nie ma żadnej metody określającej, czy ma to jakiś wpływ na rozwój choroby. Zawsze, gdy zauważymy niepokojące objawy związane z oczami (np. podwójne lub zamglone widzenie), wtedy należy skonsultować się ze specjalistą.

Zaćma to poważna choroba powodująca pogarszające się widzenie i zmętnieni soczewki. Obecnie leczenie katarakty polega na chirurgicznym lub laserowym usunięciu soczewki i zastąpieniu jej sztucznym zamiennikiem.