Tężec – objawy, leczenie, profilaktyka.

Tężec to choroba, która występuje praktycznie na całym świecie. Objawy tężca związane są z działaniem neurotoksyny, która produkowana jest przez bakterie Clostridium tetani, których miejscem bytowania jest przewód pokarmowy zwierząt. Następnie jako przetrwalniki wraz z kałem przedostają się do środowiska, gdzie w wyniku skażenia rany m.in. glebą przenoszą się na ludzi. Jakie są przyczyny i objawy tężca oraz jak wygląda szczepionka przeciwtężcowa? Informacje te znaleźć możesz w poniższym tekście.

Tężec – charakterystyka choroby.

Mając na myśli tężec, mówimy o chorobie zakaźnej (niezaraźliwej), która może przybierać jedną z trzech postaci – miejscową, uogólnioną lub mózgową. Za rozwój choroby odpowiadają bakterie beztlenowe – Clostridium tetani. Choroba występuje jako powikłanie po skaleczeniu lub zranieniu i dotyczy zarówno ludzi, jak i zwierząt. Zakażeniu tężcem sprzyjają zwłaszcza warunki beztlenowe, a takie stwarzają właśnie zranienia oraz skaleczenia. Do zakażenia tężcem najczęściej dochodzi poprzez kontakt z podłożem, ciałami obcymi lub z nawozem. Zawarte w bakteriach toksyny prowadzą do uszkodzenia centralnego układu nerwowego poprzez blokowanie zakończeń nerwowych. Spowodowane jest to przez toksynę wytwarzaną przez laseczki tężca. Do zakażenia prowadzić może również poród lub poronienie, kiedy nie zostaną zachowane zasady higieny. Warto wiedzieć, że zakażenie tężcem nierzadko bywa śmiertelne – szacuje się, że choroba ta stanowi 5-7% zgonów noworodków, ponadto przyczynia się do 5% zgonów matek podczas porodu na całym świecie. Chorobę cechuje wysoka śmiertelność – zgon występuje u 30-50% przypadków, które zachorowały na tężec.

Przyczyny tężca. Kiedy dochodzi do zakażenia?

Za najważniejszą przyczynę tężca przyjmuje się zakażenie beztlenową laseczką Gram-dodatnią – Clostridium tetani. Przetrwalniki, które produkuje, są w stanie przetrwać w podłożu przez kilka lat, nawet jeśli stosuje się zabiegi w postaci środków dezynfekcyjnych oraz wysokiej temperatury. Do zakażenia dochodzi poprzez zanieczyszczenie zranionej wcześniej skóry kałem zwierzęcym lub innym materiałem, na którym bytują formy przetrwalnikowe bakterii. Ryzyko zachorowania na tężec rośnie, kiedy rana jest głęboka lub szarpana i nie została od razu odkażona. Ryzyko jest również większe, jeśli u pacjenta wystąpiło odmrożenie lub poparzenie, a szczepionka przeciw tężcowi została przyjęta ponad 8 lat temu. Rana jest miejscem, gdzie po przedostaniu się przetrwalników dochodzi do ich namnażania, a w dalszej kolejności wytwarzana jest tetanospazmina, czyli neurotoksyna, która poraża układ nerwowy, prowadząc do jego zaburzeń. Według szacunków dawka śmiertelna tej neurotoksyny to 2,5 mg/kg masy ciała.

Tężec wymaga leczenia specjalistycznego, zazwyczaj w warunkach szpitalnych. Jeśli po zakończeniu hospitalizacji konieczne będą specjalistyczne leki, skorzystać można z recepty online. Jej zaletą jest możliwość kontaktu z lekarzem o dowolnej porze i to bez konieczności wychodzenia z domu, co może być przydatne w przypadku potrzeby dłuższej rekonwalescencji.

Objawy tężca u dzieci i dorosłych.

Okres inkubacji choroby wynosi od 3 dni do 3 tygodni – średnio trwa około 10 dni, jednak w zależności od miejsca oraz rozległości rany może trwać krócej lub dłużej. Zwykle im krótszy czas wylęgania choroby, tym gorsze jej rokowanie. Zachorowanie na tężec może przybrać następującą postać:

• uogólnioną (także tężec noworodkowy) – w około 80% przypadków,
• miejscową,
• mózgową.

Do najważniejszych objawów tężca zalicza się szczękościsk, który spowodowany jest napięciem żwaczy. Objawy tężec daje również w postaci obniżonego samopoczucia oraz uczucia napięcia mięśni. W wyniku wzmożonego napięcia mięśni zaobserwować można charakterystyczny grymas twarzy objawiający się w postaci łukowego wygięcia ciała. Napady tężcowe charakteryzują się atakami prężeń, które trwają około 10 sekund i wywoływane są przez dotyk, światło oraz hałas. Tężec objawy daje także w postaci bólu głowy oraz zwiększenia potliwości ciała, a także bezsenności. Jeśli chodzi o przebieg tężca, dodatkowym objawem może być także przyspieszenie pracy serca oraz podwyższone ciśnienie na zmianę z jego spadkiem. Niekiedy może także wystąpić zatrzymanie moczu.

Jak rozpoznać tężec?

Rozpoznanie choroby, jaką jest tężec, odbywa się najczęściej na drodze klinicznej oraz na podstawie przeprowadzonego wywiadu z pacjentem, ponieważ bakterii Clostridium tetani zwykle nie da się wyizolować z rany. Jeśli chodzi o badania specjalistyczne, nie są one więc wykonywane, ponieważ zakażenie bakterią nie daje specyficznych wyników, na podstawie których można stwierdzić zachorowanie na tężec.

Diagnostyka, czyli co zrobić po zakażeniu tężcem?

W diagnostyce pod uwagę bierze się i wyklucza choroby oraz stany, których przebieg jest podobny do przebiegu tężca. Zalicza się do nich między innymi zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu oraz zapalenie ropne jamy ustnej i/lub gardła, a także zatrucie strychniną oraz tężyczkę i powikłania w trakcie przyjmowania leków neuroleptycznych. W przypadku podejrzenia tężca pacjent powinien niezwłocznie otrzymać antytoksynę neutralizującą toksyny tężcowe. Następnie osoba z tężcem powinna zostać hospitalizowana na oddziale intensywnej opieki medycznej. Należy także chirurgicznie oczyścić ranę w celu eliminacji martwiczych tkanek z Clostridium tetani.

Szczepienia na tężec i inne rodzaje profilaktyki.

Jeśli chodzi o szczepienia na tężec, są one obowiązkowe i obejmują dzieci oraz młodzież do ukończenia 19 roku życia. Szczepionka przeciwtężcowa zawiera oczyszczoną (nieaktywną) toksynę tężcową. Szczepienie realizuje się w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi oraz krztuścowi – DTP/DTaP, w przypadku przeciwwskazań do szczepień przeciw krztuścowi – szczepionką DT (błonica i tężec) lub w postaci szczepionki monowalentnej T, czyli sam tężec.

W Polsce zastrzyk przeciw tężcowi przewiduje podanie trzech dawek. Pierwsze dwie dawki podaje się w odstępie 4-6 tygodni, natomiast trzecią dawkę podaje się po 6-12 miesiącach. Osobom dorosłym zaleca się wykonywanie szczepień przypominających – raz na 10 lat.

Jeśli chodzi o szczepienia na tężec, powikłania pojawiają się rzadko – szczepionka jest bezpieczna. Niekiedy osoba po przyjęciu szczepionki może odczuwać np. ból w miejscu jej podania, ponadto może wystąpić lekkie zaczerwienienie oraz bolesny obrzęk. Przeciwwskazaniem do przyjęcia szczepionki przeciw tężcowi jest wstrząs anafilaktyczny po podaniu anatoksyny tężcowej, a także wrodzony brak przeciwciał u dzieci.

Duże znaczenie odgrywa profilaktyka przeciw zakażeniu tężcem, która oprócz wykonania pełnego schematu szczepienia polega również na zachowaniu zasad higieny osobistej. Dotyczy to zwłaszcza prac w rolnictwie oraz związanych z ogrodnictwem i hodowlą zwierząt. Po zranieniu należy jak najszybciej oczyścić ranę przy pomocy środków antyseptycznych. Gdy istnieje duże ryzyko wystąpienia tężca, należy jak najszybciej podać antytoksynę przeciwtężcową razem ze szczepionką.

Leczenie tężca – jak przebiega?

W pierwszej kolejności konieczne jest dokładne oczyszczenie chirurgiczne rany, którego celem jest usunięcie martwych tkanek. Ma to za zadanie również przywrócenie odpowiedniego krążenia. Leczenie pacjenta z tężcem polega na jak najwcześniejszym podaniu mu przez lekarza antytoksyny tężcowej, której zadaniem jest zobojętnianie toksyny tężcowej. Antytoksynę stanowi substancja, która zawiera skierowane przeciwko tężcowi przeciwciała. Na opanowanie skurczy i rozluźnienie mięśni podaje się leki z grupy benzodiazepin. Z kolei w celu usunięcia bakterii odpowiadających za tężec stosuje się antybiotyki, do których zaliczany jest m.in. metronidazol, erytromycyna oraz tetracyklina. Osoby chore na tężec powinny mieć zapewnione kompleksowe leczenie na oddziale intensywnej opieki, które powinien zapewnić zakład medyczny.