Skręcenie stawu – stopnie, leczenie, rehabilitacja

Łagodne skręcenie stawu leczy się poprzez okłady z lodu oraz bandaże elastyczne. Dopiero w cięższych przypadkach może być konieczne unieruchomienie oraz dłuższa rehabilitacja. Co to jest skręcenie stawu? Jak rozpoznać skręcenie stawu? Na czym polega zwichnięcie, a na czym skręcenie kostki? Co robić, gdy doszło do wystąpienia urazu? Kiedy należy się udać do lekarza ortopedy? Podpowiadamy. 

Skręcenie stawu – na czym polega?

Skręcenie stawu to jeden z najłagodniejszych możliwych urazów związanych z układem ruchu. Podczas skręcenia torebka stawowa i więzadła stawowe ulegają rozciągnięciu lub nawet częściowemu przerwaniu, ale nie dochodzi do całkowitego przemieszczenia powierzchni stawowych kości tworzących staw względem siebie [1]. Jest to uraz tkanek miękkich. Klasyfikacja skręceń obejmuje trzy stopnie, najczęstszym rodzajem, z których zgłaszają się pacjenci do gabinetu ortopedycznego, jest skręcony staw skokowy [1].  

Skręcenie stawu – jak rozpoznać?

Po czym rozpoznać skręcenie stawu? Objawy mogą się różnić w zależności od ciężkości urazu, najczęściej jednak skręceniu towarzyszy [1] [2]:

• ból, nasilający się podczas ruchu,
• brak stabilności w stawie,
• charakterystyczny dźwięk „chrupnięcia” w stawie w momencie wystąpienia urazy,
• obrzęk
• ograniczona zdolność poruszania skręconym stawem,
• siniak lub krwiak w miejscu urazu, 
• tkliwość w miejscu urazu. 

Diagnostyka skręcenia stawu wymaga wykonania badania RTG – dzięki niemu lekarz może wykluczyć potencjalne złamania. Bardzo pomocne jest także badanie USG lub rezonans magnetyczny – dzięki nim możliwa jest ocena stopnia uszkodzenia więzadeł [1]. 

Mimo krążącej powszechnie opinii jakoby skręcenia stawu stanowiły łagodny uraz, niewymagający leczenia, warto skonsultować każdy przypadek skręcenia (nawet lekkie skręcenie kostki) z lekarzem ortopedą. Specjalista zbada dokładnie uraz i wykluczy potencjalne złamanie, zaleci także odpowiednie postępowanie, dzięki któremu czas leczenia oraz powrotu do dawnej kondycji ulegnie znacznemu skróceniu. W szczególności warto się udać do lekarza, gdy poszkodowany nie może się poruszać lub w obszarze urazu występuje drętwienie albo duży krwiak. O ile pierwsza wizyta musi się odbyć w tradycyjnej formie stacjonarnej, o tyle już kolejne można zorganizować bez wychodzenia w domu, zdalnie. Dzięki wygodnym rozwiązaniom, takim jak recepta przez internet czy też teleporady, pacjent może liczyć na szybkie udzielenie pomocy. Co za tym idzie? Większa skuteczność leczenia i szybszy powrót do dawnej aktywności. 

Skręcenie stawu – przyczyny

Do skręcenia stawu dochodzi podczas nadmiernego rozciągnięcia więzadła, przy jednoczesnym mocnym obciążeniu stawu. Możliwe przyczyny to np. [2] [3]:  

• bieganie po nierównej powierzchni, 
• nagłe obracanie się podczas aktywności sportowej,
• przeprost podczas uprawiania sportów rakietowych,
• wylądowanie na wyciągniętej dłoni podczas upadku, 
• wypadek komunikacyjny, 
• zeskoczenie na nierówną powierzchnię.

Czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia urazu w postaci skręcenia stawu to [2] [3]: 

• brak formy kondycji i co za tym idzie, osłabienie mięśni oraz stawów, 
• brak przerw między treningami,
• brak rozgrzewki przed treningami,
• nierozważne poruszanie się po trudnych powierzchniach (np. oblodzonych),
• noszenie niewłaściwego obuwia, 
• otyłość,
• uczęszczanie na niewłaściwie dobrany trening,
• uprawianie sportów kontaktowych, 
• używanie źle dopasowanego sprzętu sportowego, 
• używanie uszkodzonego sprzętu sportowego, 
• zbyt intensywna aktywność fizyczna.

Wyróżniamy kilka rodzajów skręcenia stawu, ze względu na miejsce, w którym doszło do urazu: 

• skręcenie barku – do wystąpienia tego urazu dochodzi najczęściej wskutek wymuszonego ruchu, który przekracza możliwości fizjologiczne kończyny górnej. W rezultacie może dojść do uszkodzenia torebki stawowej lub więzadła stabilizującego staw. Charakterystyczne objawy skręcenia barku to: ból w okolicy stawu ramiennego, obrzęk stawu ramiennego, zaczerwienienie okolicy stawu ramiennego i zmniejszenie jego ruchomości stawu, 
• skręcenie kolana – do skręcenia stawu kolanowego najczęściej doprowadzają zespoły przeciążeniowe lub wielokrotne, rozłożone w czasie uszkodzenia. W jego wyniku dochodzi do uszczerbku torebki stawowej kolana, więzadeł oraz mięśni. Skręceniu kolana może towarzyszyć miejscowa bolesność, intensywność bólu, a także stabilność oraz ruchomość stawu kolanowego zależą od stopnia skręcenia.  W najcięższym przypadku dochodzi do całkowitego przerwania więzadeł lub nawet oderwania przyczepu kostnego więzadła, 
• skręcenie kostki – dla tego urazu charakterystyczne jest najczęściej naderwanie więzadeł znajdujących się po stronie bocznej (zewnętrznej) stawu. Znacznie rzadziej dochodzi do uszkodzenia więzadeł przyśrodkowych podczas skręcenia kostki. Objawy są odczuwalne po nadmiernym wygięciu stawu, mogą nimi być: ból w okolicy kostki, ocieplenie skóry okolicy urazu, opuchlizna, zaczerwienienie, ograniczenie ruchomości stawu oraz niestabilność stawu skokowego. Ile trwa leczenie tego rodzaj urazów? W przypadku łagodnych skręceń (takich jak skręcenie kostki 1 stopnia) należy się przygotować na około miesiąc, zanim staw wróci do dawnej formy. Jeśli doszło do skręcenia II stopnia, diagnozowane jest naderwanie i skręcenie stawu skokowego. Czas leczenia stawu skokowego w takim przypadku może się wydłużyć do nawet 3 miesięcy, 
• skręcenie stopy – a właściwie skręcenie śródstopia – to łagodny uraz, który nie prowadzi do przerwania ciągłości stawu ani oddzielenia się od siebie powierzchni stawowych. Jego charakterystyczne objawy to: ból w okolicy śródstopia, obrzęk stopy, podwyższona temperatura skóry stopy, odruchowe usztywnianie stopy, krwiak w obrębie śródstopia. 

Skręcenie stawu – stopnie

Wyróżniamy trzy stopnie skręcenia stawu, ze względu na rozległość uszkodzenia struktur okołostawowych [5]: 

• I – skręcenie lekkie – charakterystyczne objawy kliniczne to niewielki obrzęk oraz tkliwość w miejscu urazu, a także nieznaczne upośledzenie czynności stawu, uszkodzone są zazwyczaj jedynie pojedyncze włókna łącznotkankowe, 
• II – skręcenie średnie – objawy typowe dla skręcenia I stopnia są nasilone, a dodatkowo występuje niewielka ruchomość patologiczna stawu. Uszkodzeniu mogło ulec wiele włókien łącznotkankowych,
• III – skręcenie ciężkie – objawy to duża niestabilność stawu, silny ból oraz znaczny obrzęk. Podczas wypadku mogło dojść do przerwania ciągłości więzadła. 

Jak leczyć skręcenie stawu?

Jak wyleczyć staw skokowy oraz inne miejsca, w których doszło do urazu w postaci skręcenia? Leczenie skręcenia stawu opiera się na tzw. metodzie PRICE (Protection, Rest, Ice, Compression, Elevation) [1] [5]. Pierwsza pomoc polega na: 

• ochronie miejsca, w którym doszło do urazu, 
• odpoczynku, 
• stosowaniu okładów z lodu (uszkodzone miejsce należy jak najszybciej ochłodzić, trzeba jednak uważać, aby nie doprowadzić do odmrożenia. Kompresy z lodu należy przykryć ręcznikiem lub specjalnym pokrowcem i dopiero potem można je przyłożyć bezpośrednio do skóry),
• stosowaniu metod kompresyjnych, 
• elewacji kończyny (uniesieniu kończyny powyżej linii serca) w celu poprawy krążenia krwi. 

Metoda ta zapobiega narastaniu obrzęku i jest stosowana w odniesieniu do różnych typów skręceń, w tym także, jeśli doszło do skręcenia stawu skokowego. Leczenie na kolejnych etapach polega na wdrożeniu kontrolowanego i ograniczonego ruchu bez obciążenia. Jeśli nie wykazano złamania, należy usztywnić staw opaską elastyczną, miękkim stabilizatorem lub taśmą do tapingu [6]. Nie jest zalecane całkowite unieruchomienie w gipsie, chyba że ból nie ustępuje po zabandażowaniu i stwierdzono dużą niestabilność mechaniczną. 

Cięższe przypadki skręcenia stawu mogą wymagać wdrożenia treningu propriocepcji, kinesiotapingu, a nawet wykonania iniekcji stawowej, artroskopii lub rekonstrukcji więzadeł [5] [6].  Co jeszcze można zrobić? Co na skręcenie kostki, barku lub kolana stosować? Lekarz może również podjąć decyzję o przepisaniu pacjentowi niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz leków przeciwbólowych wcieranych miejscowo [7]. Poza leczeniem skręcenia stawu bardzo istotna jest także profilaktyka przeciwzakrzepowa. Jeśli pacjent pozostaje przez długi czas unieruchomiony lub jego zdolność poruszania się została znacznie ograniczona, konieczne mogą się okazać iniekcje z heparyny [8]. 

Skręcenia stawu nie należy mylić ze zwichnięciem. Podczas zwichnięcia (np. zwichnięcia stawu skokowego) dochodzi bowiem do utraty fizjologicznej łączności między powierzchniami stawowymi, ich przemieszczenia się względem siebie oraz zniekształcenia stawu. To o wiele poważniejszy uraz stawu skokowego, ponieważ efektem jest znaczne uszkodzenie struktur wewnątrz oraz zewnątrz stawowych (w tym także naczyń krwionośnych i nerwów), a nawet całkowite rozerwanie torebki stawowej. Tego typu uraz wymaga  natychmiastowej interwencji lekarskiej [1] [6]. 

Charakterystyczne objawy zwichnięcia stawu to [6]: 

• bolesny opór podczas wykonywania ruchów biernych, 
• całkowity brak lub ograniczenie ruchomości czynnej,
• niefizjologiczne ustawienie kończyny, 
• obrzęk oraz krwiak w okolicy urazu, 
• silny ból, 
• zniekształcenie obrysu stawu. 

Leczenie zwichnięcia stawu polega na unieruchomieniu struktur kostnych tworzących staw i utrzymania tego stanu aż do czasu wykluczenia przez lekarza złamania. Następnie trzeba nastawić zwichnięty staw i go częściowo unieruchomić, za pomocą stabilizatorów lub tapingu. Podobnie jak przy skręceniu stawu, gips nie jest wskazany, ponieważ wpływa niekorzystnie na gojenie się uszkodzonej torebki stawowej [6]. W przypadku zwichnięć nawykowych, a także w cięższych przypadkach (np. kiedy doszło do uszkodzenia nerwów lub dużych naczyń krwionośnych), może być konieczne leczenie operacyjne [6].

Skręcenie stawu – rehabilitacja 

Ostatni element leczenia skręcenia stawu to intensywna rehabilitacja. Wybór odpowiedniej metody zależy od tego, który staw, oraz w jakim stopniu, uległ uszkodzeniu. Jak to wygląda, jeśli chodzi o skręcenie stawu skokowego? Rehabilitacja polega na wykonywaniu specjalnie dobranych ćwiczeń – między innymi izometrycznych, takich, które zwiększają siłę mięśni oraz poprawiających zasięg ruchu, a jednocześnie nie powodują dolegliwości bólowych. 

Przez jaki czas musi być rehabilitowana skręcona kostka? Jak długo potrwa wykluczenie z codziennych aktywności spowodowane skręceniem stawu skokowego? Ile zwolnienia lekarskiego otrzymuje poszkodowany? Czas leczenia, jeśli skręcenie ma łagodny charakter, wynosi kilka dni – po tym czasie poszkodowany może powrócić do ograniczonej aktywności. Natomiast czas powrotu do pełnej sprawności wynosi około miesiąca [3]. W przypadku poważnych skręceń należy się nastawić na rehabilitację, która potrwa 8 tygodni lub nawet więcej oraz będzie wymagać profilaktycznego noszenia stabilizatora. 

Gdy już raz doszło do skręcenia stawu, każda kolejna kontuzja może się wiązać z nawrotem urazu i co za tym idzie, nasilenia niestabilności stawu. Jak temu zapobiec? Oto kilka wskazówek [3]: 

• do ćwiczeń sportowych należy wykorzystywać dobry, sprawdzony, nieuszkodzony oraz odpowiednio dobrany sprzęt,
• każdy trening powinien być poprzedzony rozgrzewką i rozciąganiem, tak aby przygotować mięśnie i stawy do wysiłku fizycznego, 
• należy zachować ostrożność podczas aktywności na świeżym powietrzu,
• warto robić przerwy pomiędzy poszczególnymi seriami powtórzeń, 
• wskazane są regularne ćwiczenia, najlepiej po 30 minut każdego dnia.