Problemy z wypróżnianiem – przyczyny i sprawdzone sposoby. Kiedy udać się do lekarza?

Problemy z wypróżnianiem, w tym w szczególności zaparcia są zaliczane do chorób cywilizacyjnych – występują u nawet 28% populacji krajów zachodnich, w tym znacznie częściej u kobiet oraz osób po 65. roku życia [1] [2]. Czy to oznacza, że objawy zaparć można bagatelizować? Nic bardziej mylnego – tego typu dolegliwości powodują bowiem istotne obniżenie jakości życia. Kiedy zgłosić się do lekarza? Na czym polega leczenie zaparć? Podpowiadamy.

Problemy z wypróżnianiem – czy to tylko zaparcia?

Problemy z wypróżnianiem się u dorosłych są często bagatelizowane. Tymczasem zaparcia mogą stanowić przyczynę istotnego obniżenia jakości życia, podobnie jak inne choroby cywilizacyjne, takie jak np. cukrzyca lub refluks żołądkowo-przełykowy. Trudności z wypróżnianiem dają również poważne powikłania, takie jak np.: nietrzymanie stolca, owrzodzenia ściany okrężnicy i odbytnicy, wypadanie odbytnicy, zablokowanie okrężnicy lub odbytnicy przez twarde masy kałowe czy też zewnętrzne oraz wewnętrzne żylaki odbytu [3]. 

Czym są zaparcia?

Co to takiego zaparcia? W rozumieniu pacjentów jest to oddawanie twardego stolca, wymagające dużego wysiłku, z towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia [5]. Zaparcia mogą być także definiowane jako stan, polegający na zbyt małej częstości wypróżnień oraz oddawaniu z wysiłkiem twardszych niż zazwyczaj stolców [4]. 

Zaparcia są bardzo częste – problemy z wypróżnianiem zgłasza nawet 30% populacji ogólnej [1] [2].  W przypadku, gdy dolegliwości mają łagodny charakter, można sobie z nimi poradzić poprzez stosowanie naturalnych sposobów lub leków dostępnych bez recepty. Jeśli jednak wystąpiły zaparcia przewlekłe, konieczna jest porada lekarza oraz dobór odpowiednich środków farmakologicznych dostępnych wyłącznie na receptę. Na szczęście dostęp do różnych specjalistów jest w dzisiejszych czasach o wiele lepszy niż dawniej – można się z nimi skonsultować nawet bez konieczności udawania się na wizytę stacjonarną. Rozwiązania takie jak teleporada czy też recepta przez internet znacznie przyspieszają czas udzielenia pacjentowi pomocy. 

Najczęstsze przyczyny problemów z wypróżnieniem

Co powoduje problemy z wypróżnianiem? Przyczyny są bardzo różnorodne – najczęstsze jest tzw. zaparcie idiopatyczne, którego podłoże nie jest znane [2] [4]. Natomiast do znanych przyczyn zaparć zaliczają się [2] [4]: 

• choroby endokrynologiczne – np. niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc lub niedoczynność przysadki,
• choroby odbytu i odbytnicy, np. hemoroidy,
• choroby miednicy mniejszej – np. guzy jajnika i macicy,
• choroby obwodowego układu nerwowego – np. choroba Chagasa,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego – np. stwardnienie rozsiane lub choroba Parkinsona,
• choroby okrężnicy, 
• choroby psychiczne – np. jadłowstręt psychiczny,
• choroby tkanki łącznej – np. twardzina układowa, 
• ciąża,
• endometrioza,
• guzki krwawnicze, 
• stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• stosowanie niektórych leków (np. opioidów lub leków przeciwzapalnych),
• uchyłki jelita grubego,
• zespół jelita drażliwego, 
• zwężenia – np. w przebiegu choroby Leśniowskiego i Crohna. 

Gdy u pacjenta zarejestrowano brak wypróżnienia przez tydzień, przyczyną mogą być zaburzenia elektrolitowe, takie jak np. hiperkalcemia (zbyt duże stężenie wapnia we krwi), hipomagnezemia (niedobór magnezu) lub hipokalemia (zbyt małe stężenie potasu we krwi) [5]. Częste zaparcia są także charakterystyczne dla wielu chorób metabolicznych – odnotowuje się je u nawet 60% diabetyków, to także jeden z najczęstszych objawów (tuż obok bólu brzucha i wymiotów) w przebiegu ostrej porfirii (zaburzenie metabolizmu hemu) [5].  

Objawy problemów z wypróżnianiem

Definicja zaparcia na podstawie Kryteriów Rzymskich III mówi o tym, że pacjent musi prezentować co najmniej dwa z poniżej wymienionych objawów [6]:

• mniej niż 3 wypróżnienia tygodniowo,
• niewystępowanie luźnych stolców oraz niespełnianie kryteriów rozpoznania zespołu jelita drażliwego,
• uczucie niepełnego wypróżnienia oraz oddawanie twardego stolca w 25% wypróżnień,
• uczucie parcia podczas 25% defekacji lub częściej,
• uczucie zablokowania odbytnicy i potrzeba ręcznych manipulacji podczas 25% wypróżnień. 

Pacjenci, którzy cierpią na problemy z wypróżnianiem, skarżą się także na konieczność stosowania lewatyw, nieefektywne parcie na stolec, nieregularne wypróżnianie oraz oddawanie stolca dopiero po przyjęciu leków przeczyszczających. 

Leczenie zaparć i domowe sposoby na problemy z wypróżnianiem 

Jak wyregulować wypróżnianie? W pierwszej kolejności wskazana jest wizyta u lekarza – specjalista przeprowadzi wywiad, zleci odpowiednie badania oraz zidentyfikuje przyczynę zaparć i przedstawi możliwe rozwiązania problemu. 

Co ułatwia wypróżnianie? Jeśli chodzi o naturalne sposoby na problemy z wypróżnianiem, wskazanie jest zwiększenie podaży błonnika pokarmowego, zadbanie o nawodnienie organizmu oraz zadbanie o regularną aktywność fizyczną [2] [7]. Pomoże także unikanie pokarmów, które zwiększają ryzyko wystąpienia zaparć, np. żywności wysokoprzetworzonej o małej zawartości błonnika oraz słodyczy [8]. Dopiero gdy metody naturalne okażą się nieskuteczne, lekarz może podjąć decyzję o zastosowaniu leków, które przeciwdziałają zaparciom. 

Na rynku jest dostępnych wiele środków na zaparcia bez recepty – wśród nich są np. tabletki zawierające antrachinony oraz kapsułki zmiękczające masy kałowe. Na problemy z wypróżnianiem pomogą także leki na receptę, np. tabletki lub czopki przeczyszczające, preparaty glicerolu lub wlewki doodbytnicze z fosforanów [4]. W niektórych przypadkach może się okazać konieczna lewatywa. Jeżeli dolegliwości będą nadal występować lub pojawią się dodatkowe objawy (bóle brzucha, chudnięcie, niedokrwistość), a także, kiedy wywiad rodzinny potwierdzi występowanie chorób nowotworowych jelita grubego, należy wykonać badanie kolonoskopowe [9].

Zapobieganie problemom z wypróżnianiem

Aby uchronić się przed problemami z wypróżnianiem, należy prowadzić zdrowy styl życia. Wskazane jest zdrowe odżywianie, tj. spożywanie co najmniej 3 posiłków dziennie, unikanie żywności wysokoprzetworzonej i cukrów, zwiększenie podaży błonnika pokarmowego, a także odpowiednie nawadnianie organizmu [4]. Zalecana jest również codzienna aktywność fizyczna oraz zadbanie o odpowiednie warunki podczas wypróżniania – czynność tę należy wykonywać bez pośpiechu i w spokoju.

Źródła:

1. Dąbrowski A. Wielka Interna – Gastroenterologia II. Medical Tribune, Warszawa (2011)
2. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia
3. https://medycynaipasje.com.pl/a2295/Zaparcia—–rosnacy-problem-zdrowotny.html
4. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitogrube/74266,zaparcia-czynnosciowe 
5. Gulbicka P., Grzymisławski M. Czynniki metaboliczne jako przyczyna zaparć stolca. Forum zaburzeń Metabolicznych 8 (2) (2017)
6. Paradowski L. Gastroenterologia Nettera. Urban & Parnter Wrocław (2010)
7. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/68375,najczestsze-przyczyny-zaparcia
8. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/70640,dieta-przy-zaparciach
9. https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/69792,zaparcie-przyczyny-i-badania