Porażenie nerwu twarzowego – objawy i przyczyny. Jak je leczyć?

Porażenie nerwu twarzowego to dolegliwość, z którą należy koniecznie zgłosić się do lekarza, gdyż może mieć zróżnicowane przyczyny. Pojawia się często wraz z niektórymi infekcjami, ale przyczynić może się do porażenia również uraz i niektóre nowotwory. Chorzy przy porażeniu nie mogą domknąć powieki czy zmarszczyć czoła, opadają im kąciki warg, ponadto często dochodzi ślinienie i ból ucha. Zalecana jest w tym przypadku pacjentowi diagnostyka przyczyny dolegliwości, farmakoterapia, a także fizykoterapia. Więcej o przyczynach, objawach i leczeniu porażenia nerwu twarzowego dowiesz się z artykułu.

Porażenie nerwu twarzowego – przyczyny

Nerw twarzowy jest siódmym nerwem czaszkowym, który jest częścią obwodowego układu nerwowego. Unerwia on mięśnie mimiczne twarzy. W jego skład wchodzą włókna czuciowe, ruchowe i wydzielnicze. Nierzadko może dochodzić do jego uszkodzenia w wyniku obrzęku lub niedokrwienia. Porażenie nerwu twarzowego należy do najczęstszych dolegliwości, które przyczyniają się do upośledzenia jego działania. Badaniem tej dolegliwości zajmuje się neurologia. Wyróżnić można ośrodkowe i obwodowe porażenie nerwu twarzowego. Do ośrodkowego porażenia nerwu twarzowego prowadzić może stwardnienie rozsiane i nowotwory, ponadto dojść może do niego po udarze. Przyczyny porażenia obwodowego zwykle są inne.

Pacjentowi z porażeniem często niezbędna jest terapia lekowa dobrana do przyczyny problemu (np. cukrzyca lub porażenie przy boreliozie) i leczenie objawowe. Stosuje się wówczas często leki na receptę, a terapię tego typu ułatwi zapewne niejednej osobie recepta przez internet. Nie wymaga ona fizycznych wizyt w przychodni i kontaktu z innymi pacjentami, od których zarazić można się infekcjami sezonowymi.

Co może prowadzić do porażenia nerwu twarzowego?

Wspomniano już, że przyczyny porażenia nerwu twarzowego mogą być różnorodne, dlatego tak ważny jest kontakt z lekarzem. W większości przypadków diagnozowane jest porażenie Bella, a jego przyczyny nie są jeszcze dobrze określone. Mowa między innymi o wpływie wirusa opryszczki HSV, a inna hipoteza mówi o tym, że na zapalenie nerwu trójdzielnego przewianie (ochłodzenie głowy) ma wpływ. Możliwe są również inne przyczyny porażenia nerwu twarzowego. Dochodzi do niego na przykład wskutek infekcji. Może być to borelioza, zapalenie ucha środkowego, a nawet półpasiec – zespół Ramsaya Hunta to powikłania półpaśca usznego związane właśnie z zajęciem nerwu twarzowego.

Nie można wykluczyć również wpływu niektórych urazów, a także wpływu niektórych nowotworów. Jeśli chodzi o urazy, może być to np. złamanie kości czaszki, w wyniku którego nerw twarzowy zostanie uciśnięty, co powoduje porażenie. Do porażenia nerwu twarzowego przyczynić może się nowotwór ślinianki przyusznej, ponadto podobny efekt może dawać guz kąta mostowo-móżdżkowego. Do dolegliwości prowadzić może również sarkoidoza, ropne zapalenie ślinianki przyusznej, a także stwardnienie rozsiane. Warto wiedzieć ponadto, że porażenie może być wrodzone. Wówczas związane jest z wadami genetycznymi. Może również wiązać się z porodem kleszczowym. Okazuje się również, że do porażenia nerwu twarzowego częściej dochodzi u osób chorujących na cukrzycę.

Objawy samoistnego porażenia nerwu twarzowego

Gdy u pacjenta występuje porażenie nerwu twarzowego, objawy obejmują zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe oraz wydzielnicze. Objawy samoistnego porażenia nerwu twarzowego obejmują zazwyczaj jedną część twarzy i pojawiają się nagle. Dojść może między innymi do utraty czucia smaku w przedniej części języka, a także do upośledzenia wydzielania śliny (z kącika ust może wypływać ślina) i łez.

Charakterystycznym objawem jest opadanie i obniżenie kącika ust od strony porażonego nerwu. Innym symptomem jest wiotczenie mięśnia policzkowego (przypomina to stan po udarze mózgu). Dojść może ponadto do wygładzenia fałdu nosowo-wargowego i dolegliwości bólowych w rejonie ucha. Może pojawiać się również drętwienie po stronie, która została porażona. Zwrócić uwagę należy również na tzw. objaw Bella. W tym przypadku, kiedy pacjent chce zamknąć oko, jego gałka oczna kieruje się w górę. Skutkuje to tym, że powieka oka nie jest całkowicie domknięta, ponadto pacjent ma problemy z mruganiem i uniesieniem brwi. Powieka chorego może również opadać i dochodzą trudności z marszczeniem czoła. W oczy rzuca się też to, że chory może mieć również trudności z wyraźną mową i przeżuwaniem, ponadto pojawić mogą się drżenia mięśni twarzy. Występuje również nadwrażliwość na głośne dźwięki, ponadto nie można nadmuchać policzka.

Jak długo trwa porażenie nerwu twarzowego i czy przechodzi samo?

Paraliż nerwu trójdzielnego twarzy ma objawy tak charakterystyczne, że trudno pomylić je z innymi dolegliwościami, stąd lekarz jest w stanie postawić diagnozę już na podstawie wywiadu z pacjentem i oględzin. Niestety przyczyny, które wywołały paraliż twarzy nie są już tak proste do wydedukowania, stąd niezbędne w diagnostyce jest wykonanie badań dodatkowych. Może być to między innymi tomografia komputerowa, ponadto lekarz może zalecić badania takie jak elektroneurografia czy elektromiografia. Wykonuje się również podstawowe badania laboratoryjne krwi, a czasem konieczna jest dodatkowa konsultacja laryngologiczna i neurologiczna.

Porażenie nerwu twarzowego objawy zazwyczaj daje nagłe. Nasilają się one przez 1-2 dni i wówczas są najbardziej dokuczliwe i zauważalne. Właśnie w tym czasie łatwo zdiagnozować, że pacjent ma porażenie nerwu twarzowego. Ile trwa dolegliwość? Zazwyczaj ma ona charakter przejściowy, co oznacza, że po czasie powoli ustępuje, a dokuczliwe objawy się redukują. Bywa, że dolegliwość ustępuje w przeciągu 3 miesięcy (4-6 tygodni), jednak w przypadku niektórych pacjentów zajmuje to więcej czasu. Należy przygotować się również na to, że u niektórych osób zmiany mogą być nieodwracalne.

Leczenie porażenia nerwu twarzowego

Porażenie nerwu twarzowego wymaga leczenia dobranego do przyczyny zaburzenia. Kluczową rolę odgrywa więc ustalenie jego źródła. W przypadku infekcji wirusowej wykorzystuje się leki przeciwwirusowe (przy wirusie opryszczki podaje się lek acyklowir). W przypadku chorób bakteryjnych podawane są antybiotyki. U niektórych pacjentów objawy porażenia nerwu twarzowego ustępują samoczynnie, więc stawia się jedynie na leczenie objawowe, w tym nawilżanie oczu i masaż mięśni twarzy. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie uwzgledniające podawanie glikokortykosteroidów. Środki te podaje się zwłaszcza pacjentom z widocznym obrzękiem nerwu. W niektórych przypadkach niezbędny może okazać się zabieg chirurgiczny – decyzję podejmie lekarz w zależności od nasilenia dolegliwości pacjenta i ich przyczyny.

Gdy w grę wchodzi porażenie nerwu twarzowego, leczenie domowe obejmować może dodatkową suplementację. Warto w tym czasie uzupełnić niedobory witamin z grupy B, w tym zwłaszcza witaminy B1, B6 i B12. Jeśli u pacjenta wystąpiło porażenie nerwu twarzowego, leczenie i suplementacja to nie wszystko. Konieczna będzie również rehabilitacja.

Porażenie nerwu twarzowego — rehabilitacja 

Jak wspomniano wcześniej, porażenie nerwu twarzowego wymaga nie tylko leczenia dobranego do zdiagnozowanej przyczyny (co nie zawsze jest łatwe), ale również rehabilitacji. Jej zadaniem jest przywrócenie funkcji nerwu twarzowego i mięśni, które on unerwia. Gdy u pacjenta występuje porażenie nerwu twarzowego, rehabilitacja obejmować może między innymi elementy elektroterapii, magnetoterapię, ultradźwięki i biostymulację laserową. W przypadku, gdy problemem jest porażenie nerwu twarzowego, ćwiczenia mięśni mimicznych dobrane przez fizjoterapeutę również odgrywają istotną rolę. Pacjent powinien je wykonywać kilka razy w ciągu dnia. Warto postawić również na masaż, który przywróci prawidłowe napięcie mięśni, poprawi ukrwienie twarzy oraz przywróci elastyczność włókien mięśniowych.

Duży wpływ na rokowanie ma zarówno przyczyna uszkodzenia nerwu, jak i wiek pacjenta oraz skuteczność wdrożonej terapii. Jak zostało już wspomniane wcześniej, u wielu pacjentów cofanie się objawów i powrót do zdrowia może nastąpić po 4 tygodniach, a u niektórych wyleczenie może nastąpić po kilku miesiącach lub wcale. W przypadku braku poprawy zaleca się odbarczenie nerwu.