Padaczka – jak sobie z nią radzić?

Padaczka, czy też epilepsja, to choroba neurologiczna, która objawia się w postaci nawracających napadów. Towarzyszyć mogą jej chwilowe zaburzenia psychiczne, wegetatywne i ruchowe. Schorzenie pojawiać może się zarówno u małych dzieci, jak i u osób dorosłych. Wymaga stałego kontaktu z neurologiem oraz ustalonego leczenia. Co należy wiedzieć o epilepsji, jej przyczynach, objawach i diagnostyce? Na czym polega terapia i czy padaczka jest uleczalna? Jak postępować w przypadku ataku epilepsji u osoby w naszym otoczeniu? Informacje na ten temat znajdziesz poniżej.

Czym jest padaczka?

Padaczką, czy też epilepsją, nazywane są zaburzenia neurologiczne, pojawiające się na skutek czasowych nieprawidłowości w pracy mózgu. Jest to jedna z najczęściej występujących chorób neurologicznych. Cechuje się pojawiającymi się napadami padaczkowymi, które mają charakter nawracający. Padaczka objawia się nie tylko somatycznie (drgawki), ale również psychicznie (utrata świadomości) i wegetatywnie (ślinotok, mimowolne oddawanie moczu lub stolca, bladość, zaczerwienienie twarzy czy sinica). Atak padaczki wiąże się konkretnie z zaburzeniami bioelektrycznych czynności mózgu. Na początku ataku pojawia się tzw. ognisko padaczkorodne w jednej części mózgu, by potem rozprzestrzenić się na inne jego obszary, jako wyładowania uogólnione (obejmujące obie półkule mózgu) lub częściowe (obejmujące jedną półkulę mózgu). W związku ze wzrostem aktywności elektrycznej, dochodzi do zakłócenia prawidłowej komunikacji na linii neuron-neuron, co znów skutkuje wyżej wymienionymi objawami.

Epilepsja – jak częstą jest chorobą?

Wbrew pozorom padaczka nie należy do bardzo rzadkich dolegliwości. Ze zdiagnozowaną epilepsją zmaga się blisko 1% społeczeństwa, więc nie są to małe ilości ludzi. Co bardzo ważne – schorzenie może pojawić się u osób w każdym wieku, w tym zarówno u małych dzieci, jak i u osób dorosłych oraz starszych. Bardzo często pierwszy atak epilepsji pojawia się już w 1 roku życia niemowląt. Większą ilość dolegliwości związanych z epilepsją zauważyć można ponadto u pacjentów w podeszłym wieku. Warto również dodać, że padaczka częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet.

Zazwyczaj stawia się na farmakologiczne leczenie epilepsji. Polega ono na przyjmowaniu leków przez długi czas i ściśle według zaleceń lekarza. Bardzo ważna jest między innymi systematyczność (godzinowa!) przyjmowania leków, dlatego nie można pozwolić sobie na sytuacje, gdy niespodziewanie lek się skończy, a pacjent nie posiada recepty na nowy. W tej sytuacji skorzystać można z recepty online. Umożliwia ona bardzo szybkie wykupienie kończących się leków, bez obawy, że terminy konsultacji z lekarzem będą bardzo odległe.

Przyczyny padaczki.

Jak wspomniano wcześniej, padaczka jest zespołem objawów, które wiążą się z nieprawidłowościami funkcjonowania komórek nerwowych w mózgu. Niestety nie są do końca znane wszystkie przyczyny padaczki. Można jednak zauważyć, że epilepsja występuje u niektórych pacjentów jako efekt wcześniejszego urazu głowy i urazu mózgu. Napady padaczki mogą pojawiać się również w związku z innymi problemami z układem nerwowym człowieka. Mowa między innymi o przebytym udarze, niedokrwieniu mózgu lub zapaleniu mózgu czy opon mózgowych. Epilepsja może pojawić się również w związku z nowotworem, a także jako efekt krwotoku podpajęczynówkowego. Należy mieć na uwadze, że padaczka czasem wiąże się także z innymi schorzeniami, ponadto nie jest wykluczone, że pojawi się u osób, które nadużywają alkoholu. Gdy w grę wchodzi padaczka u małych dzieci, związana jest ona najczęściej z uwarunkowaniami genetycznymi lub nie ma rozpoznanej przyczyny. Przyczynić mogą się do niej już problemy prenatalne, ponadto wpływ mogą mieć pewne zaburzenia rozwojowe.

Wyróżnić można ponadto pewne czynniki, które zwiększają ryzyko tego, że pojawi się napad padaczkowy. U niektórych pacjentów brak snu, nadmierna aktywność fizyczna lub alkohol mogą sprawić, że uaktywni się padaczka. Nerwowa nadaktywność również nie jest wykluczona – do ataku przyczynić mogą się bowiem np. migające światła czy głośna muzyka, ponadto duży wpływ mogą mieć tu również silne emocje, stres czy napięcie.

Objawy padaczki.

Gdy problemem pacjenta jest padaczka, charakterystycznym symptomem choroby są napady drgawkowe. Najczęściej padaczkę kojarzymy zatem właśnie z drgawkami, utratą przytomności, wyprężeniem ciała, bezwiednym oddawaniem moczu czy stolca, a także z „pianą z ust” i możliwością przygryzienia języka. Faktem jest, że takie napady padaczkowe (a konkretnie napady toniczno-kloniczne) się zdarzają, jednak epilepsja może objawiać się również w inny sposób. Zależnie od rodzaju napadu, chory może wówczas mieć drgawki jedynie kończyn górnych, skurcze mięśni lub wręcz przeciwnie – dojść może do ich zwiotczenia, co skutkuje upadkiem. Innym rodzajem objawów przy ataku padaczki jest zastygnięcie w bezruchu oraz utrata kontaktu z otoczeniem. Jeszcze innym rodzajem objawów towarzyszących atakom padaczki są mimowolnie powtarzane przez chorego gesty, a także sinica i bladość.

Jeśli chodzi o objawy padaczki, nie zawsze dochodzi zatem do utraty przytomności, czy też najczęściej kojarzonych przez wszystkich drgawek kończyn oraz głowy, które mogą skończyć się przygryzieniem języka. Warto ponadto wiedzieć, że zdarzają się również napady padaczkowe, które poprzedzają specyficzne odczucia pacjenta. Mowa między innymi o omamach słuchowych, węchowych czy wzrokowych, a nawet o odczuwaniu lęku. Mówi się wówczas o aurze, która towarzyszy atakom.

Rodzaje padaczki.

Wyróżnić można różne rodzaje padaczki.

• Padaczka objawowa (symptomatyczna), czyli epilepsja, której przyczyna jest znana (może być to uraz głowy, udar, uszkodzenie mózgu, guz mózgu, a także infekcja mózgu).
• Padaczka kryptogenna, czyli padaczka z cechami objawowymi, jednak bez ustalonej przyczyny. Przy takiej padaczce lekarze uważają, że istnieje jej przyczyna, jednak nie są w stanie jej zlokalizować.
• Padaczka idiopatyczna, czyli padaczka bez wyraźnej przyczyny, która powiązana jest prawdopodobnie z czynnikami genetycznymi.

Diagnostyka padaczki – jak wygląda?

Padaczka jest chorobą, która wymaga stałego kontaktu z neurologiem oraz odpowiednio dobranego leczenia. Z definicji padaczka jest schorzeniem neurologicznym związanym z nawracającymi atakami. Na padaczkę nie chorują zatem jeszcze osoby, które miały atak jeden raz w życiu, choć niewątpliwie powinny być ostrożne, gdyż nie jest wykluczone, że atak się powtórzy.

Sam wywiad lekarski nie jest oczywiście wystarczający, by ostatecznie rozpoznać padaczkę. Zlecane są również badania dodatkowe, w tym między innymi zapis EEG. Jest to badanie bezinwazyjne i bezbolesne. W czasie takiego badania zapisywana jest czynność bioelektryczna mózgu. Zapis ma postać fal, które zapisywane są elektronicznie lub drukowane na papierze. EEG umożliwia nie tylko sprawdzenie czynności mózgu, ale również rozróżnienie, jaki rodzaj padaczki dotyczy pacjenta i z jakim typem napadów ma on do czynienia. Jest to niezbędne między innymi do ustalenia leczenia i rokowań. Trzeba jednak wiedzieć, że nie jest to badanie bez wad. Jeśli zapis EEG nie wykryje zmian w mózgu, nie można wykluczyć padaczki, ponadto zmiany w zapisie EEG nie są równoznaczne z padaczką, gdyż mogą również pojawiać się u pacjentów, którzy nie zmagają się z padaczką.

Czasem konieczne są zatem również badania dodatkowe, dzięki którym łatwiej będzie lekarzowi postawić ostateczną diagnozę i dobrać sposób leczenia pacjenta. Stawia się wówczas między innymi na rezonans magnetyczny, ponadto konieczna może być również tomografia komputerowa. Nie jest wykluczone w tej sytuacji także badanie SPECT czy PET.

Leczenie padaczki.

Jeśli chodzi o leczenie padaczki, podstawą jest zadbanie o to, by pacjent mógł na co dzień funkcjonować normalnie. Chodzi zatem przede wszystkim o redukcję częstotliwości i nasilenia napadów padaczkowych.

Farmakoterapia padaczki.

Lekarz dobierze pacjentowi lek na padaczkę, który będzie dopasowany do typu pojawiających się u niego napadów, a także do ich nasilenia. Nie zawsze wprowadzona na początku terapia przynosi od razu spektakularne efekty. Czasem konieczna jest modyfikacja ustalonego leczenia, w tym zmiana leku lub jego dawkowania. Najczęściej lekarz zaczyna od niewielkich dawek jednego leku, następnie w miarę potrzeby dawki te zwiększa, zmienia lek na inny lub przepisuje leki, które należy przyjmować równorzędnie. Reakcji pacjenta na leczenie nie można bowiem przewidzieć – każda osoba reagować może odmiennie na proponowaną terapię. Niestety aktualnie dostępne na polskim rynku refundowane leki na padaczkę wiążą się z licznymi działaniami niepożądanymi. Preparaty nowej generacji mają mniej skutków ubocznych, jednak ich refundacja nie dotyczy każdego pacjenta.

Dyscyplina pacjenta a leczenie padaczki.

Samo wdrożenie terapii to jeszcze za mało. Dużo zależy w tej kwestii również od samego pacjenta. Leki na padaczkę powinny być bowiem przyjmowane ściśle według ustalonego harmonogramu. Należy trzymać się nie tylko ustalonej dawki, ale również konkretnych godzin zażywania kolejnych porcji leku. Konieczna jest również samodyscyplina chorego. Powinien on zatem unikać czynników, które prowokują napady padaczkowe. Mowa między innymi o alkoholu, niedostatecznej ilości snu czy migających światłach i głośnej muzyce, a także o silnych emocjach, napięciu i intensywnej aktywności fizycznej.

Czy padaczka jest uleczalna?

Zastanawiając się nad zagadnieniem „czy padaczka jest uleczalna”, należy zaznaczyć, że leki przeciwpadaczkowe nie tyle leczą padaczkę, co redukują ilość i nasilenie ataków padaczkowych. Nie jest to zatem eliminacja przyczyny problemu. Niemniej trzeba wiedzieć, że u wielu chorych dobrze dobrany lek pozwala osiągnąć stan całkowitego ustąpienia napadów. U niektórych pacjentów, którzy przez kilka lat nie mieli już napadów padaczkowych, rozważać można nawet odstawienie leków. Oczywiście ostateczna decyzja w tej kwestii należy do neurologa, który zna dokładnie historię choroby pacjenta. Wysokie ryzyko tego, że napady padaczkowe wrócą wraz z odstawieniem leków dotyczy zwłaszcza pierwszych 6 miesięcy. Trzeba również zdawać sobie sprawę z tego, że niestety niektórzy chorzy zmagać będą się z przewlekłą epilepsją do końca życia.

Metody chirurgiczne leczenia padaczki.

Wspomnieć należy dodatkowo, że nie u każdego pacjenta wdrożone leczenie okazuje się skuteczne, mimo modyfikacji wprowadzanych przez lekarza. W przypadku oporności na leczenie farmakologiczne, konieczne może być wdrożenie metod neurochirurgicznych. Jedną z takich metod jest leczenie chirurgiczne tkanki mózgowej. Wiąże się ono z usunięciem tego fragmentu mózgu, w którym zlokalizowane jest ognisko padaczkowe. Inną metodą jest stymulacja nerwu błędnego poprzez wszczepiony pod obojczyk stymulator. Przypomina on nieco rozrusznik serca, a jego zadanie polega na hamowaniu czynności napadowej mózgu.

Jak zareagować na atak padaczki? Obalamy mity.

Padaczka jest schorzeniem neurologicznym, które jest niebezpieczne dla pacjenta. Jeśli zatem pojawi się u osoby znajdującej się w naszym otoczeniu atak padaczki, któremu towarzyszą drgawki oraz utrata przytomności, należy przede wszystkim zachować zdrowy rozsądek. Ważne w tym czasie jest szczególnie opanowanie i działanie „z głową”. Zazwyczaj napady padaczki nie trwają dłużej niż 2-3 minuty, jednak dla osoby obserwującej akcję „z boku” może wydawać się to bardzo długie.

Jak zareagować na atak epilepsji?

• Najlepiej nie ruszać chorego, chyba że jego pozycja lub położenie mogą być dla niego zagrożeniem. Wówczas należy przede wszystkim zabezpieczyć chorą osobę tak, by nie zrobiła sobie krzywdy. Atak epilepsji może przyczynić się do upadku z wysokości, a nawet uderzenia głową czy kończynami o znajdujące się w okolicy przedmioty, co skutkować może urazem. Osoba z drgawkami może się również skaleczyć, więc należy z jej otoczenia usunąć ostre przedmioty. Chorego z atakiem padaczki należy zostawić w takim miejscu, by nie mógł zrobić sobie krzywdy (najlepiej usunąć z jego otoczenia potencjalnie niebezpieczne rzeczy), a pod głowę można położyć mu coś miękkiego.
• Ważne również, aby zapewnić drożność dróg oddechowych chorego i sprawdzać jego oddech. Należy usunąć ciała obce, które znajdują się w jego ustach, gdyż w trakcie ataku może dojść do zadławienia. Może być to utrudnione przez szczękościsk – nie wolno na siłę próbować otwierać ust pacjenta, gdyż grozi to urazami.
• Nie wolno w żadnym wypadku próbować unieruchamiać kończyn chorego, tym bardziej nie powinno się próbować wkładać mu niczego do ust (ani wlewać wody czy podawać leków doustnych). Wystarczy rozluźnić mu ubranie w okolicy szyi (rozpiąć krawat, poluzować kołnierz) czy odpiąć pasek.

Po ataku padaczki zazwyczaj chory odczuwa duże zmęczenie i senność, choć zdarza się również, że staje się bardzo pobudzony. Gdy minie atak, najlepiej ułożyć go wówczas w pozycji bezpiecznej, a także zapewnić przyjazną i komfortową atmosferę, która umożliwi mu powrót do pełnej świadomości.

Kiedy wezwać pogotowie?

Pogotowie należy koniecznie wezwać, jeśli atak padaczki pojawił się u danej osoby po raz pierwszy lub jeśli dochodzi do ponownego ataku bezpośrednio po wcześniejszym. Niezbędne jest to również, gdy atak dotyczy kobiet w ciąży lub osób zmagających się z cukrzycą. Pomoc medyczna konieczna jest także, gdy atak się wydłuża. Może zdarzyć się również, że choremu towarzyszy wysoka gorączka lub chora osoba zbyt długo jest w stanie nieświadomości – sytuacje te także wymagają wezwania pogotowia.