Odrobaczanie ludzi — kiedy powinno się je wykonywać i jak to zrobić?

Odrobaczanie ludzi powinno przebiegać pod nadzorem lekarza. Na czym polega odrobaczanie dorosłych i dzieci? Kiedy należy je rozpocząć i co jeszcze można zrobić, aby uchronić się przed pasożytami? Podpowiadamy w artykule. 

Czy człowiek powinien się odrobaczać — czy każdy człowiek ma swoje pasożyty?

Ludzie są żywicielami dla prawie 300 gatunków robaków pasożytniczych oraz ponad 70 gatunków różnych pierwotniaków [1]. Pierwsze wzmianki o chorobach pasożytniczych dotyczą glisty ludzkiej oraz tasiemca, u człowieka mogą się jednak zadomowić także: tęgoryjce (Ancylostoma duodenale, Necator americanus), nicienie jelitowe Trichinella spiralis, nicienie Dracunculus medinensis, przenoszone przez komary robaki filarialne, przywry, ameby, trypanosomy, pasożyty wywołujące leiszmaniozę, toksoplazmozę i wiele innych [13].

Według danych WHO w ciągu ostatnich 10 lat co trzeci Europejczyk był zarażony jakimś pasożytem, natomiast nawet 99,9% ludzi, którzy mają w domu zwierzęta (nie tylko psy czy koty, ale również gryzonie oraz ptaki), to nosiciele jakichś pasożytów [2]. Czy człowiek powinien się odrobaczać profilaktycznie w obliczu tych faktów? Na czym polega odrobaczanie ludzi? Odpowiadamy na te pytania w dalszej części artykułu, podpowiadamy również, jak chronić się przed chorobotwórczymi pasożytami. 

Czy powinniśmy się profilaktycznie odrobaczać?

Według wielu lekarzy człowiek może się odrobaczać profilaktycznie, jednak nie przy pomocy leków, a za pomocą diety. Takie naturalne odrobaczanie, rodziny, osób dorosłych lub małych dzieci, warto przeprowadzać 1-2 razy w roku [3]. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z odrobaczaniem dorosłych lub odrobaczaniem dzieci warto skonsultować się z lekarzem. Specjalista przeprowadzi wywiad z pacjentem i, jeśli są ku temu przesłanki, zleci odpowiednie badania na pasożyty. Dopiero po uzyskaniu wyników badań parazytologicznych lekarz może zadecydować o konieczności przepisania odpowiednich leków. Rezultat badania można skonsultować zdalnie, nie trzeba się ponownie udawać do przychodni. Wystarczy skorzystać z rozwiązania, jakim jest e-recepta online i można szybko wykupić niezbędne preparaty na odrobaczanie ludzi. 

Jak chronić się przed pasożytami?

W Polsce najczęściej diagnozowane są choroby pasożytnicze takie jak owsica i lamblioza, natomiast glista ludzka oraz tasiemiec występują rzadko [6]. Owsica występuje przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, choroba ta daje charakterystyczne objawy w postaci podrażnionej skóry okolicy odbytu oraz świądu [7] [8]. Tymczasem lamblioza jest wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis i przenosi się zwykle przez skażone ręce (np. po kontakcie ze zwierzętami domowymi). Charakterystyczne symptomy zakażenia to między innymi wodnista i cuchnąca biegunka oraz bóle brzucha [9]. 

Jak zabezpieczyć się przed tymi pasożytami? Najważniejsze jest przestrzeganie zasad higieny osobistej, tj. mycie rąk po zabawach na świeżym powietrzu, dotykaniu zwierząt domowych i korzystaniu z toalety. Bardzo istotne jest także, aby minimalizować ryzyko zarażenia się poprzez [4]: 

• dokładne mycie owoców i warzyw przed ich spożyciem,
• stosowanie rękawic ochronnych podczas kontaktu z ziemią (np. podczas pracy w ogrodzie), 
• unikanie spożywania surowego lub półsurowego mięsa, a także dokładnie myć wszystko, co miało kontakt z surowymi produktami.

Jak można zarazić się pasożytami?

Pasożytami można się zarazić na wiele różnych sposobów, zarówno bezpośrednio (przez kontakt z drugim człowiekiem lub zwierzęciem domowym, a także spożycie niedomytych produktów spożywczych lub skażonej wody i wraz z nimi jaj), jak i pośrednio (np. korzystając ze wspólnego ręcznika lub innych przedmiotów osobistych). 

Do zakażenia pasożytami może dojść także [5]:

• drogą kropelkową, 
• podczas korzystania z publicznej toalety,
• poprzez kontakt ze skażoną wodą,
• przez ukąszenie komara lub ugryzienie kleszcza, 
• przez spożycie leśnych jagód, zanieczyszczonych przez dzikie zwierzęta,
• w miejscach publicznych, takich jak baseny, sauny czy bary szybkiej obsługi.

W szczególności narażone na parazytozy (choroby wywołane przez pasożyty) są osoby o obniżonej odporności, źle odżywiające się, żyjące w nadmiernym stresie oraz po długotrwałej antybiotykoterapii [3]. Ryzyko jest zwiększone także w przypadku częstych podróży oraz pracy w żłobku, przedszkolu lub innej podobnej instytucji [9]. 

Sposoby na odrobaczenie organizmu człowieka

Czym odrobaczyć człowieka? Jeśli chodzi o naturalne leki na odrobaczanie ludzi, wskazana jest przede wszystkim taka dieta, która nie jest przyjazna dla pasożytów [3] [5]: 

• bogata w owoce i warzywa (w szczególności przeciwpasożytnicze działanie wykazują: buraki, cebula, czosnek, kapusta, marchew, por, rzodkiew oraz szczaw),
• bogata w rośliny strączkowe, nasiona, pestki (w tym w szczególności dyni) oraz oleje tłoczone na zimno, 
• uboga w cukier, słodkie dodatki, słodycze oraz produkty z mąki pszennej,

Co jeszcze pomoże wybić pasożyty? Odrobaczanie naturalne to także zwiększenie aktywności fizycznej na świeżym powietrzu oraz zadbanie o wystarczającą ilość snu (co wpływa pozytywnie na kondycję układu immunologicznego) [3]. Natomiast nie można na własną rękę stosować żadnych leków, w tym również preparatów na odrobaczanie stosowanych u psów czy kotów, łatwo dostępnych w sklepach zoologicznych lub Internecie [10]. 

Odrobaczanie ludzi przy pomocy leków powinno się odbywać zawsze pod nadzorem lekarza oraz dopiero po wykonaniu badań parazytologicznych. Czasami może być wielokrotne powtarzania badania, tak jest np. przy podejrzeniu owsicy [7] [8]. Natomiast gdy zakażenie pasożytem zostanie potwierdzone, może być konieczne poddanie leczeniu wszystkich członków rodziny. 

Oto przykłady leków na odrobaczanie, które mogą zostać przepisane przez lekarza po wykryciu zakażenia pasożytami [7] [8] [11]: 

• albendazol — lek przeciwpasożytniczy jest skuteczny wobec robaków płaskich i obłych, działa na jaja, larwy i postaci dorosłe, 
• mebendazol — lek na odrobaczanie działa na jaja, larwy i postaci dorosłe robaków płaskich i obłych, 
• pyrantel — ten preparat na odrobaczanie zwalcza robaki obłe w świetle przewodu pokarmowego. Jest skuteczny wobec form dorosłych oraz będących we wczesnej fazie rozwoju.

Niektóre choroby pasożytnicze, jak np. oczna postać toksokarozy, wymagają leczenia w warunkach szpitalnych [7]. Wspomniana parazytoza wiąże się z postępującym pogarszaniem się ostrości wzroku oraz zapaleniem siatkówki, naczyniówki i/lub nerwu wzrokowego [12]. Po zakończeniu leczenia wskazane są okresowe kontrole okulistyczne. 

Jeśli chodzi o negatywne działanie leków na odrobaczanie ludzi, skutki uboczne, a także ostrzeżenia związane ze stosowaniem określonych preparatów można zawsze sprawdzić w ulotce załączonej do opakowania. Z dokumentu dowiemy się np., że [11]: 

• tabletki z albendazolem mogą powodować biegunkę, bóle i zawroty głowy, bóle brzucha, nudności, wymioty, reakcje nadwrażliwości (w tym również ciężkie reakcje skórne). Nie należy ich stosować u kobiet w ciąży, u kobiet w okresie karmienia piersią ani u dzieci w wieku do 2 lat (chyba że lekarz uzna inaczej), 
• tabletki z mebendazolem zwykle nie powodują wystąpienia działań niepożądanych, objawy takie jak ból brzucha czy biegunka, są bardzo rzadkie. Podobnie jak w przypadku preparatów na odrobaczenie z albendazolem, nie powinny ich stosować kobiety w ciąży, kobiety karmiące piersią, ani dzieci w wieku poniżej 2 lat,
• w przypadku tabletek z pyrantelem korzyści ze stosowania leku są większe niż szkody wynikające z działań niepożądanych. Ponieważ brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania tego preparatu u kobiet w ciąży oraz u kobiet będących w okresie karmienia piersią, nie jest to zalecane, chyba że lekarz zadecyduje inaczej.