Objaw Raynauda — czym jest? Objawy, leczenie

Objaw Raynauda oznacza epizod związany ze skurczami naczyń krwionośnych palców rąk, a czasami również palców stóp. Zjawisko to opisał w XIX wieku francuski lekarz – A. G. Maurice Raynaud. U niektórych pacjentów objaw ten może obejmować również inne partie ciała, w tym uszy lub nos, a w przypadku kobiet dodatkowo sutki. Czym dokładnie jest objaw Raynauda i jakie są przyczyny takiego stanu? Jak wygląda diagnostyka w przypadku objawu Raynauda i leczenie przypadłości? Po odpowiedzi na pytania zapraszamy do naszego artykułu!

Czym jest objaw Raynauda?

Objaw Raynauda (z łac. Symptoma Raynaud, z ang. Raynaud’s phenomenon) to zaburzenie naczynioruchowe, które łączy zespół Raynauda oraz chorobę Raynauda. Zaburzenie związane jest z gwałtownym skurczem, a następnie rozkurczem drobnych naczyń krwionośnych, do którego dochodzi pod wpływem zimna lub emocji. Niekiedy do reakcji naczyniowej dojść może bez zauważalnej przyczyny. Efektem jest blednięcie, zasinienie, a następnie zaczerwienienie palców rąk oraz nóg (niekiedy również drętwienie palców u nóg), a w niektórych przypadkach zaczerwienienie nosa oraz ucha.

Co to jest choroba Raynauda? Z chorobą Raynauda, często nazywaną również pierwotnym objawem Raynauda, pacjent ma do czynienia, jeśli objaw Raynauda jest problemem samym w sobie (dochodzi do samodzielnego pojawienia się objawu Raynauda). W przypadku choroby Raynauda objawy dotyczą wyłącznie zblednięcia opuszków palców lub całych palców. Następnie palce stają się fioletowe, a na końcu – czerwone. Czy choroba Raynauda jest groźna? W większości przypadków z chorobą nie wiążą się poważne problemy zdrowotne. Przy zespole Raynauda z kolei u pacjenta pojawiać się mogą również objawy typowe dla choroby, która przyczyniła się do jego rozwoju.

Jeśli pacjent ma do czynienia z objawem Raynauda lub cierpi na poważne schorzenia, przy których konieczne jest przyjmowanie leków, a stacjonarna wizyta w przychodni z różnych przyczyn nie jest możliwa, skorzystać może z wygodnego rozwiązania, jakim jest e-recepta online. Aby otrzymać kod na niezbędne leki, należy uzupełnić zamieszczony w Internecie formularz, który następnie przeanalizuje lekarz i jeśli nie będzie żadnych przeciwwskazań, pacjent otrzyma receptę. Do niewątpliwych zalet takiego rozwiązania zalicza się oszczędność czasu, a także możliwość skorzystania z niego o każdej porze. W celu zrealizowania e-recepty wystarczy podać farmaceucie numer PESEL oraz otrzymany SMS-em czterocyfrowy kod.

Przyczyny objawu Raynauda

Zaburzenie naczynioruchowe znacznie częściej występuje u kobiet. Występowanie objawu Raynauda u pacjentów związane jest ze wzmożoną aktywnością współczulnego układu nerwowego. Wyróżnia się pierwotny oraz wtórny objaw Raynauda. U pacjentów znacznie częściej obserwuje się pierwotny objaw, który pojawia się bez zauważalnej przyczyny. Do najczęstszych przyczyn wtórnego objawu Raynauda zalicza się obecność chorób autoimmunologicznych, do których zalicza się np. toczeń układowy, a także choroby hematologiczne, w tym białaczkę, chłoniaki oraz schorzenia związane z produkcją przeciwciał.

Wtórny objaw pojawić się może także w przebiegu chorób tarczycy, a także kręgosłupa szyjnego oraz reumatoidalnego zapalenia stawów i zespołu antyfosfolipidowego. Zespół cieśni nadgarstka, zespół górnego otworu klatki piersiowej, a także nadciśnienie płucne (pierwotne i wtórne) oraz niektóre zakażenia bakteryjne i wirusowe to kolejne możliwe przyczyny objawu Raynauda. Inne możliwe przyczyny zaburzenia to kontakt z czynnikami chemicznymi, do których zalicza się nikotynę, czy też chlorek winylu, a także długotrwałe przyjmowanie leków immunosupresyjnych, bromokryptyny, doustnych środków antykoncepcyjnych oraz beta-blokerów. Za rozwój objawu Raynauda odpowiadać mogą również czynniki fizyczne, do których zalicza się niskie temperatury lub gwałtowny spadek temperatury. Rozwojowi zaburzenia sprzyjać może także narażenie na wibrację – szczególnie narażeni są zwłaszcza operatorzy młotów pneumatycznych, maszyniści, operatorzy pił spalinowych w leśnictwie oraz pianiści.

Rozpoznanie — jak diagnozuje się objaw Raynauda?

Jak rozpoznać objaw Raynauda? Diagnostyka związana jest z przeprowadzeniem szczegółowego wywiadu lekarskiego. Podczas wywiadu szczególnie ważne są informacje dotyczące przebiegu dolegliwości, a także czasu jej trwania i ewentualnie obecności objawów towarzyszących. Konieczne jest również wykonanie kapilaroskopii, które pozwala na wczesne, nieinwazyjne rozpoznanie zaburzeń dotyczących mikrokrążenia w obszarach występowania objawu. Diagnostyka wiąże się też z wykonaniem próby prowokacyjnej, która ma na celu wywołanie objawu Raynauda. Polega ona zwykle na celowym ochładzaniu badanego miejsca – najczęściej przy pomocy kostek lodu lub zimnej wody. W niektórych przypadkach lekarz zlecić może pacjentowi analizę krwi w laboratorium. Jeśli lekarz zdiagnozuje u pacjenta chorobę przyczyniającą się do obecności objawu Raynauda, wówczas ma on do czynienia z objawem wtórnym. W przypadku wykluczenia jakiejkolwiek z chorób u badanej osoby diagnozowany jest objaw pierwotny.

Postępowanie w przypadku występowania objawów Raynauda

Jeśli u pacjenta pojawi się objaw Raynauda, powinien on wówczas zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Następnie lekarz powinien skierować taką osobę do specjalisty od chorób naczyń w celach diagnostycznych. Niekiedy konieczna może okazać się wizyta u dermatologa lub reumatologa. U pacjentów ze zdiagnozowanym pierwotnym objawem Raynauda terapia najczęściej nie jest konieczna. W przypadku wtórnej postaci objawu Raynauda konieczne może okazać się leczenie choroby odpowiedzialnej za taki stan. Przypadłość ta stanowi też poważny problem w przypadku kobiet będących w ciąży oraz karmiących piersią. Matki karmiące piersią powinny pamiętać, że napadom sprzyjać mogą już niewielkie zmiany temperatury, a także zawilgocenie biustonoszy oraz nocne karmienie piersią.

Objawy Raynauda — leczenie

Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowany wtórny objaw Raynauda, leczenie dotyczy zwykle choroby podstawowej, a także objawów skurczu naczyń krwionośnych. U niektórych pacjentów konieczne może być stosowanie maści rozgrzewających oraz leków, które mają za zadanie rozszerzać naczynia krwionośne. Przede wszystkim należy jednak unikać czynników, które przyczyniają się do występowania objawów. Pamiętać należy też o unikaniu aktywności zawodowych, które mogą dodatkowo nasilać objawy. Do takich zawodów zalicza się np. pracę w niskich temperaturach lub w miejscach, gdzie może dochodzić do gwałtownych zmian temperatury. Osoby z objawem Raynauda nie powinny również wykonywać prac, przy których będą narażone na wibracje.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie objawów Raynauda?

Kiedy u pacjenta zostanie zdiagnozowany pierwotny objaw Raynauda, całkowite wyleczenie nie jest możliwe. Można jednak skutecznie spowolnić jego rozwój, a także złagodzić towarzyszące zaburzeniu dolegliwości bólowe. Nie ma jednak specyficznych metod leczenia objawu Raynauda, dlatego w szczególności należy unikać czynników, które dodatkowo przyczyniają się do pogłębiania się dolegliwości. W przypadku wtórnego objawu Raynauda leczenie dotyczy choroby, która doprowadziła do wystąpienia zaburzenia.