Małopłytkowość — przyczyny, leczenie i objawy

Małopłytkowość to zaburzenie, które oznacza zmniejszoną liczbę płytek krwi. Taki stan może dotyczyć osób w każdym wieku, bez względu na płeć. Może być zaburzeniem wrodzonym lub nabytym. Przyczyny małopłytkowości mogą być różne – podobnie, jak objawy schorzenia. Jaka jest częstotliwość występowania małopłytkowości? Jak wygląda diagnostyka i leczenie zaburzenia? Po odpowiedzi na pytania zapraszamy do naszego artykułu!

Małopłytkowość — co to takiego?

Płytki krwi, inaczej trombocyty lub krwinki płytkowe, to jedne z najważniejszych i jednocześnie najmniejszych składników morfotycznych krwi, które powstają w szpiku kostnym w procesie trombopoezy. Trombocyty nie zawierają w swojej strukturze elementów komórkowych – nie są więc właściwymi komórkami. Wielkość płytek krwi dochodzi do 3 µm, a kształtem przypominają soczewki lub niewielkie dyski. Są krótko żyjącymi elementami krwi, które są w stanie przetrwać maksymalnie do 10 dni. Najważniejszą funkcją trombocytów jest udział w procesie krzepnięcia krwi.

Dzięki znajdującym się w ich wnętrzu ziarnistościom możliwa jest też inicjacja fibrynolizy, poza tym wpływają na skurcz, a także na rozkurcz naczyń krwionośnych. Prawidłowa liczba płytek krwi u dorosłego człowieka wynosi od 150 000 do 400 000/μl. Normy trombocytów mogą się jednak różnić w zależności od laboratorium wykonującego badania. Dla pacjentów sygnałem do wykonania dalszej diagnostyki jest zarówno podwyższona, jak i obniżona liczba trombocytów.

Małopłytkowość, inaczej trombocytopenia, to określenie dla schorzenia, które diagnozowane jest w przypadku, kiedy liczba płytek krwi spadnie poniżej 150 000/µl. Jest to najczęściej występująca skaza krwotoczna. Najczęściej jest nabyta, jednak w niektórych przypadkach może mieć charakter wrodzony. Jeśli u pacjenta zostaną zdiagnozowane zaburzenia związane z płytkami krwi lub cierpi na inne schorzenia i potrzebne mu są pilnie leki, skorzystać może z rozwiązania, jakim jest e-recepta online. To wygodne rozwiązanie, dzięki któremu w kilka chwil można uzyskać czterocyfrowy kod na niezbędne medykamenty – bez konieczności wychodzenia w domu i czekania w kolejkach w przychodni.

Częstotliwość występowania małopłytkowości

Według statystyk małopłytkowość, czyli liczbę płytek krwi mniejszą niż 150 000/µ może mieć około 2,5% populacji. Małopłytkowość krwi może występować u około 5% kobiet w ciąży, natomiast małopłytkowość immunologiczna może występować z częstotliwością około 3 na 100 000 osób dorosłych w ciągu roku. U osób w wieku od 30 do 60 lat dolegliwość diagnozowana jest częściej u kobiet, z kolei w przypadku osób po 60. roku życia częstotliwość małopłytkowości u kobiet i mężczyzn jest podobna. Częstość występowania małopłytkowości indukowanej heparyną w zależności od rodzaju stosowanej heparyny oraz od populacji chorych może wahać się od 1 do 5%.

Przyczyny małopłytkowości

Małopłytkowość przyczyny może mieć różne. Zalicza się do nich między innymi zmniejszenie liczby megakariocytów w szpiku kostnym, co z kolei wiąże się ze zmniejszeniem uwalnianych płytek. Uszkodzenie szpiku kostnego przez czynniki fizyczne i chemiczne, do których zalicza się promieniowanie jonizujące, a także leki uszkadzające szpik oraz zatrucie alkoholem, czy też zakażenia wirusowe, to kolejne możliwe przyczyny małopłytkowości. Przyczyną małopłytkowości jest też zajęcie szpiku przez nowotwory układu chłonnego i krwionośnego, a także gruźlica oraz włóknienie szpiku. Inną przyczyną małopłytkowości u pacjentów może być nadmierne usuwanie trombocytów z krążenia. Stan ten może być też efektem nieprawidłowego rozdziału płytek w organizmie. Do rozwoju małopłytkowości u pacjentów przyczynić się może też niedobór witaminy B12 oraz kwasu foliowego. Niekiedy z małopłytkowością może wiązać się niedobór żelaza, a także miedzi. Do innych przyczyn małopłytkowości zalicza się zatrzymanie płytek krwi przez nadmiernie powiększoną śledzionę, a także choroby autoimmunologiczne.

Jednym z rodzajów małopłytkowości jest małopłytkowość indukowana heparyną, która wywoływana jest przez przeciwciała przeciwko kompleksom utworzonym z heparyny i czynnika płytkowego 4. Do jej wystąpienia przyczyniają się między innymi przebyte wcześniej zabiegi operacyjne, a także płeć. Małopłytkowość samoistna, inaczej immunologiczna, powstaje w wyniku spadku liczby płytek krwi obwodowej, czego efektem są częste krwawienia, z kolei małopłytkowość rzekoma, inaczej bezobjawowa, jest efektem reakcji pobranej krwi z substancją, która jest obecna w probówce. U niektórych pacjentów wystąpić może małopłytkowość po szczepieniu przeciwko COVID-19. Za małopłytkowość u dzieci odpowiadać może między innymi różyczka noworodków, a także niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego oraz niewydolność nerek i uszkodzenie szpiku kostnego.

Objawy małopłytkowości

Małopłytkowość objawy u pacjentów może dawać różne. Są one widoczne najczęściej po spadku liczby płytek krwi do wartości poniżej 30 000/µl. Do najczęściej spotykanych objawów małopłytkowości u pacjentów zalicza się częste krwawienia ze skóry lub błony śluzowej. Mogą to być krwawienia z nosa, poza tym w przypadku kobiet objawem małopłytkowości są np. przedłużające się miesiączki, które zwykle są bardzo obfite. Inne możliwe objawy małopłytkowości u pacjentów to wybroczyny w postaci różnego rodzaju zmian na skórze, poza tym dochodzić mogą do tego krwawienia z dziąseł, często z fusowatą treścią, a także zwiększona skłonność do występowania sińców.

Objawy mogące świadczyć o małopłytkowości to także krwawienia z dróg rodnych kobiet oraz wymioty podbarwione krwią. U części pacjentów w wyniku małopłytkowości pojawiać się mogą częste zawroty głowy, poza tym występować mogą zaburzenia mowy. Z chorobą mogą wiązać się też inne objawy. Drętwienie kończyn lub ciała to kolejne możliwe objawy wskazujące na małopłytkowość, podobnie jest obecność krwi w kale oraz długo utrzymujące się krwawienia po zranieniach, czy też po zabiegach dentystycznych.

Profilaktyka — czy da się uniknąć zachorowania na małopłytkowość?

Wielu pacjentów zastanawia się, czy można uniknąć zachorowania na małopłytkowość. Ważna jest przede wszystkim dieta, która powinna uwzględniać produkty bogate w kwas foliowy, żelazo, a także witaminę B12. Warto również postawić na produkty bogate w witaminę K, które przyczyniają się do wzrostu liczby trombocytów. Jeśli chodzi o zapobieganie małopłytkowości, warto wyeliminować również z diety produkty obniżające liczbę krwinek, do których zalicza się alkohol oraz sok żurawinowy. Profilaktycznie wykonywać można okresowe badania. Jeśli pacjent podejrzewa u siebie małopłytkowość, badanie krwi może okazać się dobrym rozwiązaniem – w przypadku podejrzenia małopłytkowości podstawowym badaniem jest morfologia krwi z oceną rozmazu krwi obwodowej. Niekiedy konieczna może okazać się biopsja szpiku kostnego lub trepanobiopsja.

Jak wygląda leczenie małopłytkowości?

Małopłytkowość jest stanem, który wymaga leczenia. Leczenie małopłytkowości uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny, która doprowadziła do spadku liczby płytek krwi. W zależności od przyczyny pacjentowi przetacza się koncentraty krwinek płytkowych, poza tym w niektórych przypadkach konieczny może być przeszczep komórek krwiotwórczych. Pamiętać należy również o wyeliminowaniu czynników odpowiedzialnych za rozwój małopłytkowości i leczeniu choroby podstawowej. Pacjentom z małopłytkowością lekarz przepisać może również glikokortykosteroidy, które zapobiegają niszczeniu płytek w wątrobie i śledzionie. Niekiedy konieczne może okazać się usunięcie śledziony. W kontekście małopłytkowości bardzo ważne jest zagadnienie „małopłytkowość a zakrzepica”. Spadek liczby płytek krwi może występować wraz z zakrzepicą np. u osób chorych na COVID-19. Małopłytkowość w połączeniu z zakrzepicą również mogą wymagać specjalistycznego leczenia.