Hipoglikemia – objawy i przyczyny. Jak ją leczyć?

Hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie) to stan charakterystyczny dla osób, które są leczone na cukrzycę, za pomocą insuliny lub doustnych leków. Jak objawia się hipoglikemia? Czy niedocukrzenie jest niebezpieczne? Co się stanie, jeśli wystąpi w ciąży? Odpowiadamy na te pytania w niniejszym artykule. Zapraszamy do lektury!

Co to jest hipoglikemia?

Hipoglikemia (inaczej niedocukrzenie) to stan polegający na zmniejszeniu stężenia glukozy we krwi. Kiedy diagnozowana jest hipoglikemia? Jaki poziom cukru wskazuje na ten stan? Przyjęto, że niedocukrzenie ma miejsce, gdy doszło do spadku poziomu glukozy do wartości mniejszej lub równej 3,9 mmol/l (70 mg/dl) [1] [2] [3]. Wyróżniamy hipoglikemię lekką (stężenie glukozy we krwi na poziomie 50-70 mg/dl), umiarkowaną (30-50 mg/dl) oraz ciężką (stężenie glukozy we krwi poniżej 30 mg/dl) [1] [2]. Dodatkowo stosuje się także podział ze względu na czynniki wywołujące niedocukrzenie, na hipoglikemię reaktywną (po spożyciu posiłku) i nocną [2]. Jak manifestuje się hipoglikemia? Objawy niedocukrzenia zostały opisane w dalszej części artykułu. 

Hipoglikemia – objawy

Jakie symptomy daje hipoglikemia? Objawy, które są charakterystyczne dla tego stanu to [1] [2]: 

• bladość skóry; 
• ból głowy;
• drażliwość, nerwowość, niepokój;
• drgawki;
• kołatanie serca;
• nadmierna potliwość;
• niewyraźne widzenie;
• ogólne osłabienie;
• trudności w komunikowaniu się;
• uczucie mrowienia wokół ust;
• uczucie wilczego głodu;
• zaburzenia koncentracji;
• zaburzenia widzenia;
• zaburzenia zachowania; 
• zaniki pamięci;
• zataczanie się;
• zawroty głowy.

Symptomy hipoglikemii mogą przybierać różną postać oraz nasilenie, np. u osób chorujących przewlekle objawy niedocukrzenia w cukrzycy to omdlenia oraz utrata przytomności [1]. Tymczasem objawy niedocukrzenia u zdrowej osoby będą miały o wiele łagodniejszy przebieg. 

Hipoglikemia to stan charakterystyczny dla cukrzyków. Pacjent, u którego występują ataki niedocukrzenia, powinien być w stałym kontakcie z lekarzem. Na szczęście w dzisiejszych czasach każdy z nas ma o wiele łatwiejszy dostęp do specjalistów i nawet diabetolodzy są dostępni od ręki. Wizyta u lekarza może mieć postać stacjonarną lub zdalną, podobnie wygląda to w przypadku przepisywania określonych leków. Dzięki wygodnemu rozwiązaniu, jakim jest e-recepta online, nie trzeba oczekiwać długo w kolejce do gabinetu. Dokument wystawiony przez Internet jest tak samo ważny jak klasyczna recepta i może zostać zrealizowany w dowolnej aptece. 

Przyczyny hipoglikemii

Najczęściej do wystąpienia hipoglikemii dochodzi u pacjentów chorujących na cukrzycę, którzy są leczeni insuliną. Niedocukrzenie zdarza się rzadziej u osób, które przyjmują doustne leki przeciwcukrzycowe [1] [4] [5]. 

Kiedy rozwija się hipoglikemia? Przyczyny tego stanu to: [1] [4] [5]: 

• niespożycie posiłku po iniekcji insuliny;
• podjęcie intensywnego wysiłku fizycznego;
• przyjęcie zbyt dużej dawki insuliny;
• spożycie alkoholu;
• spożycie posiłku o zbyt małej kaloryczności; 
• zbyt duża przerwa pomiędzy wstrzyknięciem insuliny a posiłkiem;
• zbyt szybkie wchłonięcie się insuliny po zastrzyku.

Hipoglikemia w czasie ciąży – czy jest groźna?

Dlaczego w czasie ciąży należy uważać na hipoglikemię? Objawy niedocukrzenia to między innymi omdlenia oraz zawroty głowy, co może grozić niebezpiecznym dla ciężarnej upadkiem [6]. Jeśli kobieta doznała podczas ataku hipoglikemii urazu brzucha lub głowy, wskazana jest jak najszybsza konsultacja lekarska. 

Specjalista wykona odpowiednie badania USG oraz KTG w celu sprawdzenia, czy nie doszło do urazu płodu oraz aby zweryfikować, czy wskutek upadku nie doszło do oddzielenia łożyska od ściany macicy. To bardzo niebezpieczne powikłanie, które może się wiązać z dużą utratą krwi przez matkę, a także przyczynić się do wystąpienia komplikacji zdrowotnych w postaci rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, wstrząsu hipowolemicznego, udaru maciczno-łożyskowego lub zatoru płynem owodniowym [7]. W wyniku odklejenia łożyska może dojść także do poważnego niedotlenienia dziecka, co stanowi wskazanie do wykonania jak najszybciej cięcia cesarskiego [8].  

Leczenie hipoglikemii – jak przebiega?

Postępowanie w hipoglikemii zależy od stanu świadomości osoby chorującej na cukrzycę [5]. 

Hipoglikemia – pierwsza pomoc, gdy pacjent jest przytomny: 

• należy podać doustnie do 20 g glukozy, powinien także spożyć posiłek złożony z węglowodanów złożonych. 

Hipoglikemia – pierwsza pomoc, gdy pacjent jest nieprzytomny: 

• należy podać 100 ml 20% glukozy i następnie podłączyć wlew z 10% glukozy (w przypadku cukrzycy typu 1 wskazane jest, aby podać 1 mg glukagonu domięśniowo lub podskórnie). Nieprzytomnego chorego nie wolno karmić, ani też wlewać mu żadnych płynów do ust. Trzeba go ustawić w pozycji bezpiecznej i oczekiwać razem z nim na przyjazd pogotowia.

WAŻNE: w każdym przypadku wystąpienia ciężkiej hipoglikemii należy monitorować stan zdrowia cukrzyka w ciągu następnych godzin.

Jeśli pod ręką nie ma glukozy w tabletkach lub żelu ani też cukru płynnego w saszetkach, pierwsza pomoc w hipoglikemii polega na podaniu cukrzykowi słodzonego lub posłodzonego napoju albo kawałka banana [2]. Natomiast nie jest wskazane, aby podawać choremu produkty, które zawierają tłuszcze, takie jak np. czekolada, cukierki lub batony [1]. W sytuacji, gdy doszło do wystąpienia ciężkiej hipoglikemii, której skutkiem jest utrata przytomności lub drgawki, trzeba podać zastrzyk z glukagonu i niezwłocznie wezwać pogotowie [2]. 

O czym jeszcze warto wiedzieć, jeśli chodzi o hipoglikemię? Leczenie to nie wszystko, bardzo ważna jest także profilaktyka. Jeśli u cukrzyka nawracają ataki niedocukrzenia, wskazane jest, aby stosował się on do wszystkich zaleceń lekarza. Niezbędne są [2]: 

• częsta kontrola poziomu cukru we krwi; 
• właściwe dawkowanie insuliny;
• zadbanie o to, aby regularnie spożywać posiłki. 

U osób z częstymi atakami hipoglikemii dobrym rozwiązaniem jest pompa insulinowa – urządzenie działa przez 24 godziny na dobę, zapewniając odpowiednią podaż insuliny. Bardzo pomocny jest także system CGM, czyli urządzenie, które pozwala na ciągłe monitorowanie glikemii. System składa się z czułego sensora, nadajnika oraz odbiornika i umożliwia wykonywanie pomiaru stężenia glukozy w organizmie w czasie rzeczywistym, przez 24 godziny na dobę [2]. 

W prawidłowym postępowaniu z osobą, u której wystąpiła hipoglikemia może pomóc schemat [9] opracowany przez Deutsche Diabetes Gesellschaft (Niemieckie Towarzystwo Diabetologiczne, w skrócie DDG). Organizacja powstała z myślą o tym, aby poprawić skuteczność zapobiegania i leczenia choroby cukrzycowej.  

Dieta i zmiana stylu życia – dlaczego jest tak istotna w przypadku hipoglikemii?

Epizody hipoglikemii zdarzają się często w wyniku spożycia niewłaściwie zbilansowanych posiłków. Z tego powodu cukrzycy powinni uważać na swoją dietę. Dietetycy zalecają, aby wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG), bogatą w pełnoziarniste produkty zbożowe oraz świeże warzywa pełne błonnika [10]. Warto przy tym pamiętać, że na indeks glikemiczny wpływa wiele czynników, takich jak np. stopień dojrzałości owoców i warzyw, stopień przetworzenia czy też zawartość białka i tłuszczu.

Parametrem, który jest istotny dla ustalenia diety cukrzyka, jest także ładunek glikemiczny posiłków, czyli iloczyn IG oraz zawartości węglowodanów przyswajalnych w porcji (g) na 100 g produktu [10]. Aby zmniejszyć ryzyko hipoglikemii, warto sięgać po produkty, które mają zarówno niski indeks glikemiczny, jak i mały ładunek glikemiczny (o wartości mniejszej lub równej 10). Dodatkowo należy także zadbać o regularne spożywanie posiłków w równych odstępach czasu, przygotowywać posiłki w zdrowy sposób (np. na parze) oraz wyeliminować z jadłospisu produkty zakazane, takie jak słodkie napoje, słodycze, dosładzane wyroby mleczne czy też alkohol.