Halitoza – jak sobie z nią poradzić?

Halitoza może wynikać z niewłaściwej higieny jamy ustnej, spożywania określonych produktów lub poważniejszej choroby. Co może powodować halitozę? Na czym polega leczenie halitozy i do kogo można się zwrócić z tym problemem? Podpowiadamy.

Czym jest halitoza?

Halitosis, fetor ex ore, bad breath lub oral malodor — tak inaczej nazywana jest halitoza. Co to takiego? W terminologii medycznej tak nazywany jest nieprzyjemny zapach wydobywający się z ust [1] [2]. Wyróżniamy halitozę prawdziwą (gdy osoby z otoczenia pacjenta również wyczuwają przykrą woń) oraz halitozę rzekomą (kiedy tylko pacjent jest przekonany o nieprzyjemnym zapachu z ust) [1] [2]. Dodatkowo halitoza prawdziwa dzieli się na [1] [2]: 

• halitozę fizjologiczną — stan ten wynika ze zmniejszonej produkcji śliny (np. w czasie snu) albo ze spożycia określonych produktów (np. intensywnie pachnących przypraw), ma przejściowy charakter i ustępuje po napiciu się czegoś lub umyciu zębów, 
• halitozę patologiczną — gdy za wystąpienie nieprzyjemnego zapachu odpowiada jakaś choroba.

Jeśli zauważono halitozę, domowe sposoby, jakie powinny zostać wypróbowane w pierwszej kolejności to zmiana nawyków związanych z higieną jamy ustnej. Natomiast gdy dokładniejsze mycie zębów, używanie nici dentystycznej czy też mycie języka po jedzeniu, nie przyczynia się do ustąpienia halitozy, warto skonsultować się z lekarzem. Dobrym rozwiązaniem będzie zarówno e-wizyta i następnie recepta przez Internet, jak i udanie się na klasyczną stacjonarną wizytę do stomatologa. Specjalista pomoże zidentyfikować przyczyny halitozy i podpowie, jak wyleczyć halitozę.

Halitoza – co może ją powodować?

Leczenie halitozy wymaga poznania przyczyny nieprzyjemnego zapachu wydobywającego się z ust. W pierwszej kolejności konieczne jest zweryfikowanie, czy halitoza jest fizjologiczna, czy patologiczna, (wynikająca z choroby). W większości przypadków nieprzyjemny zapach z ust (halitoza) wynika z niewłaściwej higieny jamy ustnej i co za tym idzie, namnożenia się bakterii beztlenowych w jamie ustnej [2].

Inne możliwe stomatologiczne przyczyny halitozy to także [2] [3] [4]: 

• choroby przyzębia: zapalenie dziąseł i przyzębia, 
• grzybica jamy ustnej, 
• kamień i osad nazębny, 
• niewłaściwe czyszczenie protez,
• paradontoza, 
• próchnica zębów.

W szczególności halitoza u dzieci oraz halitoza w ciąży może wynikać z problemów stomatologicznych. 

Halitoza może stanowić efekt specyficznego stylu życia, np. stosowania niektórych leków, spożywania dużych ilości alkoholu, jedzenia określonych produktów (np. czosnku, cebuli), palenia tytoniu lub picia niewystarczającej ilości płynów w ciągu dnia [3]. Istnieją również określone choroby, które mogą się przyczyniać do cuchnącego oddechu, należą do nich [3] [4]: 

• achalazja, 
• choroby nowotworowe, 
• cukrzyca, 
• hipermetioninemia,
• mocznica, 
• niewydolność wątroby, 
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• ropień płuca, 
• trimetyloaminuria,
• zapalenie migdałków, oskrzeli lub zatok przynosowych,
• zespół Sjögrena.

Achalazja

Halitoza może wynikać z achalazji, czyli choroby motorycznej przełyku, przejawiającej się upośledzonym przechodzeniem pokarmu wynikającym z zaburzonej pracy zwieracza przełyku [5]. Przyczyny achalazji nie zostały do końca poznane, przypuszcza się, że za stan ten odpowiadają po części czynniki autoimmunologiczne, zakaźne, genetyczne oraz środowiskowe [5]. Poza halitozą dla achalazji charakterystyczne są również: zaburzenia połykania, zarzucanie treści pokarmowej, zgaga, choroba ta zwiększa także ryzyko wystąpienia raka przełyku [5].

Choroby nowotworowe

Halitoza może wystąpić u osób chorujących na nowotwory, np. raka krtani, płuc, przełyku lub żołądka. Najpoważniejszą z wymienionych jest choroba nowotworowa płuc, ze względu na medianę przeżycia wynoszącą od 6 do 8 miesięcy [6]. W Polsce śmiertelność z powodu raka płuca jest bardzo wysoka, każdego roku w naszym kraju umiera ponad 23 000 pacjentów z tym rodzajem nowotworu [7]. 

Cukrzyca

Gdy zauważono nieświeży zapach z ust, przyczyny warto poszukać w zaburzeniach metabolicznych, takich jak np. cukrzyca. Jednym z powikłań cukrzycy jest kwasica ketonowa, czyli zmniejszenie pH krwi oraz obecność tzw. ciał ketonowych w moczu [8]. W rezultacie z jamy ustnej chorego wydobywa się charakterystyczna woń podobna do acetonu. Inne objawy to także: bóle i zawroty głowy, częste oddawanie zwiększonej ilości moczu, nadmierne pragnienie, nudności, osłabienie oraz suchość w jamie ustnej [8]. 

Hipermetioninemia

Halitoza może wynikać także z choroby metabolicznej o podłożu genetycznym – hipermetioninemii [9]. W przypadku tego schorzenia z jamy ustnej wydobywa się zapach budzący skojarzenia z gotowaną kapustą. Inne objawy, jakie może dawać hipermetioninemia, to: opóźnienie intelektualne, słabe napięcie mięśniowe, trudności w nauce, zaburzenia w funkcjonowaniu wątroby oraz zmęczenie [9]. Wdrożenie na odpowiednio wczesnym etapie leczenia pomoże w zapanowaniu nad chorobą na tyle, aby chory mógł prowadzić normalne życie. 

Mocznica

Końcowe stadium przewlekłej niewydolności nerek, nazywane schyłkową niewydolnością nerek lub mocznicą, także może dawać objawy halitozy. Pacjent, u którego zdiagnozowano tę jednostkę chorobową, wymaga wdrożenia leczenia nerkozastępczego [10]. 

Niewydolność wątroby

Halitoza może świadczyć także o bardzo poważnej chorobie — niewydolności wątroby. W tym przypadku wydobywający się z ust chorego zapach przypomina woń zepsutych jaj, stęchlizny lub ryb. Ostra niewydolność wątroby cechuje się bardzo wysoką śmiertelnością (nawet 80%) [11]. Jej najczęstszą przyczyną jest przedawkowanie popularnego leku, paracetamolu [11]. Ostra niewydolność wątroby może się rozwinąć także [11]: 

• po przyjmowaniu substancji toksycznych takich jak narkotyki czy alkohol, 
• w następstwie innych chorób wątroby, 
• w przebiegu zakażenia wirusami powodującymi zapalenie wątroby, 
• w wyniku zakażenia toksynami (np. po spożyciu muchomora sromotnikowego).

Refluks żołądkowo-przełykowy

Przyczyny halitozy warto poszukać w chorobie refluksowej przełyku. W przebiegu tego schorzenia dochodzi bowiem do cofania się treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do nadkwasoty, pustych odbijań, oraz zgagi [12]. Zdiagnozowanie refluksu wymaga modyfikacji stylu życia, w tym w szczególności zrezygnowania z produktów, które mogą nasilać refluks, należą do nich np. alkohol, kawa, tłuste pokarmy, gazowane napoje, czekolada oraz cytrusy [12]. 

Ropień płuca

Przyczyną halitozy może być rzadka choroba, powikłanie bakteryjnego zapalenia płuc, mianowicie ropień płuca [13]. Inne objawy, które mogą na to wskazywać, to [13]: 

• ból w klatce piersiowej, 
• gorączka, 
• kaszel z wykrztuszaniem ropnej plwociny, 
• uczucie duszności. 

Powikłania ropnia płuca są bardzo poważne, leczenie powinno być prowadzone w warunkach szpitalnych. 

Trimetyloaminuria

Czego objawem może być jeszcze halitoza? Przyczyny warto poszukać w chorobach metabolicznych, takich jak np. trimetyloaminuria, nazywana inaczej zespołem rybiego zapachu. To rzadka choroba uwarunkowana genetycznie, w której przebiegu organizm nie jest w stanie przetwarzać trimetyloaminy dostarczanej wraz z pokarmem. Nadmiar tego związku gromadzi się w organizmie, co odpowiada za rybi zapach uwalniany nie tylko z oddechem, ale i moczem oraz potem [14].

Zapalenie migdałków, oskrzeli lub zatok przynosowych

Nieświeży oddech może świadczyć o stanie zapalnym, rozwijającym się w obrębie migdałków, oskrzeli lub zatok przynosowych. W szczególności częstą przyczyną halitozy są: przewlekłe zapalenie zatok oraz ropne zapalenie migdałków, wynika to z infekcji bakteryjnej [1]. Co robić, gdy wystąpiła taka halitoza? Skuteczne leczenie opracowane przez lekarza laryngologa może całkowicie rozwiązać ten problem.

Zespół Sjögrena

Za halitozę może odpowiadać zmniejszone wydzielanie śliny. Tak jest np. w przebiegu zespołu Sjögrena, choroby autoimmunologicznej, która prowadzi do uszkodzenia gruczołów wydzielania zewnętrznego (łzowych i ślinowych) [15]. Niedostateczne wydzielanie śliny przyczynia się do suchości w jamie ustnej i postępującej próchnicy zębów, a co za tym idzie, pojawia się także cuchnący zapach z ust. Schorzenie daje również objawy dotyczące różnych narządów, np. płuc, żołądka czy wątroby, charakterystyczne dla zespołu Sjögrena są także symptomy neurologiczne, takie jak np. porażenie połowicze czy też ból i zapalenie stawów [15]. Leczenie wymaga współpracy wielu różnych specjalistów.

Domowe i specjalistyczne leczenie halitozy

Domowe sposoby na halitozę obejmują przede wszystkim zmianę nawyków związanych z higieną jamy ustnej. Wskazane jest: częstsze oraz bardziej staranne mycie zębów i języka po posiłkach, używanie nici dentystycznych, a także unikanie pokarmów czy też używek, które mogą nasilać halitozę. 

Halitoza — leczenie specjalistyczne

Jeśli domowe sposoby nie przyniosą żadnego efektu, konieczna jest konsultacja u lekarza rodzinnego lub, gdy zaszło podejrzenie konkretnej choroby — stomatologa, laryngologa, gastrologa, internisty, neurologa bądź diabetologa. Specjalista zidentyfikuje przyczynę halitozy i zleci odpowiednie dla danego przypadku leczenie.