Gangrena – jak szybko się rozwija? Przyczyny, objawy i leczenie

Gangrena to proces obumierania i gnicia tkanek organizmu w wyniku braku przepływu krwi lub poważnej infekcji bakteryjnej. Często dotyka rąk i nóg, w szczególności palców. Może również wystąpić w mięśniach i narządach wewnątrz ciała, takich jak pęcherzyk żółciowy. Stan, który może uszkodzić naczynia krwionośne i wpływać na przepływ krwi, taki jak cukrzyca lub stwardnienie tętnic (miażdżyca tętnic), zwiększa ryzyko gangreny. Im wcześniej gangrena zostanie rozpoznana i leczona, tym większe szanse na wyzdrowienie. Czy gangrena jest wyleczalna?

Co to jest gangrena?

Zgorzel gazowa, inaczej gangrena, ma miejsce, gdy tkanki w Twoim ciele obumierają po utracie krwi spowodowanej chorobą, urazem lub infekcją. Jest to choroba zakaźna. Wiele osób zastanawia się, czy gangrena jest zaraźliwa, ale dobra wiadomość jest taka, że schorzeniem nie można się zarazić. Gangrena zwykle rozwija się w kończynach, takich jak palce u rąk i nóg, ale choroba może się również pojawić w narządach i mięśniach.

Istnieją różne rodzaje gangreny i wszystkie wymagają natychmiastowej opieki medycznej. Z tego powodu gdy zaobserwujemy objawy rozwijającej się gangreny, należy od razu udać się do lekarza. Specjalista pokieruje naszym leczeniem, czasami wprowadzając farmakoterapię. Możliwe, że leki będzie trzeba przyjmować przez dłuższy czas, a e-recepta online pomoże zakupić dany środek w wybranej aptece w Polsce.

Co powoduje gangrenę?

Przyczyny gangreny obejmują:

• Brak dopływu krwi — krew dostarcza organizmowi tlen i składniki odżywcze. Dostarcza również układowi odpornościowemu przeciwciał do zwalczania infekcji. Bez odpowiedniego dopływu krwi komórki nie mogą przetrwać, a tkanki obumierają.
• Infekcja — nieleczona infekcja bakteryjna może powodować gangrenę.
• Uraz mechaniczny — zmiażdżenia w wyniku wypadków samochodowych i inne uszkodzenia ciała mogą powodować otwarte rany, które wpuszczają bakterie do organizmu. Jeśli drobnoustroje zainfekują tkanki i pozostaną nieleczone, może wystąpić gangrena.

Osoby z pewnymi podstawowymi problemami medycznymi, które wpływają na ich naczynia krwionośne, są bardziej narażone na ryzyko. Takie schorzenia obejmują:

• Miażdżycę tętnic — nagromadzenie blaszek miażdżycowych w tętnicach utrudnia przepływ krwi.
• Chorobę Buergera — zapalenie naczyń krwionośnych w kończynach prowadzi do zakrzepów krwi, co zmniejsza jej przepływ.
• Cukrzycę — ten stan uszkadza nerwy i naczynia krwionośne. Powoduje również wolniejsze gojenie się ran, a wtedy urazy są bardziej narażone na infekcję. Infekcje stóp są częstym powikłaniem cukrzycy.
• Chorobę tętnic obwodowych — nagromadzenie blaszek miażdżycowych w kończynach uniemożliwia dopływ wystarczającej ilości krwi do nóg, stóp, ramion lub dłoni.
• Zespół Raynauda — schorzenie objawia się nawracającymi skurczami obwodowymi w palcach rąk i nóg. Często wynika to z długiego przebywania w niskich temperaturach. Wówczas naczynia krwionośne zwężają się, ograniczając przepływ krwi.
• Zapalenie naczyń krwionośnych — zakłóca przepływ krwi.

Jednostki z poważnymi obrażeniami są również bardziej narażone na gangrenę. Takie urazy mogą wystąpić w przypadku na przykład:

• wypadku samochodowego,
• odmrożenia,
• ran postrzałowych,
• poważnych oparzeń.

Osoby z osłabionym układem odpornościowym również mogą być narażone na większe ryzyko wystąpienia gangreny. Stany, które obniżają odporność to między innymi:

• zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu,
• bycie w wieku powyżej 60 lat,
• chemoterapia,
• HIV oraz AIDS,
• niewydolność nerek,
• długotrwałe, rekreacyjne używanie narkotyków.

Gangrena – jakie są jej rodzaje?

Wyróżnia się kilka rodzajów gangreny. Jednym z nich jest sucha gangrena. Ten rodzaj opisuje suchą i pomarszczoną skórę, która ma kolor brązowy do purpurowoniebieskiego lub czarnego. Sucha gangrena może rozwijać się powoli. Występuje najczęściej u osób z cukrzycą lub chorobami naczyń krwionośnych, takimi jak miażdżyca tętnic.

Natomiast mokra gangrena występuje, jeśli bakterie zainfekowały tkankę. Obrzęk, pęcherze i zawilgocony wygląd to typowe cechy schorzenia. Mokra gangrena może rozwinąć się po ciężkim oparzeniu, odmrożeniu lub urazie. Często występuje u osób z cukrzycą, które nieświadomie zraniły się w palec u nogi lub stopę. Mokrą gangrenę należy natychmiast leczyć, ponieważ infekcja szybko się rozprzestrzenia i może być śmiertelna.

Zgorzel gazowa zazwyczaj atakuje głęboką tkankę mięśniową. Powierzchnia skóry może początkowo wyglądać normalnie. W miarę pogarszania się stanu skóra może stać się blada, a następnie zmienić kolor na inny, taki jak szary lub purpurowoczerwony. Często pojawiają się również bąble, a podczas badania palpacyjnego można zaobserwować, że znajduje się w nich gaz. Zgorzel gazowa jest najczęściej wywoływana przez bakterie Clostridium, które nagromadzają się w urazie lub ranie chirurgicznej, gdzie nie ma dopływu krwi. Infekcja bakteryjna wytwarza toksyny, które uwalniają gaz i powodują martwicę tkanki. Podobnie jak mokra gangrena, zgorzel gazowa jest stanem zagrażającym życiu.

Następny rodzaj to zgorzel wewnętrzna. Choroba atakuje jeden lub więcej narządów, takich jak jelita, pęcherzyk żółciowy lub wyrostek robaczkowy. Występuje, gdy przepływ krwi do narządu wewnętrznego jest zablokowany. Na przykład może się to zdarzyć, jeśli jelita wybrzuszają się przez osłabiony obszar mięśni w okolicy żołądka (powstaje przepuklina) i zostaną uwięzione. Nieleczona gangrena wewnętrzna może być śmiertelna.

Objawy gangreny

Objawy gangreny różnią się w zależności od przyczyny choroby i zaawansowania stanu. Ogólne symptomy, które można zauważyć w dotkniętym obszarze, obejmują:

• zaczerwienioną i opuchniętą skórę,
• intensywny ból lub utratę czucia w danym miejscu,
• skórę, która wygląda blado i jest chłodna w dotyku.

Jeśli rozwinęła się infekcja bakteryjna, wówczas częste są następujące objawy:

• zmiany koloru skóry w danym miejscu (od czerwonego do brązowego, a ostatecznie do fioletowego lub zielonkawo-czarnego),
• dreszcze,
• nietypowe dźwięki („trzeszczenie”), gdy naciskamy na skórę, co sygnalizuje gromadzenie się gazu w tkance,
• przyspieszony oddech i tętno,
• uderzenia gorąca,
• nadmierne pocenie się,
• gorączka,
• niepokój,
• utrata apetytu,
• silny ból,
• skóra staje się jędrna i delikatna w dotyku,
• pojawiają się rany i pęcherze, z których wydziela się krew lub cuchnąca ropa,
• nudności i wymioty.

Jak szybko rozwija się gangrena?

Gangrena jest często śmiertelna lub powoduje utratę kończyn. Około 1 na 5 osób ze zgorzelą gazową wymaga amputacji. Niektóre osoby mogą być kandydatami do protezy (urządzenia zastępującego utraconą kończynę). Niemniej każdy przypadek jest inny, dlatego warto skonsultować się ze specjalistą.

Rokowania zależą od wielu czynników, w tym:

• jak bardzo rozprzestrzeniła się gangrena,
• jak szybko otrzymano leczenie,
• miejsca, gdzie gangrena rozwija się w ciele,
• ogólnego stan zdrowia,
• wszelkich innych schorzeń, które można mieć. 

Gangrena często zagraża życiu, dlatego natychmiastowa pomoc medyczna jest kluczowa. Jeśli infekcja dostanie się do krwi, można dostać sepsy, a następnie do wstrząsu septycznego. To wymaga natychmiastowego leczenia. Objawy obejmują:

• gwałtowne obniżenia ciśnienia krwi,
• przyspieszone bicie serca,
• duszność,
• zmianę temperatury ciała (głównie gorączkę),
• zawroty głowy,
• ból ciała,
• wysypkę na skórze,
• dezorientację
• zimną, lepką, bladą skórę,

W najgorszych przypadkach stan może zakończyć się śmiercią.

Gangrena — leczenie

Pracownicy służby zdrowia diagnozują gangrenę poprzez badanie fizykalne i testy. Podczas wizyty specjalista przeprowadzi pogłębiony wywiad, pytając między innymi o historię medyczną i aktualny stan zdrowia, niedawno przebyte urazy, doświadczane symptomy czy termin, od kiedy pojawiły się objawy. Co więcej, dokładnie obejrzy skórę pod kątem oznak gangreny. Może również przeprowadzić testy, aby dowiedzieć się więcej o stanie pacjenta i potwierdzić diagnozę.

Specjalista pobierze próbkę krwi do badania laboratoryjnego w celu wykrycia infekcji. Zalecane jest także wykonanie dodatkowych badań krwi z oceną wydolności oddechowej oraz funkcjonowania serca, nerek i wątroby. Może również pobrać wydzielinę z rany do badania mikrobiologicznego, który pozwoli wykryć szczep bakterii atakujący dany obszar i dobór najlepszego antybiotyku do leczenia infekcji. Czasami wykonuje się badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa (CT) lub rezonans magnetyczny, w celu potwierdzenia diagnozy i oceny rozprzestrzeniania się choroby. 

Istnieje kilka sposobów leczenia gangreny. Specjalista wybierze dla pacjenta najlepszą opcję lub kombinację metod w zależności od przyczyny stanu i stopnia zaawansowania choroby. Celem leczenia jest usunięcie martwej lub zainfekowanej tkanki z ciała, zapobieganie lub leczenie infekcji, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się gangreny, umożliwienie lepszego przepływu krwi, a także usunięcie obumarłej tkanki.

Kiedy infekcja bakteryjna powoduje gangrenę, pacjent potrzebuje antybiotyków, a odpowiedni środek przepisze lekarz. Chirurg może wykonać operację lub zabieg, aby poprawić przepływ krwi w dotkniętych naczyniach krwionośnych. Wówczas jedną z opcji jest angioplastyka. Lekarz umieszcza mały balonik wewnątrz tętnicy, aby poszerzyć ją i umożliwić przepływ krwi. Może również wstawić stent.

Lekarz może wykonać tradycyjną operację usunięcia martwej lub zainfekowanej tkanki. Inną metodą jest terapia oczyszczania larwami, rodzaj biochirurgii. Ta metoda wykorzystuje robaki wyhodowane w laboratorium, aby pozbyć się uszkodzonej tkanki. Specjalista umieszcza te robaki na ranie i zakrywa obszar bandażem. Robaki żywią się martwą tkanką i nie naruszają zdrowej tkanki. Uwalniają również substancje, które pomagają w gojeniu się skóry. Ten proces trwa kilka dni. Inną opcją chirurgiczną jest amputacja. Może to być jedyna opcja, jeśli gangrena jest ciężka i zagraża większej części zdrowej tkanki.

Inne metody leczenia, które pomagają osobom z gangreną, obejmują:

• Hiperbaryczną terapię tlenową (HBOT) — wysoki poziom tlenu krąży w tkankach organizmu, pomagając je leczyć. Może to pomóc osobom, które mają zgorzel gazową lub zgorzel spowodowaną owrzodzeniem stopy cukrzycowej.
• Operację przeszczepu skóry — specjalista oddziela tkankę zdrowej skóry z innej części ciała i przenosi ją na ranę, aby pokryć bliznę lub uszkodzoną skórę po zabiegu.

Gangrena – przeciwdziałanie

Można zrobić wiele rzeczy, aby poprawić przepływ krwi i zapobiec gangrenie. Jeśli mamy czynniki ryzyka, takie jak choroba tętnic obwodowych lub cukrzyca, szczególnie ważne jest, aby:

• jedzenie zdrowej dla organizmu dietę o niskiej zawartości tłuszczów nasyconych i cholesterolu,
• regularne ćwiczenia o średniej intensywności,
• utrzymanie poziomu glukozy we krwi w normalnym zakresie,
• rzucenie palenia i unikanie wszelkich wyrobów tytoniowych,
• regularne sprawdzanie ciała pod kątem oznak urazu lub uszkodzenia skóry, a także rozwoju infekcji.

Istotne jest również zarządzanie swoimi podstawowymi problemami zdrowotnymi, postępując zgodnie z zaleceniami lekarza dotyczącymi życia z tymi schorzeniami.