Czym są wszy? Objawy wszawicy, oraz jak się ich pozbyć

Wszy to małe owady, które żywią się krwią. Zwykle rozprzestrzeniają się poprzez bezpośrednie przeniesienie z włosów jednej osoby na czuprynę innej. Najczęściej atakują dzieci, jednak można zaobserwować wszy również u dorosłych. Najpowszechniejszym objawem wszawicy jest swędzenie, zwłaszcza z tyłu głowy i szyi oraz w pobliżu uszu. Jak wyglądają i w jaki sposób można usunąć wszy ludzkie?

Jak rozpoznać wszawicę?

Wszy głowowe to małe, pełzające owady, które żyją we włosach na głowie człowieka. Żywią się krwią wyssaną ze skóry głowy. Można zobaczyć owady, ale często trudno je zauważyć, ponieważ są małe, unikają światła i szybko się poruszają. Składają jaja (zwane gnidami), które mocno przyczepiają się do łodyg włosów odsłoniętych na powierzchni skóry. Ze względu na ich niewielkie rozmiary również łatwo je przeoczyć. Najłatwiej można je dostrzec w okolicach uszu i na linii włosów na szyi. Puste gnidy mogą być łatwiejsze do wykrycia, ponieważ mają jaśniejszy kolor i znajdują się dalej od skóry głowy. Jednak obecność gnid nie oznacza obecności żywych wszy. 

Wszy mogą zaatakować każdego, ale najczęściej występują u dzieci w wieku od 3 do 11 lat oraz ich rodzin. Dzieci są bardziej zagrożone, ponieważ podczas wspólnej zabawy wchodzą w bezpośredni kontakt z innymi dziećmi i mogą dzielić się przedmiotami, które mają kontakt z ich włosami. Inwazje wszy głowowych są powszechne, z tego powodu warto pamiętać o odpowiedniej profilaktyce, a w razie wystąpienia problemu udać się do specjalisty i rozpocząć leczenie. Potrzebne leki można zakupić dzięki e-recepta, którą zrealizujemy w każdej aptece na terenie Polski.

Najczęstszym objawem wszawicy jest swędzenie, zwłaszcza z tyłu głowy i szyi oraz w pobliżu uszu — obszarów, w których wszy są bardziej podatne na bytowanie. Jest to reakcja alergiczna na ukąszenia wszy. Inne symptomy choroby obejmują:

• uczucie, że coś porusza się we włosach (łaskotanie),
• owrzodzenia spowodowane swędzeniem i drapaniem,
• trudności ze snem (wszy głowowe są najbardziej aktywne w nocy, co może zakłócać sen).

Częste swędzenie może uszkodzić skórę głowy, co czasami prowadzi do rozwoju infekcji.

Skąd biorą się wszy na głowie?

Wesz głowowa to jasnobrązowy lub szarawy owad wielkości pestki truskawki. Żywi się ludzką krwią ze skóry głowy. Samica wszy składa dziennie od 6 do 10 jaj. Wytwarza lepką substancję, która mocno przyczepia każde jajo do podstawy trzonu włosa mniej niż 5 milimetrów od skóry głowy.

Wesz przechodzi przez trzy etapy w swoim cyklu życiowy. Podczas pierwszego stadium znajduje się w jaju, z którego wylęga się po 6 do 9 dniach. Następnie staje się nimfą, czyli niedojrzałą formą wszy. Owad stanie się dorosłym osobnikiem po upływie od 9 do 12 dni. Dorosłe wszy, które mogą żyć od 3 do 4 tygodni.

Wszy głowowe pełzają, ale nie potrafią skakać ani latać. Często przenoszą się z jednej osoby na drugą poprzez bezpośredni kontakt głowa-głowa, często w rodzinie lub wśród dzieci, które mają bliski kontakt w szkole czy podczas zabawy. Rzadziej wszy głowowe rozprzestrzeniają się bez bezpośredniego kontaktu. Ale owady mogą przenosić się z jednej osoby na drugą poprzez dzielenie się przedmiotami osobistymi takimi jak:

• czapki i szaliki,
• szczotki i grzebienie,
• akcesoria do włosów (w tym gumki, spinki, opaski czy klamerki do włosów),
• słuchawki,
• poduszki, 
• ręczniki.

Wszy głowowe mogą się również rozprzestrzeniać, gdy elementy odzieży są przechowywane razem. Na przykład czapki lub szaliki zawieszone na tym samym haczyku lub trzymane w tej samej szafce szkolnej mogą służyć jako nośniki do rozprzestrzeniania się wszy.

Co powoduje wszawicę?

Jak wspomniano wyżej, osoba zaraża się wszawicą, ponieważ owady pełzają od osoby do osoby przez bezpośredni kontakt lub dzielenie się przedmiotami — w tym grzebieniami, szczotkami i czapkami — z inną osobą, która ma wszy. Trzeba pamiętać, że nieprawidłowa higiena osobista nie powoduje wszy. Warto również zaznaczyć, że zwierzęta domowe, takie jak psy i koty, nie odgrywają roli w rozprzestrzenianiu się wszy ludzkich.

Jak pozbyć się wszy?

Rozpoznanie wszy głowowej przeprowadza się na podstawie oględzin. Jeśli przyjrzymy się uważnie włosom na skórze głowy, można zobaczyć małe białe gnidy przyczepione do łodyg włosów. Gnidy przypominają łupież, ale nie są tak łatwe do wyczesania ani strząśnięcia. Co więcej, dorosłe wszy mogą szybko się poruszać i są trudne do zauważenia.

Jeśli podejrzewamy, że dziecko ma wszy, można sprawdzić to samodzielnie w domu, przeczesując powoli włosy pociechy grzebieniem o drobnych zębach lub specjalną szczotką przeciw wszom, aby zlokalizować owady.

Można również udać się do specjalisty. Aby znaleźć gnidy, lekarz oprócz przeczesywania włosów może użyć specjalistycznego światła (lampy Wooda), które powoduje, że gnidy wydają się niebieskawe. Ale identyfikacja gnid niekoniecznie potwierdza diagnozę żywych wszy. Żywa gnida musi znajdować się blisko skóry głowy, aby przeżyć. Gnidy znalezione w odległości większej niż około 6 milimetrów od skóry głowy są prawdopodobnie martwe lub puste. Podejrzane gnidy można zbadać pod mikroskopem, aby ustalić, czy żyją.

Jeśli chorujemy na wszawicę, możemy się zastanawiać co na wszy. Leczenie wszy głowowych obejmuje stosowanie szamponów, balsamów lub kremów dostępnych bez recepty lub na receptę, które eliminują wszy. Szampony lecznicze dostępne bez recepty zawierają substancję zwaną pyretryną lub permetryną, która zabija wszy i gnidy. Permetryna to syntetyczna wersja pyretryny, która jest związkiem chemicznym ekstrahowanym z kwiatu chryzantemy. Jest toksyczna dla wszy. Co więcej, spłukanie włosów białym octem przed myciem może pomóc w rozpuszczeniu kleju, który przytrzymuje gnidy na łodygach włosów. Permetryna nie zabija gnid, a leczenie należy powtórzyć 9 do 10 dni po pierwszym zastosowaniu. Działania niepożądane mogą obejmować zaczerwienienie i swędzenie skóry głowy.

Wszy i gnidy przyczepiają się do pasm włosów i mogą być trudne do usunięcia, chyba że użyjemy grzebienia o drobnych zębach, aby je odczepić. Po użyciu grzebienia lub szczotki warto je wymoczyć w gorącej wodzie przez około 10 minut.

Podczas leczenia trzeba się przede wszystkim upewnić, że postępujemy zgodnie ze wskazówkami dotyczącymi danej terapii. Kuracja zakończy się sukcesem tylko wtedy, gdy będziemy postępować zgodnie z instrukcją, jak stosować dany produkt, jak długo trzymać go na włosach i jak często powtarzać kurację.

Wszy głowowe powodują przejściowe podrażnienie, które skutecznie ustępuje po zastosowaniu leczniczego szamponu, balsamu lub kremu. Całkowite pozbycie się wszy może wymagać kilku zabiegów, dlatego należy postępować zgodnie z instrukcjami na opakowaniu danego leku oraz z zaleceniami lekarza.

Owady nie mogą przenosić chorób, ale mogą powodować swędzenie skóry głowy. Niemniej jak wspomniano wyżej, częste drapanie może uszkodzić skórę głowy, co czasami prowadzić do infekcji. Przy skutecznym leczeniu wszy głowowe całkowicie znikną po dwóch do trzech tygodniach. Czas trwania zależy od tego, ile wszy zadomowiło się we włosach.

Należy zadzwonić do swojego lekarza, jeśli leki dostępne bez recepty nie działają lub jeśli występują oznaki infekcji w tym:

• gorączka,
• rany na głowie, które nie chcą się goić,
• ból lub tkliwość skóry,
• zaczerwienienie lub obrzęk na skórze głowy.

Profilaktyka, czyli jak zapobiegać pojawianiu się wszy u człowieka

Najlepszą profilaktyką jest niedzielenie się przedmiotami z innymi osobami oraz unikanie kontaktu fizycznego z osobą, która ma wszy. Pomocne jest również zbadanie i leczenie wszystkich domowników po kontakcie z jednostką z wszawicą. Niemniej trudno jest zapobiegać rozprzestrzenianiu się wszy wśród dzieci w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i szkołach ze względu na bardzo bliski kontakt.

Żeby zminimalizować ryzyko zarażenia się wszawicą, warto wieszać nasze ubrania z dala od innych ubrań. Należy również unikać dzielenia się grzebieniami, szczotkami, czapkami i szalikami itp., a także nie leżeć na łóżkach, kanapach lub poduszkach, które miały kontakt z osobą ze wszami. 

Jeśli ktoś w naszym domu ma wszawicę, można zapobiec rozprzestrzenianiu się wszy poprzez:

• Pranie ubrań, pościeli i tkanin w gorącej wodzie i suszenie ich gorącym cyklem w suszarce. Jeśli mamy przedmioty, takie jak kapelusz lub pluszaki, których nie można umyć ani wysuszyć, to należy zamknąć je w plastikowej torbie ze suwakiem na dwa tygodnie.
• Moczenie szczotek do włosów i grzebieni w gorącej wodzie przez około 10 minut po użyciu.
• Odkurzanie miejsc w domu i wokół mebli, w których mogła przebywać osoba z wszawicą.