Czym jest przetoka i gdzie występuje?

Pojęcie przetoka oznacza połączenie najczęściej dwóch narządów lub organów, które tworzy się w wyniku procesów patologicznych. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Istnieje wiele rodzajów przetok, a ich objawy uzależnione są przede wszystkim od lokalizacji, a także od rodzaju narządów, które ze sobą łączą. Powstają najczęściej w wyniku silnych urazów, jednak niekiedy mogą być także objawem poważnych chorób, a nawet niebezpiecznego dla zdrowia nowotworu. Czy przetoka jest groźna zawsze? Jakie są rodzaje przetok i jak wygląda ich diagnostyka oraz leczenie? Czy przetoka sama zniknie? Przeczytaj więcej na ten temat w artykule!

Czym jest przetoka?

Przetoka to pewien rodzaj patologicznego połączenia między narządami lub na linii narząd-skóra. By lepiej wytłumaczyć, co to jest przetoka, warto wspomnieć, że połączenie może powstać np. w wyniku urazu lub powikłań po operacji. Do powstania przetoki może dojść również po przebytej chorobie. Przetokę i jej rodzaj rozróżnia się przede wszystkim na podstawie organów, między którymi powstało połączenie. Jej powstanie może być skutkiem powikłania, do jakiego doszło w związku z operacją. Przetoka może powstać także w wyniku przebytej choroby (np. choroby zapalnej jelita). Za jej pojawienie się mogą odpowiadać również nowotwory (zwłaszcza nowotwór trzustki lub układu rodnego) i wiele innych czynników, w tym także zapalenie trzustki. Rozwojowi przetok sprzyja również niejednokrotnie zakażenie. 

Przetoki leczy się zależnie od ich pochodzenia i zaleceń lekarza. Często jednak trzeba oszczędzać swój organizm, ograniczając obciążające aktywności do minimum. Jeśli skończyły się lekarstwa, a wizyta u lekarza wiąże się wyłącznie z wypisaniem kolejnej recepty na leki, e-recepta online może okazać się doskonałym rozwiązaniem. Pozwoli zaoszczędzić cenny czas i siły na staniu w kolejkach w przychodni, eliminując również ryzyko zarażenia się chorobą zakaźną podczas oczekiwania pacjenta na wizytę w ośrodku. 

Rodzaje przetok – gdzie one się tworzą?

Wyróżnić można różne rodzaje przetok. Najłatwiejszy podział, czyli ten związany ze sposobem ich powstawania, obejmuje przetoki nabyte oraz przetoki wrodzone. Biorąc pod uwagę rodzaj połączenia, wyróżnić można natomiast przetoki wewnętrzne, które łączą narządy, a także przetoki zewnętrzne, czyli inaczej przetoki narządowo-skórne. Oczywiście podziału dokonać można również w związku z miejscem powstawania zmiany. Najczęściej diagnozowane są u pacjentów na przykład przetoki odbytu, jednak nie jest to jedyne miejsce, gdzie mogą się tworzyć. Nie jest wykluczona również przetoka na dziąśle, czy też przetoka jelitowa. Wyróżnić można ponadto przetoki naczyniowe, których przykładem jest przetoka tętniczo-żylna, a także połączenia na linii tętnica-tętnica lub żyła-żyła.

Jak wspomniano wcześniej, przetoki to częste powikłania chorób (w tym nowotworów), urazów lub zabiegów. Zanim pojawi się przetoka, występuje stan zapalny. Jeśli w porę nie zostanie wdrożone leczenie, a stan zapalny będzie postępować, pojawia się małe wybrzuszenie, które wypełnione jest wydzieliną ropną. Przetoka ropna to bardzo często pierwsze stadium tego schorzenia. 

Objawy przetok bywają różnorodne i zależne są między innymi od lokalizacji zmiany. W momencie, kiedy dojdzie do niewłaściwego połączenia pomiędzy kością wyrostka zębodołowego z jamą ustną, zatokami przynosowymi lub skórą, pojawia się przetoka zęba. Z kolei, jeśli połączenie światła kanału odbytu ze skórą okolic odbytu jest niewłaściwe, tworzy się przetoka okołoodbytnicza – najczęściej pojawiające się schorzenie proktologiczne. Jej częstym objawem jest ropień. Jeszcze innym rodzajem patologicznego połączenia jest przetoka przeduszna, której rozpoznanie jest bardzo łatwe. Tworzy ją niewielkie zgrubienie w górnej części małżowiny usznej. Z kolei przetoka ustno zatokowa to patologiczne połączenie między jamą ustną a zatoką szczękową. Wyróżnić można także przetoki jelitowe, które często powstają jako efekt powikłań po zabiegach chirurgicznych. Są to niewłaściwe połączenia między jelitem a innym narządem lub skórą. Jednym z ich objawów jest gorączka, ponadto pojawiać się mogą bóle brzucha i drętwienie mięśni. 

Badania wykonywane przy diagnostyce przetoki

Każdy rodzaj przetoki wymaga szczegółowego wywiadu z pacjentem oraz dokładnej diagnostyki. Rodzaj badania zależy od przyczyny, która doprowadziła do powstania przetoki oraz od tego, z jaką przetoką ma się do czynienia. Przetoka odbytu to na przykład rodzaj dolegliwości, przy której wykonuje się badanie, którego celem jest znalezienie ujścia przetoki oraz specyficznego zgrubienia. Pacjent kierowany jest wówczas na anoskopię, rezonans magnetyczny lub ultrasonograf. Z kolei w przypadku przetoki zębowej najczęściej wykonuje się prześwietlenie rentgenowskie lub radiowizjografię. Przetoka przeduszna wymaga natomiast wykonania badania otolaryngologicznego. Z kolei, jeśli chodzi o niewłaściwie połączone jelito z innymi narządami lub skórą, przy przetoce jelitowej wykonuje się fistulografię, tomografię komputerową, USG jamy brzusznej i cystoskopię. W razie konieczności lekarz może zlecić także dodatkowe badania. 

W Internecie często spotykać się można z pojęciem „przetoka do dializy”. W tym przypadku przetoka stanowi swoisty dostęp naczyniowy do dializy. Tworzona jest poprzez wykonanie niewielkiego cięcia (na ramieniu lub nadgarstku), Wykonuje się je w celu połączenia żyły z tętnicą. Połączenie to umożliwia znacznie szybszy przepływ krwi przez żyłę. Podczas dializy w przetoce umieszcza się igły w ilości 2 sztuk. Jedna z igieł ma za zadanie odprowadzanie krwi do oczyszczenia. Z kolei rolą drugiej igły jest transport oczyszczonej z toksyn krwi do organizmu. 

Leczenie przetoki i zalecenia po leczeniu

Wiemy już, co to jest przetoka oraz jakie są rodzaje przetok i jakie badania wykonuje się w związku z pojawiającą się przetoką. Przy nieleczonej przetoce nierzadko mogą pojawiać się powikłania, do których zaliczyć można m.in. zatkanie oraz zwężenie otworu przetokowego. Różne metody leczenia stosuje się w zależności od rodzaju przetoki. Przetoka okołoodbytnicza jest schorzeniem trudnym do leczenia. Nierzadko stosowane jest wówczas nieoperacyjne leczenie przetoki odbytu. To metoda bezpieczna, podczas której nie dochodzi do żadnych uszkodzeń mięśni zwieraczy odbytu. Jej ogromną zaletą jest to, że pacjent unika trwającego zazwyczaj długi czas procesu leczenia, który ma miejsce w przypadku operacji. 

Inaczej wygląda leczenie przetoki jelitowej – w tym przypadku ważne jest regularne picie dużej ilości płynów oraz podawanie suplementów, których zadaniem jest poprawa kondycji mikroflory jelitowej. W jej przypadku stosuje się ponadto żywienie pozajelitowe. Z kolei w przypadku przetoki przyusznej konieczny może okazać się zabieg operacyjny. Pamiętać należy również o przestrzeganiu zaleceń lekarza po przeprowadzonych zabiegach. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że zabiegi nie zawsze okazują się w 100% skutecznie, a przetoki mogą nawracać.