Co to jest kserostomia? Jakie są jej przyczyny?

Kserostomia, czyli odczuwanie suchości w ustach, to częsta przypadłość, która ma związek z ograniczeniem produkcji śliny bądź jej całkowitym brakiem. W przypadku, gdy stan utrzymuje się przez dłuższy czas, może być objawem innych schorzeń. Zdarza się, że uczucie dyskomfortu w jamie ustnej stanowi skutek uboczny przyjmowania niektórych leków. Sprawdź, jaka jest etiologia dolegliwości, oraz jak wygląda postępowanie w przypadku zdiagnozowania kserostomii.

Czym jest kserostomia?

Kserostomia to stan, w którym pragnienie staje się tak uciążliwe, że regularne nawadnianie nie przynosi oczekiwanej ulgi. Pacjenci, którzy cierpią z powodu nadmiernej suchości w ustach, często sięgają po preparaty nawilżające, płyny do płukania jamy ustnej oraz żele. Pamiętaj, że recepta online na środki stymulujące pracę ślinianek może być zrealizowana bez wychodzenia z domu.

Dlaczego produkcja śliny jest tak ważna?

Po pierwsze, wydzielina ułatwia żucie i połykanie pokarmów, oraz pomaga zneutralizować kwasy. Co więcej, zapobiega powstawaniu próchnicy, chroni jamę ustną przed urazami mechanicznymi oraz wspomaga proces remineralizacji szkliwa. Oczywiście, warto zaznaczyć że ilość wytwarzanej śliny zależy od kilku czynników m.in. wieku, stanu uzębienia, płci oraz masy ciała.

Suchość jamy ustnej – rodzaje i charakterystyka

Wyróżniamy dwa rodzaje suchości w ustach – prawdziwą oraz rzekomą. Kserostomia prawdziwa to zespół objawów wywołanych zaburzeniem funkcji gruczołów ślinowych. Kserostomia rzekoma jest z kolei schorzeniem z symptomami subiektywnego uczucia suchości (także pieczenie jamy ustnej). Wśród przyczyn dolegliwości wyróżnia się m.in. urazy mechaniczne oraz zaburzenia autonomicznego układu nerwowego.

Kserostomia – przyczyny

Brak śliny w ustach u pacjenta może mieć wiele przyczyn. Do najczęstszych należą choroby ogólnoustrojowe (cukrzyca, niewydolność nerek, nadczynność tarczycy czy hiperkalcemia), sarkoidoza, reumatoidalne zapalenie stawów, twardzina układowa, toczeń rumieniowaty oraz zespół Sjogrena. Objaw suchości w ustach może mieć też związek z lokalnymi zmianami w obrębie błony śluzowej, kamicą oraz stanami zapalnymi ślinianek.

Kserostomia – leki wywołujące objawy

Częstym powodem odczuwania suchości w ustach jest przyjmowanie niektórych grup leków. Zaliczamy do nich m.in. leki przeciwdepresyjne, neuroleptyczne, moczopędne i przeciwhistaminowe, oraz opioidy. Objaw może pojawić się także wskutek leczenia onkologicznego – kserostomia po radioterapii jest bardzo groźna. W konsekwencji radioterapia przyczynia się do degradacji komórek wydzielniczych ślinianek. Warto przy tym zaznaczyć, że problem suchości pojawia się także po zabiegach operacyjnych wykonywanych w obrębie jamy ustnej i gruczołów ślinowych.

Kserostomia – jak się objawia?

Osoby, u których zdiagnozowano to schorzenie, skarżą się na szereg symptomów oraz powikłania, które mają znaczny wpływ na jakość codziennego funkcjonowania.

Kserostomia – objawy podstawowe zgłaszane przez pacjentów:

• odczucie palenia języka współwystępujące z wrażeniem pieczenia warg,
• nadwrażliwość na kwaśne i ostre pokarmy,
• trudności w spożywaniu pokarmów i przełykaniu,
• niewłaściwie odczuwanie smaków,
• uczucie ciągłego pragnienia,
• problemy z płynnym mówieniem,
• odwodnienie – a właściwie ciągłe pragnienie,
• nudności,
• nieświeży oddech,
• zwiększona skłonność do infekcji grzybiczych,
• próchnica,
• częste owrzodzenia jamy ustnej,
• ból przy noszeniu uzupełnień protetycznych
• zanik brodawek i gładki język,

Wszystkie przedstawione symptomy znacząco obniżają komfort życia chorego i mogą prowadzić do pojawienia się poważnych problemów stomatologicznych.

Do jakiego specjalisty zwrócić się z podejrzeniem kserostomii?

Rozpoznanie kserostomii opiera się przede wszystkim na wywiadzie lekarskim. Jeżeli podejrzewasz, że dotknęła Cię ta przypadłość, udaj się do lekarza stomatologa, który przeprowadzi podstawową diagnostykę i wdroży odpowiednie postępowanie medyczne. Pacjenci, u których występują bardziej zaawansowane objawy, są kierowani do lekarzy różnych specjalności (zależnie od przewidywanej przyczyny).

Kserostomia – leczenie podstawowe

W czasie wizyty w gabinecie stomatologicznym lekarz zbiera informacje na temat symptomów oraz bada jamę ustną. W niektórych przypadkach wykonuje sialometrię, czyli pomiar szybkości i ilości wydzielania śliny. Podczas badania pacjent przez kilka minut odpluwa wydzielinę do wykalibrowanego naczynia.

Kserostomia – jak ją zdiagnozować?

Diagnostyka kserostomii prawdziwej obejmuje ocenę objawów oraz wykonanie testów sialometrycznych. W czasie badania lekarz ocenia poziom wydzielania z gruczołów przyusznych, ilość śliny stymulowanej i niestymulowanej, oraz pracę gruczołów podniebienia. Kluczowe znaczenie w rozpoznaniu schorzenia mają także badania obrazowe oraz biopsja gruczołów ślinowych.

Kserostomia – sposoby leczenia

Leczenie nadmiernej suchości w ustach jest zazwyczaj złożonym procesem, który w wielu przypadkach nie przynosi zadowalających efektów. Jeżeli przypadłość stanowi objaw choroby ogólnoustrojowej czy działania środków farmakologicznych, pacjent powinien skonsultować się z lekarzem i przedyskutować możliwości złagodzenia kserostomii.

Brak śliny – leczenie przyczynowe

Leczenie przyczynowe to podstawowa metoda postępowania w przypadku zdiagnozowania nadmiernej suchości w ustach. W terapii objawowej wykorzystuje się zazwyczaj substytuty śliny, które mają nawilżać i powlekać błonę śluzową jamy ustnej, chroniąc przed odczuwaniem suchości.

Kserostomia – preparaty w leczeniu objawowym

Sztuczna ślina może przyjmować postać sprayu, tabletek do ssania, substancji żelowych, a nawet pasków gumy do żucia. Niektóre preparaty są wzbogacane fluorem oraz innymi składnikami, które mają pozytywny wpływ na zęby i zmniejszają ryzyko rozwoju próchnicy. Oczywiście, pacjentom z kserostomią zaleca się zachowanie ostrożności i regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym. Istotnym elementem profilaktyki jest odbycie krótkiego szkolenia z zakresu higieny jamy ustnej oraz doboru akcesoriów pielęgnacyjnych. Osoby, które mają uzupełnienia protetyczne, muszą pamiętać o utrzymaniu wysokiego poziomu higieny protez.

Kserostomia – dieta

Pacjenci ze zdiagnozowaną kserostomią muszą przestrzegać kilku zaleceń dietetycznych. Absolutną podstawą jest unikanie cukrów, które sprzyjają rozwojowi próchnicy. Aby zmniejszyć odczucie suchości, rekomenduje się też rezygnację z produktów suchych, ostrych oraz gorących, które działają drażniąco na błonę śluzową. Oprócz tego warto wyeliminować używki – papierosy i alkohol.

Kserostomia – domowe sposoby

Jak leczyć kserostomię? Leczenie farmakologiczne może być skutecznie wspierane przez domowe sposoby. Jedną z najefektywniejszych metod walki z suchością w ustach są płukanki z siemienia lnianego, malwy oraz prawoślazu. Naturalne napary powlekają błonę śluzową, zmniejszając nieprzyjemne odczucia w jamie ustnej. Dobrymi stymulantami są także gumy bezcukrowe, bezcukrowe pastylki i drażetki, oraz kostki lody. Aby pobudzić pracę ślinianek, można gryźć także twarde warzywa, takie jak marchew czy seler. Lekarze zalecają także częste popijanie wody niegazowanej.