Spirometria – jak się ją wykonuje? Wskazania

Spirometria jest rodzajem badania czynnościowego płuc. Określa, jak dobrze działają płuca, mierząc, ile powietrza wchodzi i wychodzi z narządu podczas oddychania. Procedura jest bezpieczna, chociaż można odczuwać zawroty głowy lub delikatne mdłości z powodu powtarzania głębokich oddechów. Na wyniki zwykle należy czekać kilka dni. Ile trwa spirometria? Jakie są normy badania i cena wykonania spirometrii płuc?

Spirometria – co to za badanie?

Spirometria jest powszechnym rodzajem testu czynnościowego płuc. Mierzy przepływ powietrza przez narząd i szacuje ilość powietrza, która przechodzi przez organ. Informuje również pracownika służby zdrowia, jak silne są płuca i czy istnieją jakieś problemy w ich funkcjonowaniu. Spirometria to bezpieczna procedura, która nie wiąże się z długotrwałymi, poważnymi skutkami ubocznymi badania. Czasami można odczuwać delikatne zawroty głowy czy nudności związane z powtarzalnym braniem i wydychaniem głębokich oddechów. Jednak nieprzyjemne dolegliwości szybko miną po zakończeniu badania. 

Jak wspomniano wyżej, badanie ma celu ocenę czynności płuc. Jest jedną z procedur diagnostycznych i pozwala sprawdzić, czy narząd prawidłowo działa. Jeśli wyniki wyjdą negatywne, należy wdrożyć dalsze działanie i przeprowadzić inne badania. Następnie na ich podstawie specjalista może zaproponować leczenie, w tym przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego czy wdrożenie farmakoterapii (potrzebna będzie recepta online).

Spirometria – na czym polega badanie?

Badanie spirometryczne wymaga wykonywania wdechów i wydechów do rurki podłączonej do urządzenia zwanego spirometrem. Przed wykonaniem testu specjalista udzieli pacjentowi szczegółowych instrukcji. Warto uważnie słuchać i zadawać pytania, jeśli coś jest niejasne. Prawidłowe wykonanie testu jest niezbędne do uzyskania dokładnych i miarodajnych wyników.

Zasadniczo podczas badania spirometrycznego można spodziewać się następujących rzeczy. Prawdopodobnie test będzie wykonany w pozycji siedzącej. Na nosie zostanie umieszczony specjalny klips, aby nozdrza pozostawały zamknięte. Po założeniu odpowiedniej aparatury należy wykonywać głębokie oddechy i wydychać tak mocno, jak tylko potrafimy przez około 6 sekund. Ważne jest, aby usta tworzyły uszczelnienie wokół rurki, dzięki czemu powietrze nie będzie wydostawało się na zewnątrz. 

Trzeba zaznaczyć, że spirometrię wykonuje się co najmniej trzy razy, aby upewnić się, że wyniki są względnie spójne. Jeśli istnieje zbyt duże zróżnicowanie między trzema próbami, może być konieczne ponowne powtórzenie testu. Jako wynik końcowy przyjmuje się najwyższą wartość spośród trzech prób. Cały proces trwa zwykle mniej niż 15 minut.

Kluczowe pomiary spirometryczne obejmują:

• Natężoną pojemność życiową (FVC) – jest to największa ilość powietrza podczas natężonego wydechu po maksymalnym wdechu. Niższy niż normalny odczyt FVC wskazuje na ograniczone oddychanie.
• Wymuszoną objętość wydechową (FEV, FEV1) – ilość powietrza, jaką pacjent może wypuścić z płuc w ciągu jednej sekundy. Odczyt ten pomaga lekarzowi ocenić nasilenie problemów z oddychaniem. Niższe odczyty FEV1 wskazują na bardziej znaczący problem.

Co istotne, odczyt spirometru zależy od kilku czynników, w tym od wieku, płci, wagi, wzrostu, rasy, a także stosowania wyrobów tytoniowych. Przy interpretacji wyników lekarz zwróci uwagę na rozmaite charakterystyki pacjenta do określenia typowego odczytu dla grupy demograficznej.

Kiedy należy wykonać badanie spirometryczne?

Spirometria jest powszechnie stosowana do wykrywania i diagnozowania chorób płuc, takich jak:

• astma,
• przewlekła obturacyjna choroba układu oddechowego (POChP),
• mukowiscydoza,
• zwłóknienie płuc.

Ponadto osoby z tymi schorzeniami będą regularnie wymagać badań kontrolnych w celu monitorowania czynności płuc i postępu choroby. Spirometria zapewnia również możliwość oceny skuteczności leków stosowanych w leczeniu tych stanów i wszelkich zmian, które pojawiają się w czasie.

Badanie jest również przydatne do określania podstawowej czynności płuc danej osoby, zapewniając w ten sposób punkt odniesienia, który można wykorzystać do porównania przyszłych wyników i identyfikacji wszelkich zmian, które zachodzą w czasie. Jest to szczególnie cenne dla osób, które pracują w środowisku o wysokim ryzyku zawodowym chorób płuc. Obejmuje to miejsca pracy związane ze zwiększoną ekspozycją na czynniki drażniące, takie jak kurz i toksyczne cząsteczki w powietrzu, które mogą powodować pogorszenie czynności płuc.

Ponadto testy spirometryczne mogą pomóc w badaniu niektórych objawów ze strony układu oddechowego, takich jak uporczywy kaszel lub duszność. To badanie diagnostyczne może być również zalecane dla nałogowych palaczy po 35. roku życia, ze względu na zwiększone ryzyko chorób płuc w tej populacji pacjentów.

Spirometria jest rutynowo włączana do badań przedoperacyjnych w celu oceny ryzyka powikłań płucnych przed podjęciem niektórych zabiegów chirurgicznych.

Spirometria – przeciwwskazania

Spirometria jest ogólnie uważana za bardzo bezpieczną procedurę i rzadko powoduje powikłania u pacjentów. Czasami może powodować nieprzyjemne skutki uboczne takie jak zawroty głowy, omdlenia, drżenie kończyn, nudności czy zmęczenie. Są one jednak zazwyczaj krótkotrwałe i ustępują wkrótce po teście.

Niemniej istnieją przypadki, w których badania spirometryczne mogą wyrządzić więcej szkody niż pożytku i są przeciwwskazane. W większości przypadków jest to spowodowane efektem zwiększonego ciśnienia w niektórych obszarach ciała podczas wymuszonego wydechu. W szczególności ciśnienie to wpływa na głowę, klatkę piersiową, żołądek i oczy, a niektóre stany zdrowotne w tych obszarach mogą powodować słabą reakcję pacjenta na test spirometryczny. Na przykład niedawno przebyty zabieg chirurgiczny głowy, klatki piersiowej, żołądka lub oczu może być dotknięty uciskiem z powodu wytworzenia zbyt wysokiego ciśnienia i goić się nieprawidłowo z powodu badania spirometrycznego przeprowadzonego krótko po zabiegu. 

Dodatkowo przeciwwskazaniem do wykonania spirometrii są: niestabilna dusznica bolesna (dławica piersiowa), niekontrolowane nadciśnienie tętnicze lub niedawno przebyty zawał mięśnia sercowego lub udar mózgu. Inne przeciwwskazania do spirometrii to odkrztuszanie krwi (krwioplucie) bez znanej przyczyny, czynna gruźlica oraz omdlenia związane z wymuszonym wydechem w wywiadzie. Osoby ze zwiększonym ryzykiem powstania odmy opłucnowej również powinny unikać wykonywania spirometrii.

Spirometria – jak się do niej przygotować?

Spirometrii można dokonać w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia i wówczas badanie jest refundowane albo na własną rękę (prywatnie) – w takim przypadku należy liczyć się z uiszczeniem zapłaty za badanie, która wynosi około 90 złotych. Cena jest zależna od placówki, miasta wykonywania testu itp. 

Lekarz może poprosić pacjenta o powstrzymanie się od jedzenia dużego posiłku co najmniej dwie godziny przed spirometrią, a także niewykonywaniem intensywnych ćwiczeń co najmniej 30 minut przed procedurą. Nie należy również zażywać używek przez około 8 godzin przed spirometrią. O ile jest to możliwe, czasami należy odstawić leki, które mogą zaburzyć wynik badania.

W gabinecie w trakcie spirometrii powinny znajdować się tylko 2 osoby – pacjent i osoba badająca. Procedurę przeprowadza się po około 15-minutowym odpoczynku badanego. Na badanie warto założyć luźne i wygodne ubrania, które nie będą uciskać ciała – szczególnie klatki piersiowej. Te środki ostrożności pomogą zapewnić dokładniejsze wyniki spirometrii.