Czym jest konflikt serologiczny i kiedy mamy z nim do czynienia?

Konflikt serologiczny pojawia się w wyniku niezgodności krwi matki i płodu, tzn. obecności w krwi płodu antygenów, których nie posiadają erytrocyty krwiobiegu matki. Układ immunologiczny matki traktuje komórki krwi dziecka jako wrogie i zaczyna je atakować. Konflikt może być bardzo niebezpieczny dla dziecka – prowadzi między innymi do anemii płodu, niedotlenienia, zaburzenia krążenia i uszkodzenia narządów, co w konsekwencji może nawet skutkować śmiercią dziecka i prowadzić do poronienia. Z tego powodu przyszli rodzice powinni jak najszybciej zgłosić się do lekarza i wykonać badania krwi. Zaleca się je nie tylko w przypadku kobiet, ale również ojcu, gdyż to po nim dziecko dziedziczyć może antygen D, jeśli u kobiety on nie występuje. Co jeszcze należy wiedzieć o konflikcie serologicznym? Zapraszamy do artykułu!

Czym jest konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny dotyczy sytuacji niezgodności grup krwi między matką a rozwijającym się w jej macicy płodem. W wyniku różnic – zwłaszcza w układzie Rh – dochodzi wówczas do uruchomienia matczynej reakcji immunologicznej. Odpowiedź odpornościowa skierowana jest przeciw komórkom krwi dziecka, gdy w grę wchodzi konflikt serologiczny. Co to może oznaczać? Że organizm ciężarnej produkuje przeciwciała, które atakować mogą komórki płodu. Konflikt serologiczny w ciąży może być bardzo niebezpieczny, a niewdrożone na czas działania zaradcze to bardzo wysokie ryzyko pojawienia się zagrożenia zdrowia lub nawet życia dziecka.

Najpowszechniejszą sytuacją, jeśli chodzi o konflikt serologiczny, jest posiadana przez matkę grupa Rh- oraz dziecko z grupą Rh+. Kiedy zatem nie będzie występować konflikt serologiczny? Matka Rh+ ojciec Rh-/+ to na przykład sytuacja, gdy z konfliktem nie będzie prawdopodobnie do czynienia. Dlaczego „prawdopodobnie”? Gdyż trzeba zaznaczyć, że choć zazwyczaj mówi się o konflikcie serologicznym w układzie Rh, możliwa jest również niezgodność dotycząca innych układów, choć jest to rzadsze. Mowa na przykład o sytuacji, kiedy przyszła mama ma grupę 0, a jej dziecko posiada grupę krwi z antygenami A lub B.

Ciąża jest czasem szczególnym, który w wielu przypadkach dość mocno obciąża organizm kobiety. Wszelkie leki przyjmowane w ciąży powinny być wcześniej skonsultowane z lekarzem, który oceni bezpieczeństwo ich stosowania. Przepisać leki można jednak nie tylko stacjonarnie. Możliwa jest także e-recepta online, z której skorzystać można niemal od ręki, nie wychodząc z domu.

Kiedy mamy do czynienia z konfliktem serologicznym?

Jak wspomniano już wcześniej, konflikt serologiczny pojawia się, kiedy u ciężarnej wytwarzana jest odpowiedź immunologiczna przeciwko komórkom krwi płodu. Odpowiadając na pytanie, na czym polega konflikt serologiczny, trzeba dodać, że dzieje się tak w momencie, gdy w krwi płodu znajdują się antygeny nieobecne w krwi matki. Przykładem może być antygen D. Jeśli matka nie ma go na powierzchni swoich erytrocytów (jest Rh-), a płód antygen ten posiada (jest Rh+), w grę wchodzić może konflikt serologiczny. Kiedy wystąpi, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia płodu.

Wiele osób zadaje sobie pytanie, kiedy występuje konflikt serologiczny. Należy wiedzieć, że w przypadku pierwszej ciąży, do konfliktu serologicznego dochodzi zazwyczaj dopiero w momencie porodu. Wówczas krew dziecka może przedostać się bowiem do układu krwionośnego matki. Wcześniej zazwyczaj do konfliktu nie dochodzi, ponieważ nie jest łamana bariera między krwią matki i krwią płodową. Wyjątkiem są jednak sytuacje takie jak odklejanie się łożyska w ciąży, wcześniejsze poronienie (zarodek Rh+) itp. Do wystąpienia konfliktu serologicznego w pierwszej ciąży może zatem dojść w momencie, gdy pojawiały się u kobiety krwawienia z łożyska lub jeśli wykonywane były wcześniej niezgodne serologicznie transfuzje krwi. Jeśli jednak do tego nie dojdzie, zwykle konflikt pojawia się dopiero w czasie pierwszego porodu. Jeśli wówczas wytworzą się przeciwciała anty-D, będą one obecne w organizmie już zawsze, a w kolejnej ciąży szybciej może już pojawić się zatem konflikt serologiczny. Ile można mieć dzieci, zależy zatem od szybkiego wdrożenia wówczas działań zaradczych.

Bardzo ważne jest zatem, by zbadać krew i oznaczyć grupy krwi matki i ojca już na początku ciąży. Jeśli okaże się, że obecny jest konflikt, lekarz sprawdzić będzie chciał zapewne obecność i ilość przeciwciał anty-D w organizmie matki, a dalsze postępowania i leczenie uzależnione są od otrzymanych wówczas wyników. Może być to na przykład podanie wspomnianej już antyglobuliny anty-D. Podaje się ją na około miesiąc przed porodem, a w niektórych przypadkach także bezpośrednio po porodzie. Inną opcją jest przetaczanie krwi u płodu. Ilość zabiegów dobierana jest indywidualnie, zależnie od potrzeb, ponadto po wywołanym porodzie zwykle kontynuowana jest transfuzja krwi u noworodka bądź stawia się na fototerapię.

Skutki konfliktu serologicznego – dlaczego jest niebezpieczny?

Niezgodność grup krwi między matką a dzieckiem może wywołać konflikt serologiczny. Sytuacja taka jest poważna, gdyż uruchomienie odpowiedzi immunologicznej przeciw komórkom krwi dziecka może mieć bardzo poważne konsekwencje. Dzieci z konfliktu serologicznego narażone są na wiele zagrożeń, w tym między innymi na chorobę hemolityczną i towarzyszącą jej anemię. Niedokrwistość płodu to jednak nie wszystko. Warto dodać, że oprócz problemów dotyczących niedokrwistości dojść może również do niedotlenienia płodu i niewydolności krążeniowej oraz do uszkodzenia jego ważnych narządów wewnętrznych (w tym serca, wątroby i śledziony), a nawet w niektórych przypadkach do obrzęku płodu, czy też wewnątrzmacicznej śmierci płodu.

Konflikt serologiczny objawy u noworodków może mieć różne. Mowa o bladości skóry, powiększeniu ważnych narządów, ponadto istnieje możliwość pojawienia się duszności czy żółtaczki hemolitycznej. Po urodzeniu u dziecka wystąpić mogą również dolegliwości, do których zalicza się m.in. duszności. Następstwa mogą być jeszcze poważniejsze, dlatego ważne jest wczesne wykrycie ryzyka konfliktu i wdrożenie działań zaradczych już na etapie ciąży. Nie można tu jednak działać na własną rękę, a wyłącznie zgodnie z zaleceniami lekarza.

Jak zapobiegać konfliktom serologicznym?

Nie od dziś wiadomo, że konflikt serologiczny może być bardzo poważny w skutkach, jeśli w porę nie zacznie się działać. Z tego powodu bardzo ważna jest profilaktyka. Działania profilaktyczne, gdy występuje konflikt krwi matki i płodu, polegają na podaniu kobiecie immunoglobuliny anty-D (chodzi o szczepionkę). Podawanie immunoglobuliny anty-D jest konieczne, ponieważ jej działanie polega na neutralizowaniu komórek płodowych w krwi ciężarnej, zanim jeszcze układ odpornościowy zacznie wytwarzać przeciw nim przeciwciała.

Konflikt serologiczny – jak wyglądają badania?

Badania krwi w czasie ciąży to podstawa wczesnego zapobiegania ewentualnym nieprawidłowościom, w tym również poronieniu. Ciężarnym zaleca się między innymi kontrolowanie morfologii i poziomu glukozy. Kolejnym krokiem jest regularne wykonywanie badań moczu, które ma na celu wykrycie możliwych nieprawidłowości w układzie moczowo-płciowym, zanim staną się zagrożeniem dla ciąży. Ważne również, by już na początku ciąży wykonać oznaczenia grup krwi obojga rodziców, by wiedzieć, czy wystąpić może konflikt serologiczny. Grupy krwi oznacza się na podstawie badania próbki krwi żylnej pobieranej w laboratorium. Jeśli okaże się, że kobieta jest Rh-, a jej partner Rh+, wystąpić może konflikt serologiczny. Jak wspomniano wcześniej, lekarz zaleci zapewne wówczas badanie obecności przeciwciał anty-D. Takie badania będą musiały być powtarzane regularnie w czasie ciąży, a pojawienie się niepokojącego wyniku jest pilnym wskazaniem do wdrożenia działań mających na celu ochronę płodu.