Badanie histopatologiczne — na czym polega?

Histopatologia to badanie mikrobiologiczne, podczas którego lekarze oglądają tkanki pod mikroskopem w celu zidentyfikowania potencjalnych zmian. To istotna praktyka w diagnostyce zmian zwyrodnieniowych, stanów zapalnych oraz w przypadku nowotworów. Występuje kilka rodzajów procedury. Jak długo trwa badanie histopatologiczne? Co oznacza długie oczekiwanie na wynik histopatologiczny? Czy złe wyniki histopatologiczne są szybciej?

Co to jest histopatologia?

Badania histopatologiczne pomagają ocenić pobrany wycinek tkanki. Z tego powodu przed procedurą należy pobrać materiał z danego miejsca, a następnie poddaje się go analizie w laboratorium. Badanie pomaga wykryć charakter zmian chorobowych wpływających na budowę narządów i ich tkanek.

Ta dziedzina badań jest niezwykle istotna, ponieważ umożliwia histopatologom zrozumienie i wykrywanie chorób. Histopatologia pozwala profesjonalistom na poszukiwanie zmian w komórkach, które wyjaśniają rzeczywistą przyczynę choroby pacjenta. Patolodzy są w stanie postawić diagnozę, badając mały fragment tkanki z różnych narządów. Często histopatologia jest niezbędna, ponieważ poszerza i rozwija opcje leczenia. Wówczas lekarz zaleci odpowiednie postępowanie m.in. farmakoterapię. Coraz częściej korzysta się z wygodnych i nowoczesnych środków jak e-recepta online, którą można otrzymać, nie wychodząc z domu i zrealizować w każdej aptece na terenie Polski.

Wskazanie do wykonania badań histopatologicznych

Wśród wskazań do wykonania rozpoznania histopatologicznego zalicza się:

• diagnozowanie schorzeń zwyrodnieniowych, stanów zapalnych i chorób nowotworowych;
• śledzenie postępu choroby oraz leczenia;
• uzyskanie materiału do przeprowadzenia innych badań;
• badania profilaktyczne (przesiewowe);
• badanie histopatologiczne płodu po poronieniu.

Co ciekawa, badania histopatologiczne można również wykonywać pośmiertnie. Wówczas umożliwia m.in. zbadanie przyczyny zgonu danej osoby.

Zmienioną tkankę najczęściej lokalizuje się podczas badań fizykalnych (np. badania palpacyjnego), badań obrazowych (jak ultrasonografia — USG, tomografia komputerowa — TK, rezonans magnetyczny — MRI czy mammografia), a także innych badań przesiewowych np. kolonoskopii czy gastroskopii. Wymienione badania służą w celu zdiagnozowania tkanki jako patologicznej, jednak dopiero po wykonaniu badania histopatologicznego można ocenić rodzaj oraz stopień zaawansowania choroby.

W przypadku samodzielnego zaobserwowania u siebie niepokojących objawów zawsze warto udać się do specjalisty, który wykona odpowiednie badania i wdroży potrzebne leczenie.

Jak przebiega badanie histopatologiczne?

To, jak przebiega badanie histopatologiczne jest zależne od wstępnego rozpoznania (postawionego na podstawie innych badań klinicznych i laboratoryjnych) oraz od tego, pod jakim kątem będzie przebadana pobrana tkanka. 

Przykłady technik pobierania tkanek to:

• Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa — pobrania materiału dokonuje się za pośrednictwem cienkiej igły. Ze względu na niewielki charakter dzięki igle można pobrać komórki, a nie tkanki. Z tego powodu badanie ma charakter cytologiczny i w wielu przypadkach procedura jest niewystarczająca do postawienia diagnozy. Biopsję cienkoigłową wykorzystuje się w diagnostyce chorób tarczycy, guzów w piersi czy śliniankach, nieprawidłowości węzłów chłonnych oraz jako badanie prenatalne. Biopsję aspiracyjną cienkoigłową można również wykonać pod kontrolą obrazowania USG.
• Biopsja aspiracyjna gruboigłowa — w tym przypadku igła posiada większą średnicę i możliwe jest wykorzystanie znieczulenia miejscowego Procedura umożliwia pobranie materiału z guzów wątroby, zmian w piersi czy mięsaków tkanek miękkich.
• Biopsja aspiracyjna szpiku — za pomocą cienkiej igły pobiera się krew szpikową z talerza kości biodrowej czy mostka. Procedurę wykorzystuje się w diagnostyce chorób szpiku oraz krwi, a także przy ocenie skuteczności leczenia.
• Biopsja wiertarkowa — ta metoda pozwala pobrać większy fragment danej tkanki. Najczęściej procedurę wykonuje się w diagnostyce chorób kości.
• Biopsja śródoperacyjna — materiał do badania jest pobierany podczas zabiegu operacyjnego m.in. podczas gastroskopii czy kolonoskopii, a także zabiegów dermatologicznych.
• Biopsja wycinająca — podczas procedury wycina się całą zmienioną chorobowo tkankę np. znamię czy guz. Wykorzystuje się ją do badania zmian nowotworowych, jak i mięsaków tkanek miękkich.
• Biopsja szczoteczkowa (złuszczeniowa) — pobrania tkanek dokonuje się przy użyciu przyrządu, który przypomina szczoteczkę. Ten rodzaj biopsji stosuje się w przypadku, gdy procedury z wykorzystaniem igieł czy wycięcia są obarczone komplikacjami. Tę metodę można stosować, badając np. drogi żółciowe, oskrzela czy szyjkę macicy.

Powyżej wymieniono jedynie najbardziej popularne rodzaje biopsji. Trzeba pamiętać, że nie są to wszystkie stosowane metody. Procedurę pobrania tkanek zawsze dobiera się indywidualnie do pacjenta.

Następnie uzyskany materiał poddaje się specjalistycznej obróbce. W zależności od charakterystyki materiału (np. zawiesina komórkowa, wycinek tkanki), celu i sposobu badania obróbka może polegać na:

• utrwaleniu preparatu — najczęściej z użyciem roztworu zbuforowanej formaliny,
• zatopieniu materiału w bloczku parafinowym,
• pokrojeniu materiału na drobne kawałki,
• wybarwieniu preparatu specjalistycznymi barwnikami.

Odpowiednie przygotowanie materiału pozwala na poprawną i efektywną ocenę histopatologiczną. Wyniki podawane są lekarzowi prowadzącemu leczenie pacjenta, który ma za zadanie dostosować działania do indywidualnej sytuacji jednostki.

Przygotowanie do badania histopatologicznego

Badania histopatologiczne nie wymagają od pacjenta szczególnych przygotowań. Najczęściej procedury przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych — szczególnie biopsję aspiracyjną cienkoigłową oraz biopsję aspiracyjną gruboigłową. Czasami ze względu na znieczulenie wymagana jest hospitalizacja. Również w przypadku wycięcia tkanki możliwe jest pozostawienie pacjenta w szpitalu, jednak decyzję podejmuje się na podstawie wielkości i lokalizacji zmiany, a także wykonywanej procedury.

Jak długo czeka się na wyniki histopatologiczne?

Wyniki badania histopatologicznego mogą wymagać specjalnych przygotowań, takich jak nałożenie substancji chemicznych lub barwników na próbkę tkanki, co może zająć kilka dni. Oczekiwanie również jest zależne od rozmiaru przesłanego materiału, złożoności jego struktur czy dokładnych metod badawczych, które pozwolą uzyskać szczegółową ocenę preparatu.

Najczęściej proces przygotowania oraz zbadania materiału trwa od 7 do 14 dni. Czas oczekiwania na wyniki jest zależny od placówki, w której przeprowadza się badanie. Jedynie w przypadku badań śródoperacyjnych ocenę pobranego materiału wykonuje się szybciej — szczególnie gdy istnieje podejrzenie, że wynik procedury może zmienić przebieg operacji.

Informacje znajdujące się w opisie badania histopatologicznego często mogą być niezrozumiałe dla pacjenta, ponieważ zawierają wiele nazw z łaciny czy języka angielskiego. Dlatego nie należy samodzielnie analizować danych. Interpretacją wyników histopatologicznych powinien zająć się lekarz, który zlecił wykonanie badań histopatologicznych, ewentualnie lekarz rodzinny. Objaśnienie wyników powinno przebiegać w sposób zrozumiały dla pacjenta. Jeśli coś pozostaje niezrozumiałe, nie warto wahać się przed zadawaniem pytań.

Niektóre informacje, które mogą być zawarte w raporcie histopatologicznym, to:

• ogólny opis tkanki;
• opis, jak wygląda próbka pod mikroskopem;
• rodzaje pobranych komórek;
• budowa i struktura tkanek;
• ewentualne zmiany w tkankach;
• oszacowanie wielkości guza w przypadku chorób nowotworowych;
• rokowania dla pacjenta.

Normy badania histopatologicznego

Interpretacja wyników oraz normy danego badania histopatologicznego są zależne od rodzaju pobranej tkanki. Próbując samodzielnie analizować otrzymane informacje, można dojść do wniosku, że uzyskało się zły wynik badania histopatologicznego. Z tego powodu ocenę należy pozostawić specjaliście — patomorfologowi albo histopatologowi. 

Przykładowo w diagnostyce zmian nowotworowych badania histopatologiczne pozwalają odpowiedzieć na szereg ważnych pytań. Przede wszystkim umożliwiają określenie postaci histologicznej nowotworu i miejsce, w którym powstał. Poza tym ocenić stopień złośliwości nowotworu, a także zaawansowanie kliniczne i patomorfologiczne. Badanie histologiczne w przypadku zmian nowotworowych pozwala również na ocenę rozległości zajętej chorobą tkanki oraz występowanie innych symptomów. W przypadku wdrożonego leczenia histologia umożliwia śledzenie postępu działania.